شست و شوی گوش و روش‌های انجام آن + مزایا و معایب شستشوی گوش

شستشوی گوش یا برداشتن سرومن یکی از راه های داشتن گوش سالم و شنوایی قوی است. موم گوش یا سرومن یک ماده طبیعی است که در مجرای گوش برای محافظت و تمیز کردن گوش تولید می شود. اما گاهی اوقات موم گوش بیش از حد مناسب تجمع یافته و باعث ناراحتی یا مشکلات شنوایی می شود. علائم تجمع بیش از حد موم گوش شامل درد گوش، احساس پری گوش، صدای زنگ در گوش (وزوز گوش)، سرگیجه، خارش، سرفه یا کاهش شنوایی باشد. در صورت مشاهده هر یک از این علائم ضروری است که به دنبال مشاوره پزشکی باشید.

دستورالعمل‌های پزشکی فعلی توصیه می‌کنند که از سواب‌های پنبه‌ای یا سایر اشیاء برای برداشتن موم گوش خودداری کنید. زیرا می‌توانند موم را بیشتر به داخل کانال گوش فشار دهند و به طور بالقوه به پرده گوش آسیب بزنند.

در عوض، ادیومتریست ها، ممکن است شستن گوش را به عنوان روشی ایمن و موثر برای از بین بردن موم اضافی گوش توصیه کنند. یکی از روش‌های رایج شستشوی گوش، استفاده از آبیاری با آب گرم یا محلول نمکی برای نرم کردن و خارج کردن موم گوش است. روش دیگر استفاده از قطره های مخصوص گوش حاوی عوامل سرومنولیتیک، مانند پراکسید کاربامید (Carbamide peroxide) و … است؛ تا به تجزیه موم برای حذف آسان تر کمک کند. اگر به دلایل شست و شوی گوش اگاه نیستید؛ مقاله جرم گوش را حتما بخوانید.

به نقل از ‎National Center for Biotechnology Information (کتاب خانهٔ ملی پزشکی آمریکا):

شست‌وشوی کانال شنوایی با استفاده از آب یا سالین، در مواردی که مجرای گوش با جرم (سِرومن) مسدود شده است، روشی مؤثر است، اما تنها در صورتی ایمن است که مطمئن شویم پردهٔ گوش سالم است؛ در غیر این صورت ممکن است باعث تحریک، سرگیجه یا آسیب به کانال شود.

هدف از انجام شستشوی گوش چیست؟

گوش به خصوص کانال و پرده گوش بسیار حساس است. تجمع جرم گوش می‌تواند به مرور زمان به این ساختارها آسیب برساند. در نتیجه، شنوایی شما را تحت تاثیر قرار داده می شود. از بین بردن جرم گوش اضافی با شستشوی گوش، راهی مطمئن برای به حداقل رساندن خطر آسیب به گوش است. گاهی اوقات مواد خارجی مانند غذا، حشرات یا سنگ های کوچک می‌توانند وارد گوش شوند.

در این موارد، هدف برداشتن سریع و ایمن اقلام قبل از اینکه به عمق گوش وارد شوند یا به کانال ظریف آسیب برسانند، است. شستشوی گوش می‌تواند در حذف مواد خارجی از گوش موثر باشد. شستشوی موم گوش را می توان توسط پزشک متخصص انجام داد.

چه کسانی به شست و شوی گوش نیاز دارند؟

اگرچه علائمی که در بالا گفته شد، به طور معمول به دنبال تجمع جرم گوش ایجاد می‌شود اما سایر عوامل هم می‌توانند دخیل باشند. برخی از این عوامل عبارتنداز:

• ورود آب به داخل گوش
• انسداد نسبی کانال گوش به واسطه آلرژی
• تنگی یا انحنای زیاد کانال گوش

برخی از عوامل هم هستند که باعث علائم بالا از جمله گرفتگی گوش می‌شوند؛ مانند تغییرات فشار در دو طرف پرده گوش به دنبال پرواز. بنابراین مسلم است که بهتر است از شست و شوی گوش در منزل استفاده نشود بلکه ابتدا به پزشک مراجعه شود تا علت مشکلات مشخص شود. پس از تشخیص می‌توان با اطمینان نسبت به شستو و شوی گوش اقدام کرد.

اگرچه شست و شوی گوش کاری ساده به نظر می‌رسد اما برخی افراد نباید از این روش درمانی استفاده نمایند. کسانی که سابقه جراحی گوش دارند یا کسانی که از لوله پرده گوش برای تخلیه ترشحات چسبنده گوش میانی (ترشحات پشت پرده گوش) استفاده شده است نباید از شست و شوی گوش استفاده کرد. در مورد این افراد، بروز علائم مربوط به فشردگی جرم گوش ممکن است با روش‌های دیگری مانند ساکشن گوش قابل رفع باشد. به هر حال، این پزشک متخصص گوش، حلق و بینی است که پس از معاینه کامل و دقت در شرایط کنونی بیمار، تصمیم درمانی درست را اتخاذ می‌نماید.

عوارض شستشوی گوش

امروزه شست و شوی گوش کاری بی خطر به شمار می‌رود. اما شاین ذکر است شست و شوی گوش هم مانند هر کار پزشکی دیگری بدون عارضه نیست. عوارض جانبی شستشوی گوش معمولاً کوتاه مدت هستند و در عرض یک روز از بین می‌روند. اگر درد یا ناراحتی را تجربه کردید که به جای بهتر شدن، بدتر شد یا علائم دیگری داشتید، با پزشک خود وقت ملاقات بگیرید. اگر درد شدیدی را تجربه کردید، در صورت سوراخ شدن پرده گوش یا آسیب‌های دیگر گوش، فوراً به آنها مراجعه کنید. به طور کلی، مهم‌ترین عوارض شست و شوی گوش به شرح زیر هستند:

1. عفونت گوش (شایع ترین عارضه پس از انجام شست و شوی گوش)
2. پاره شدن پرده گوش
3. سرگیجه
4. ناشنوایی گذرا و موقت
5. منگی گذرا و موقت
6. احساس ناراحتی یا حتی درد گوش
7. وزوز گوش

برای شستشوی گوش چند روز باید قطره ریخت؟

تعداد دفعات استفاده از قطره، برای شستشوی گوش، بسته به نیاز فرد و نوع قطره مورد استفاده متفاوت است. قطره‌های گوش می‌توانند اهداف متعددی مانند نرم کردن جرم گوش، درمان عفونت‌ها یا کاهش ناراحتی داشته باشند. با این حال مهم است که هنگام استفاده از قطره گوش احتیاط کنید و از راهنمایی‌های متخصص گوش پیروی کنید؛ زیرا استفاده نادرست می‌تواند منجر به عوارض شود.

در موارد تجمع بیش از حد موم گوش یا نهفتگی، متخصصان گوش ممکن است یک دستور مکرر استفاده از قطره گوش را توصیه کنند. با این حال این کار باید تحت نظارت آنها انجام شود تا از آسیب به ساختارهای ظریف گوش جلوگیری شود. حذف جرم گوش در حالت ایده‌آل باید توسط یک متخصص گوش و با استفاده از ابزارهای مناسب خارج شود؛ زیرا آنها می‌توانند بطور ایمن و موثر مشکل را برطرف کنند.

در آخر مهم است که بیش از حد از قطره‌های گوش استفاده نکنید؛ زیرا استفاده بیش از حد می‌تواند بطور بالقوه منجر به تحریک، ناراحتی یا سایر عوارض جانبی ناخواسته شود. علاوه بر این، استفاده بیش از حد از قطره‌های گوش برای شستشو برای مدت طولانی بدون نظارت پزشکی مناسب، می‌تواند مشکلات زمینه‌ای را پنهان کند یا حتی وضعیت را بدتر کند.

شستشوی گوش در منزل

همان گونه که در بالا هم ذکر شد، پیش از شست و شوی گوش لازم است علت علائم و نشانه‌ها توسط پزشک شناسایی شود. بدیهی است در صورت نیاز به شست و شوی گوش، این کار باید زیر نظر پزشک به انجام برسد.

با وجود این، در این مقاله توضیحاتی درباره شست و شوی گوش در منزل هم اراده می‌گردد که اگر به هر دلیلی نمی توانید سریعا نوبت پزشک، دریافت کنید؛ اذیت نشوید. ممکن است در برخی داروخانه‌ها یا در برخی از وب سایت‌ها، کیت شست و شوی خانگی گوش وجود داشته باشد. برخی افراد هم خودشان با استفاده از سرنگ (بدون سر سوزن) و یک طرف تلاش می‌کنند و حتی کیت شست و شوی گوش در منزل را هم نخرند.^{Pros and Cons of Ear Irrigation}

اگر قرار است شست و شوی گوش در منزل انجام شود، دقت شود که احساس درد یک زنگ خطر است. نباید سرنگ را زیاد در کانال گوش فرو برد. هر وقت فرد احساس درد می‌کند باید کار شست و شوی گوش را متوقف کرد. اگر درد گوش یا سایر علائم پس از شست و شوی گوش در منزل ادامه دارد، حتما فرد باید به پزشک مراجعه نماید.

به نقل از ‎Saudi Journal of Otorhinolaryngology Head and Neck Surgery:

مطالعه‌ای که ۳۰۰ بیمار را در مقایسه‌ی دو تکنیک «سرنگی کردن» و «مکشی» گوش بررسی کرد، نشان داد موفقیت تکنیک مکشی ۹۰٫۶٪ بود در مقابل ۸۴٪ برای سرنگی؛ همچنین نرخ عوارض در روش سرنگی ۱۶٪ و در روش مکشی ۹٫۳٪ اعلام شده است که تفاوت معناداری دارد.

بایدهای شست و شوی گوش

رعایت نکات زیر در هنگام شست و شوی گوش باعث به حداقل رسیدن ناراحتی این امر و نتایج بهتر می‌شود.

• برای شست و شوی گوش حتما باید از محلول شست و شوی گرم استفاده کرد.
• هدایت محلول شست و شوی گوش به داخل کانال گوش باید با ملایمت صورت گیرد. اگر محلول شست و شوی گوش با فشار زیاد به داخل گوش فرستاده شود، ممکن است خطر آفرین باشد. همچنین این کار با درد برای بیمار همراه خواهد بود.
• از وارد کردن هر گونه جسم نوک تیز چه پیش از شست و شو چه حین شست و شوی گوش باید پرهیز کرد. وارد کردن هر جسم در کانال گوش می‌تواند باعث فشردگی بیشتر جرم گوش گردد و کار درمانی را دشوارتر سازد.
• استفاده از قطره شست و شوی گوش باعث تسهیل شست و شوی گوش می‌شود.

نبایدهای شست و شوی گوش

بهتر است در شست و شوی گوش از انجام کارهای زیر پرهیز شود.

1. کسانی که جراحی گوش داشته‌اند یا لوله پرده گوش دارند نباید شست و شوی گوش برای شان به انجام برسد.
2. از آب بسیار سرد یا بسیار گرم نباید استفاده کرد.
3. در صورت سابقه عفونت گوش خارجی به صورت مکرر نباید شست و شوی گوش انجام شود.
4. اگر به آسیب پرده گوش به هر دلیل مشکوک هستید، از شست و شوی گوش صرف نظر کنید.
5. اگر سابقه بیماری یا آسیب گوش میانی وجود دارد، نباید شست و شوی گوش انجام شود.
6. اگر سابقه سوراخ شدن یا علائم پارگی پرده گوش وجود دارد، شست و شوی گوش نباید صورت پذیرد.

دکتر علی کوهی دانش آموخته رشته فوق تخصصی جراحی گوش، حلق و بینی از دانشگاه استنفورد آمریکا آماده پذیرش و درمان بیماران در کلینیک خود واقع در تهران هستند.برای کسب اطلاعات بیشتر تماس بگیرید.

شست و شوی گوش، راهکار درمانی تجمع جرم گوش

در صورت شک به تجمع جرم گوش، بهترین کار مراجعه به پزشک متخصص گوش و حلق و بینی است. در مطب پزشک چه اتفاقاتی منتظر بیمار است؟

• پزشک ابتدا با دقت گوش بیمار را معاینه می‌نماید. برای انجام این کار، از دستگاهی به نام اُتوسکوپ استفاده می‌شود. این دستگاه به پزشک اجازه می‌دهد داخل کانال گوش را بررسی نماید. در این معاینه پزشک تایید می‌کند که جرم گوش در کانال گوش فشرده شده است و راه کانال را به طور کامل یا نسبی مسدود نموده است.
• پزشک نسخه ای به بیمار می‌دهد تا قطره شست و شوی گوش از داروخانه تهیه نماید. این قطره حالت روغنی دارد و چند روز استفاده از آن، جرم گوش را به حالتی نرم در می‌آورد.
• پس از دو یا سه روز در مراجعه دوباره به پزشک، از یک وسیله شبیه سرنگ برای هدایت محلول نمکی گرم به گوش استفاده می‌شود. این کار جرم گوش متراکم شده را از کانال گوش جدا می‌کند و به بیرون از گوش هدایت می‌نماید. ممکن است پزشک برای خارج کردن برخی از قطعات جرم گوش ساکشن با شست و شوی گوش را با هم توامان به انجام برساند.

شایان ذکر است که دستگاه‌های الکترونیک شست و شوی گوش هم وجود دارند. دستگاه شست و شوی گوش به کاربر امکان می‌دهد کنترل بیشتری روی میزان و سرعت جریان مایع شست و شوی گوش داشته باشد. به طور معمول، شست و شوی گوش فقط چند دقیقه طول می‌کشد. شست و شوی گوش درد ندارد اما با یک حس عجیب همراه است. اگر به دنبال عفونت گوش دچار تجمع جرم گوش شده‌اید، حتما پیش از شست و شوی گوش، این مطلب را با پزشک در میان بگذارید.

خطرات شست و شوی گوش

اگر پرده گوش آسیب دیده، لوله های گوش یا وضعیتی که سیستم ایمنی بدن شما را تضعیف می‌کند، شستشوی گوش (چه در خانه و چه در مطب پزشک) انجام ندهید. همچنین اگر عفونت فعال در مجرای گوش خود دارید، نباید گوش را شستشو دهید. در حالی که شستشوی گوش یک روش نسبتاً رایج است، خطراتی در ارتباط با آن وجود دارد:

1. عفونت گوش؛ اوتیت خارجی یک عارضه شایع است. این التهاب مجرای گوش است که می‌تواند ناشی از عفونت باشد. می تواند دردناک باشد. یکی دیگر از عوارض احتمالی اوتیت میانی است که التهاب گوش میانی است که می‌تواند در اثر عفونت نیز ایجاد شود. عفونت گوش یکی از شایع ترین عوارض شستشوی گوش است.
2. سوراخ شدن پرده گوش؛ پرده گوش سوراخ شده یکی دیگر از عوارض بالقوه شستشوی گوش است. در برخی موارد، شستشوی گوش به موم فشار می‌آورد و آن را فشرده تر می‌کند. این کار برداشتن آن را سخت‌ تر می‌کند و ممکن است فشار بیشتری بر پرده گوش وارد کند و خطر سوراخ شدن آن را افزایش دهد. در برخی موارد، مایع در مجرای گوش گیر می‌کند و باعث افزایش فشار می‌شود که می‌تواند پرده گوش را پاره کند.
3. سرگیجه، که احساس چرخش اتاق به صورت دایره ای در اطراف شما است (معمولاً موقتی)
4. ناشنوایی، که می‌تواند موقت یا دائمی باشد.

از آنجایی که تجمع جرم گوش می‌تواند در طول زمان مضر باشد یا نتیجه سایر شرایط سلامتی باشد، اگر علائم شما پس از مراقبت در منزل بهبود نیافت به پزشک مراجعه کنید. آنها ممکن است بخواهند روش های دیگری را امتحان کنند یا شما را نزدیک متخصص گوش بفرستند. کسانی که از سمعک استفاده می‌کنند، بیشتر در معرض تجمع جرم گوش هستند. علاوه بر این، گوش پاک کن های پنبه ای را نباید در مجرای گوش قرار داد، زیرا اینها موم را به پرده گوش و مجرای گوش فشار می‌دهند.

تکنیک های جدید درباره شست شوی گوش

تحقیقات اخیر حاکی از دور شدن از شستن مکرر گوش و تمرکز بر مدیریت تجمع جرم گوش است. گوش های ما بطور قابل ملاحظه ای خود به خود تمیز می شوند و آبیاری غیر ضروری می تواند این روند طبیعی را مختل کند. مطالعات اثربخشی عوامل نرم کننده جرم گوش را به عنوان یک رویکرد در خط اول شست و شوی نشان می دهد. روش های ممکن برای نرم کردن جرم گوش شامل:

• قطره های بدون نسخه؛ روغن زیتون، سدیم دوکوزات (Otic Domeboro) و روغن معدنی به راحتی در دسترس هستند و به نرم شدن جرم گوش برای حذف طبیعی کمک می کنند.
• دبروکس (کاربامید پراکسید)؛ یک گزینه جدیدتر مورد تایید FDA که حباب های اکسیژن را آزاد می کند تا جرم گوش سرسخت را شل کند. با این حال، به دلیل عوارض جانبی احتمالی، نیاز به تجویز پزشک دارد.

موضوع	توضیحات	مزایا/چالش‌ها	نکات عملی
شستشوی گوش با سرنگ	استفاده از سرنگ مخصوص (مانند سرنگ بلب یا ۵۰ میلی‌لیتری) برای تزریق آرام آب ولرم یا محلول نمکی به کانال گوش جهت نرم کردن و خارج کردن موم.	مزایا: ساده، در دسترس، هزینه پایین. چالش‌ها: خطر فشار بیش از حد به پرده گوش، نیاز به مهارت.	انجام توسط متخصص گوش و حلق و بینی. مثال: استفاده از آب ۳۷ درجه برای جلوگیری از سرگیجه.
شستشوی گوش با دستگاه‌های الکتریکی	استفاده از دستگاه‌های شستشوی گوش با فشار کنترل‌شده برای پاشش محلول به کانال گوش.	مزایا: دقت بالا، کاهش خطر آسیب. چالش‌ها: هزینه بالاتر، نیاز به تجهیزات تخصصی.	مناسب برای موم سخت. مثال: تنظیم فشار دستگاه توسط متخصص (مانند کلینیک زیمادرمان تهران).
شستشوی گوش با قطره‌های نرم‌کننده	استفاده از قطره‌های گوش (مانند گلیسیرین یا پراکسید هیدروژن) قبل از شستشو برای نرم کردن موم، سپس شستشو با آب یا محلول.	مزایا: تسهیل خروج موم، کاهش ناراحتی. چالش‌ها: نیاز به چند روز آمادگی (۲-۳ روز).	استفاده از ۳-۵ قطره، ۲ بار روزانه قبل از شستشو. مثال: قطره پراکسید هیدروژن ۳٪ تحت نظر پزشک.
مزایا: بهبود شنوایی	شستشوی گوش انسداد موم را برطرف کرده و کیفیت شنوایی را بهبود می‌بخشد.	مزایا: اثر سریع، بهبود حس گوش. چالش‌ها: اثربخشی وابسته به شدت انسداد.	بررسی شنوایی قبل و بعد از شستشو. مثال: تست شنوایی ساده توسط متخصص پس از فرآیند.
مزایا: کاهش خطر عفونت	حذف موم انباشته‌شده خطر عفونت گوش میانی یا قارچی را کاهش می‌دهد.	مزایا: پیشگیری از عوارض گوارشی گوش. چالش‌ها: نیاز به استریل بودن ابزار.	استفاده از محلول استریل و ابزار یک‌بارمصرف. مثال: پایش گوش برای علائم عفونت پس از شستشو.
معایب: خطر سوراخ شدن پرده گوش	فشار نادرست یا ابزار نامناسب ممکن است به پرده گوش آسیب برساند (نادر، حدود ۰.۱٪).	مزایا: نادر بودن عارضه با متخصص ماهر. چالش‌ها: خطر در روش‌های غیرحرفه‌ای.	انجام توسط متخصص با تجربه (مانند کلینیک زیمادرمان). مثال: بررسی پرده گوش با اتوسکوپ قبل از شستشو.
معایب: سرگیجه یا ناراحتی	استفاده از آب سرد یا گرم نامناسب ممکن است باعث سرگیجه یا ناراحتی موقت شود.	مزایا: قابل پیشگیری با دمای مناسب. چالش‌ها: حساسیت بیماران متفاوت است.	استفاده از آب ولرم (۳۶-۳۸ درجه). مثال: توقف فرآیند در صورت احساس سرگیجه و گزارش به پزشک.
معایب: باقی‌ماندن رطوبت	رطوبت باقی‌مانده در گوش می‌تواند خطر عفونت قارچی را افزایش دهد.	مزایا: قابل پیشگیری با خشک کردن. چالش‌ها: نیاز به مراقبت پس از شستشو.	خشک کردن گوش با حوله نرم یا سشوار خنک. مثال: پرهیز از شنا برای ۴۸ ساعت پس از شستشو.

نکات مهم هنگام شست و شوی گوش با آب

1. کنترل دما: محلول آبیاری باید نزدیک به دمای بدن (37 درجه سانتیگراد یا 98.6 درجه فارنهایت) باشد تا از سرگیجه جلوگیری شود.
2. فشار ملایم: سرنگ های گوش سنتی می توانند فشار بیش از حد ایجاد کنند. دستگاه های آبیاری جدیدتر کنترل بیشتر و جریان آب ملایم تری را ارائه می دهند.
3. سیستم شستشوی اتوسانتریک: این دستگاه برای مزایای بالقوه آن در حال بررسی است. از یک جریان آب ضربانی استفاده می‌کند که ممکن است در مقایسه با آبیاری سنتی روی کانال گوش مؤثرتر و ملایم‌تر باشد.

در پاسخ به این سوال که ساکشن گوش بهتر است یا شستشو؟ باید گفت که میکروساکشن گوش یکی از روش های کم تهاجمی برای از بین بردن جرم گوش است. در این روش از یک میکروسکوپ و یک دستگاه مکش کوچک برای برداشتن مستقیم جرم گوش استفاده می شود. این یک جایگزین مطمئن و موثر برای کسانی است که ممکن است نامزدهای مناسبی برای آبیاری نباشند.

اگر احساس گرفتگی یا تجمع جرم در گوش خود دارید، مراجعه به متخصص برای شست و شوی گوش توصیه می‌شود. روش‌های حرفه‌ای شستشوی گوش به کمک ابزارهای مناسب و توسط پزشک، از بروز آسیب‌های احتمالی به پرده گوش جلوگیری می‌کند. هرگز سعی نکنید با وسایل نوک‌تیز یا پنبه‌ای، اقدام به تمیز کردن گوش در منزل کنید؛ زیرا این کار می‌تواند موجب فشرده شدن جرم به عمق کانال گوش شود. بهترین راهکار، انجام شستشو گوش به روش اصولی در مراکز معتبر پزشکی است.