انواع تومورهای قاعده جمجمه، علائم، تشخیص و درمان آن‌ها
از جهت آناتومی، محدوده پشت چشم‌ها و بینی به سمت پشت سر، قاعده جمجمه(skull base) نامگذاری شده است. رگ‌های خونی اصلی مغز، ستون فقرات و اعصاب چندگانه آن، سر و گردن از قاعده جمجمه عبور می‌کنند. انواع مختلفی از تومورها در قاعده جمجمه ایجاد می‌شوند. برخی از انواع تومورها از نواحی اطراف به سمت قاعده جمجمه گسترش می‌یابند. این تومورها که ممکن است خوش خیم یا بدخیم باشند، بر اساس موقعیت قرارگیری، ساختارهای سلول‌های تشکیل دهنده و خصوصیات آن‌ها دسته بندی می‌شوند. اغلب تومورهای قاعده جمجمه(skull base tumors) خوش خیم هستند؛ البته این تومورها بر اساس موقعیت و موضع درگیر، برای بیمار مشکلات زیادی ایجاد می‌کنند. حتی اگر رشد توده آهسته باشد.
آنچه در این صفحه می‌خوانید:
علائم تومورهای قاعده جمجمه
علائم تومورهای قاعده جمجمه در افراد مختلف متفاوت است. بر اساس موقعیت تومور و سرعت رشد آن، علائم مختلفی در بیماران ظاهر می‌شود. برخی از علائم شایع این تومورها به صورت زیر فهرست می‌شود:
- سردرد
- سرگیجه(vertigo) و عدم تعادل
- بی حسی و درد در ناحیه صورت
- ضعف و فلج ناحیه صورت
- مشکلات سینوسی مکرر
- کاهش حس بویایی
- خونریزی از بینی
- انسداد بینی
- کاهش قدرت بینایی
- دو بینی
- کاهش قدرت شنوایی
- زنگ زدن در گوش یا تینیتوس(tinnitus)
- کاهش شنوایی
- وجود توده ای در گلو
- اختلال در بلع و پریدن مکرر غذا در گلو
- تنگی نفس
البته در صورتی که افراد یک یا چند علامت از این علائم را در خود مشاهده می‌کنند، به معنی وجود تومور قاعده جمجمه نیست. بسیاری از علائم بین بیماری‌های مختلف مشترک هستند.
تشخیص تومورهای قاعده جمجمه
با توجه به اینکه نوع تومور قاعده جمجمه در افراد مختلف متفاوت است؛ بنابراین لازم است که با بررسی‌های دقیق و کامل نوع تومور مشخص شود. بعد از تعیین نوع تومور در شخص، از درمان منحصر به فرد برای او استفاده می‌شود. آزمایش تصویربرداری یکی از آزمایشات مورد استفاده برای تشخیص تومور قاعده جمجمه است. برخی آزمایشات تصویربرداری مورد استفاده در تشخیص تومور قاعده جمجمه عبارت است از:
اسکن CTA یا CT
ام آر آی
آنژیوگرافی
پت اسکن
بیوپسی یا نمونه برداری نیز برای تشخیص خوش خیم یا بدخیم بودن تورمور استفاده می‌شود. انواع روش‌های بیوپسی که در تشخیص خوش خیم یا بد خیم بودن تومورهای قاعده جمجمه استفاده می‌شوند، در ادامه فهرست شده است:
FNA یا آسپیراسیون سوزنی
اندوسکوپی بینی و سینوس‌ها
استفاده از میکروسکوپ در گوش
جراحی
با استفاده از آزمایش عملکردی، کارکرد قسمت‌های مشخصی از مغز بررسی می شود. آزمایشات عملکردی بر اساس علائمی که در فرد ظاهر شده است، انجام می‌شوند.
انواع آزمایش عملکردی به شرح زیر است:
آزمایشات شنوایی (ادیوگرام و..)
آزمایشات بینایی
آزمایشات تعادلی
آزمایشات بررسی عملکرد بلع
آزمایشات بررسی عملکرد حنجره
آزمایشات حس بویایی
آزمایشات هورمونی
آزمایشات بررسی حافظه
عوامل ابتلا به تومور قاعده جمجمه
از آنجایی که تومورهای قاعده جمجمه نادر هستند، شناسایی عوامل ابتلا به آن نیز کمی دشوار است. با توجه به مطالعاتی که تاکنون صورت گرفته است، برخی عوامل زیر ممکن است در ابتلا به این بیماری تاثیر داشته باشند:
- قرارگیری در معرض اشعه‌های خطرناک
- کار با فلزات سنگین
- سابقه کار با چرم
- قرارگیری در معرض گرد و غبار چوب
عوامل عنوان شده با تاثیر روی بینی و سینوس فرد، زمینه را برای ابتلا به بیماری فراهم می‌کنند. ژنتیک نیز در ابتلا به تومورهای قاعده جمجمه تاثیر بسیاری دارد.
درمان تومورهای قاعده جمجمه
برای درمان تومورهای قاعده جمجمه ابتدا باید نوع تومور مشخص شود. متناسب با نوع تومور از درمان‌های مختلف استفاده می‌شود. گزینه‌های درمانی مورد استفاده برای این نوع غدد در ناحیه پایین جمجمه، در ادامه فهرست شده است:
- جراحی‌های کم تهاجمی؛
- پروتون درمانی؛
- تکنیک‌های پرتودرمانی نوین؛
- شیمی درمانی، تارگت تراپی و ایمنوتراپی؛
- جراحی پیشرفته بازسازی.
شایع‌ترین انواع تومورهای قاعده جمجمه
برخی از شایع‌ترین انواع تومورهای قاعده جمجمه به شرح زیر هستند:
- آدنوم هیپوفیز: این نوع تومورها، تومورهای خوش خیمی هستند که در غده هیپوفیز و در پشت چشم ایجاد می‌شوند. آدنوم هیپوفیز ممکن است سطح تولید هورمون را تغییر دهد یا باعث از بین رفتن بینایی در فرد شود.
- شوانومای وستیبولار: این غدد خوش خیم هستند و روی عصبی که گوش را به مغز متصل می‌کند، ایجاد می‌شوند. در صورتی که این غدد درمان نشوند، ممکن است سبب کاهش شنوایی، ایجاد صدای وزوز در گوش، از بین رفتن تعادل یا بی حسی صورت شوند.
- مننژیوما: تومورهای خوش خیم مغزی هستند و در لایه‌های بافتی که از مغز و نخاع محافظت می‌کنند، تشکیل می‌شوند. این تومورها در مردان شایع‌تر از زنان هستند و ممکن است زمانی که اندازه آن‌ها کوچک است، بدون علامت باشند. زمانی که اندازه تومور بزرگ شد، علائم آن بروز پیدا می‌کند.
تومور گلوموس یا پاراگانگلوما چیست؟
تومورهای گلوموس ژوگولار، تومورهایی کپسول دار و پرعروق هستند. این تومورها، از تومورهای خوش خیم و با رشد آهسته هستند. این تومورها از دیواره داخلی گوش میانی نشأت می‌گیرند، به هر فضای خالی نفوذ می‌کنند، در ادامه رشد خود وارد گوش میانی می‌شوند و ماستویید و تمام سلول‌های مجاور را پر می‌کنند. در صورتی که رشد این تومورها ادامه پیدا کند، وارد مغز می‌شوند.
عوارض تومور گلوموس یا پاراگانگلوما در قاعده جمجمه
از آنجایی که رشد این تومورها بسیار آهسته است، گاهی ۸ سال بعد از شروع رشد آن، عوارض بیماری نمایان می‌شود. برخی از شایع‌ترین عوارض این نوع تومورها به شرح زیر است:
ناشنوایی کامل یک طرفه و فلج اعصاب جمجمه‌ای متعدد
خونریزی شدید هنگام دستکاری مجرای گوش خارجی و گوش میانی
فلج کامل یک طرف صورت در صورتی که تومور به سوی عصب فاشیال در بخش ماستوئید و استیلوما برود.
معمولا در این نوع توموها بیمار دچار سرگیجه نمی‌شود. شاید به این دلیل که با توجه به رشد آهسته تومور سیستم وستیبولار فرصت جبران دارد.
دسته بندی تومور گلوموس ژوگولار بر اساس موقعیت
تومور گلوموس ژوگولار بر اساس میزان گسترش و موضع درگیر به انواع زیر تقسیم می‌شود:
- نوع A: این نوع تومور محدود به گوش میانی می‌شود؛
- نوع B: این نوع تومور محدود به حفره‌های تمپانوماستوئید است؛
- نوع C: تومور گلوموس ژوگولار نوع C در بخش زیرین استخوان پتروس را پر می‌کند و در حال گسترش به سمت راس پتروس است؛
- نوع C1: در نوع C1 تومور بخش عمودی کانال کاروتید را هم درگیر می‌کند؛
- نوع C2: در نوع C2 بخش عمودی کانال کاروتید کاملا درگیر بیماری است؛
- نوع C3: در این وضعیت، تومور بخش افقی کانال کاروتید را مورد هجوم قرار داده است؛
- نوع D1: تومور به داخل جمجمه نفوذ پیدا کرده است؛ اما بخشی از آن که وارد جمجمه شده است، کمتر از ۲ سانتی متر است؛
- نوع D2: بخشی از تومور که وارد جمجمه شده است، بیشتر از ۲ سانتی متر است.
تشخیص تومور گلوموس یا پاراگانگلوما
برای تشخیص تومور گلوموس از روش‌های زیر استفاده می‌شود:
- معاینه میکروسکوپی برای تشخیص تومور گلوموس استفاده می‌شود؛
- سی تی اسکن ۱ یا ۲ مم و بدون کنتراست به منظور بررسی پیشرفت تومور به کار می‌رود؛
- سی تی آنژیوگرافی (CT-Angiography) نیز با توجه به دقت بالایی که دارد، برای ارزیابی تومور بسیار سودمند استفاده می‌شود.
درمان تومور گلوموس یا پاراگانگلوما
از روش‌های جراحی و پرتودرمانی به منظور درمان تومور گلوموس استفاده می‌شود. جراحی تومور گلوموس توسط جراح گوش‌حلق و بینی انجام می‌شود. در شرایطی که تومور در قاعده جمجمه گسترش زیادی پیدا کند، به طوری که قاعده جمجمه را فرا گرفته باشد، از روش پرتودرمانی استفاده می‌شود. پرتودرمانی تومور را تخریب نمی‌کند؛ اما از پیشرفت آن جلوگیری می‌کند. دستکاری این تومور، سبب خونریزی‌های شدید می‌شود. در شرایطی که تومور سبب افت شنوایی در بیمار شود، استفاده از سمعک به افزایش سطح شنوایی بیمار کمک می‌کند.
خلاصه‌ای از تومورهای قاعده جمجمه
در محدوده قاعده جمجمه تومورهای مختلفی گسترش می‌یابند. برخی از تومورهای این ناحیه از اندام‌های اطراف به سمت جمجمه گسترش یافته اند. تومورهای قاعده جمجمه اغلب خوش خیم هستند و رشد آهسته‌ای دارند؛ اما در صورت عدم درمان، مشکلات زیادی را برای فرد ایجاد می‌کنند.
تومورهای قاعده جمجمه علاوه بر اینکه سبب سردرد و سرگیجه می‌شوند، سبب ایجاد اختلال در بینایی، شنوایی، بویایی و بلع می‌شوند. با استفاده از روش‌های مختلفی از قبیل تصویربرداری، نمونه برداری و آزمایشات عملکردی، تومورهای قاعده جمجمه بررسی می‌شوند. تومور گلوموس ژوگولار از انواع تومورهای قاعده جمجمه است که از گوش میانی نشأت می‌گیرد و در صورت ادامه رشد، وارد قاعده جمجمه می‌شود. گلوموس ژوگولار شامل انواع A، B، C1، C2، C3، D1 و D2 می‌شود که نوع D1 و D2 آن در جمجمه گسترش یافته‌اند. درمان این تومورها با استفاده از پرتودرمانی و جراحی انجام می‌شود. دکتر علی کوهی فوق تخصص جراحی گوش در زمینه تشخیص و درمان تومورهای قاعده جمجمه تجربه بسیاری دارند و به بیماران در این زمینه کمک شایانی می‌نمایند.
دکتر علی کوهی دانش آموخته رشته فوق تخصصی جراحی گوش و حلق و بینی از دانشگاه استنفورد آمریکا آماده پذیرش و درمان بیماران مبتلا به تومورهای قاعده جمجمه در کلینیک خود واقع در تهران هستند. برای کسب اطلاعات بیشتر و رزرو نوبت تماس بگیرید.
منابع :
4 دیدگاه دربارهٔ «تومورهای قاعده جمجمه»
سلام. ببخشید من چندین ماه بود که دچار سرگیجه بودم جوری که تا از جام بلند میشدم سرم گیج میرفت و تعادلم از دست می دادم دکتر مغز و اعصاب رفتم گفتن مشکلی نیست ولی الان چند وقتیه که به اون سرگیجه هام مشکل کم شنوایی هم اضاف شده و همین طوی گوشم صدایی مثل سوت کشیدن هست میشه راهنمایی کنید؟
سلام. سرگیجه نشانه بیماری های مختلف گوش می تواند باشد به این شکل نمی توان قضاوت کرد باید بررسی و معاینه شود و بعد نظر داد. به پژشک متخصص گوش حلق و بینی مراجعه کنید و یا به کلینیک تشریف بیاورید.
سلام. ببخشید من چند ماهی هست که سردرد شدید میگیرم اولیل اهمیت نمی دادم ولی از حدود سه هفته پیش به سردردم سرگیجه اضافه شد و همچنین فعالیت زیاد می کنم تنگی نفس می گیرم. و یه درد بد از شقیقه هام می زنه به پشت گوشم الان سوالم اینه به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنم یا گوش، حلق و بینی ؟ اصلا مشکل چیه؟
سلام. شما باید ابتدا به متخصص مغز و اعصاب رجوع و معاینه شوید.