تومورهای قاعده جمجمه، علائم، تشخیص و درمان آن‌ها

تومورهای قاعده جمجمه، مانند تومور گلوموس یا پاراگانگلوما، توده‌های نادری هستند که در ناحیه حساس قاعده جمجمه رشد می‌کنند. تومور قاعده جمجمه به دلیل رشد آهسته، ممکن است سال‌ها بدون علائم باقی بمانند، اما عوارضی مانند ناشنوایی یک‌طرفه، فلج اعصاب جمجمه‌ای، خونریزی شدید و فلج صورت را به دنبال دارند. تشخیص دقیق این تومورها با روش‌هایی مانند سی‌تی‌اسکن، سی‌تی آنژیوگرافی و معاینه میکروسکوپی انجام می‌شود. انتخاب جراح فوق تخصصی قاعده جمجمه و درمان مناسب، از جمله جراحی یا پرتودرمانی، برای مدیریت این بیماری حیاتی است.

از جهت آناتومی، محدوده پشت چشم‌ها و بینی به سمت پشت سر، قاعده جمجمه (skull base) نامگذاری شده است. رگ‌های خونی اصلی مغز، ستون فقرات و اعصاب چندگانه آن، سر و گردن از قاعده جمجمه عبور می‌کنند.  انواع مختلفی از تومورها در قاعده جمجمه ایجاد می‌شوند. برخی از انواع تومورها از نواحی اطراف به سمت قاعده جمجمه گسترش می‌یابند.

این تومورها که ممکن است خوش خیم یا بدخیم باشند، بر اساس موقعیت قرارگیری، ساختارهای سلول‌های تشکیل دهنده و خصوصیات آن‌ها دسته بندی می‌شوند.

اغلب تومورهای قاعده جمجمه(skull base tumors) خوش خیم هستند؛ البته این تومورها بر اساس موقعیت و موضع درگیر، برای بیمار مشکلات زیادی ایجاد می‌کنند. حتی اگر رشد توده آهسته باشد.

علائم تومورهای قاعده جمجمه

 تومورهای قاعده جمجمه اغلب خوش خیم هستند؛ اما بر اساس موقعیت آن‌ها، برای بیمار مشکلات زیادی ایجاد می‌شود. محدوده پشت چشم‌ها و بینی به سمت پشت سر، قاعده جمجمه بوده و رگ‌های خونی اصلی مغز، ستون فقرات و اعصاب چندگانه، سر و گردن از آن عبور می‌کنند.

علائم تومورهای قاعده جمجمه در افراد مختلف متفاوت است. بر اساس موقعیت تومور و سرعت رشد آن، علائم مختلفی در بیماران ظاهر می‌شود. برخی از علائم شایع این تومورها به صورت زیر فهرست می‌شود:

• سردرد
• سرگیجه(vertigo) و عدم تعادل
• بی حسی و درد در ناحیه صورت
• ضعف و فلج ناحیه صورت
• مشکلات سینوسی مکرر
• کاهش حس بویایی
• خونریزی از بینی
• انسداد بینی
• کاهش قدرت بینایی
• دو بینی
• کاهش قدرت شنوایی
• زنگ زدن در گوش یا تینیتوس(tinnitus)
• کاهش شنوایی
• وجود توده ای در گلو
• اختلال در بلع و پریدن مکرر غذا در گلو
• تنگی نفس

البته در صورتی که افراد یک یا چند علامت از این علائم را در خود مشاهده می‌کنند، به معنی وجود تومور قاعده جمجمه نیست. بسیاری از علائم بین بیماری‌های مختلف مشترک هستند.

تشخیص تومورهای قاعده جمجمه

با توجه به اینکه نوع تومور قاعده جمجمه در افراد مختلف متفاوت است؛ بنابراین لازم است که با بررسی‌های دقیق و کامل نوع تومور مشخص شود. بعد از تعیین نوع تومور در شخص، از درمان منحصر به فرد برای او استفاده می‌شود.
آزمایش تصویربرداری یکی از آزمایشات مورد استفاده برای تشخیص تومورهای قاعده جمجمه است. برخی آزمایشات تصویربرداری مورد استفاده در تشخیص تومور قاعده جمجمه عبارت است از:

1. اسکن CTA یا CT
2. ام آر آی
3. آنژیوگرافی
4. پت اسکن

بیوپسی یا نمونه برداری نیز برای تشخیص خوش خیم یا بدخیم بودن تورمور استفاده می‌شود. انواع روش‌های بیوپسی که در تشخیص خوش خیم یا بد خیم بودن تومورهای قاعده جمجمه استفاده می‌شوند، در ادامه فهرست شده است:

• FNA یا آسپیراسیون سوزنی
• اندوسکوپی بینی و سینوس‌ها
• استفاده از میکروسکوپ در گوش
• جراحی

با استفاده از آزمایش عملکردی، کارکرد قسمت‌های مشخصی از مغز بررسی می شود. آزمایشات عملکردی بر اساس علائمی که در فرد ظاهر شده است، انجام می‌شوند.

انواع آزمایش عملکردی به شرح زیر است:

1. آزمایشات شنوایی (ادیوگرام و..)
2. آزمایشات بینایی
3. آزمایشات تعادلی
4. آزمایشات بررسی عملکرد بلع
5. آزمایشات بررسی عملکرد حنجره
6. آزمایشات حس بویایی
7. آزمایشات هورمونی
8. آزمایشات بررسی حافظه

عوامل ابتلا به تومور قاعده جمجمه

از آنجایی که تومورهای قاعده جمجمه نادر هستند، شناسایی عوامل ابتلا به آن نیز کمی دشوار است. با توجه به مطالعاتی که تاکنون صورت گرفته است، برخی عوامل زیر ممکن است در ابتلا به این بیماری تاثیر داشته باشند:

• قرارگیری در معرض اشعه‌های خطرناک
• کار با فلزات سنگین
• سابقه کار با چرم
• قرار‌گیری در معرض گرد و غبار چوب

عوامل عنوان شده با تاثیر روی بینی و سینوس فرد، زمینه را برای ابتلا به بیماری فراهم می‌کنند. ژنتیک نیز در ابتلا به تومورهای قاعده جمجمه تاثیر بسیاری دارد.^{postoperative care map skull base surgery}

درمان تومورهای قاعده جمجمه

برای درمان تومورهای قاعده جمجمه ابتدا باید نوع تومور مشخص شود. متناسب با نوع تومور از درمان‌های مختلف استفاده می‌شود. گزینه‌های درمانی مورد استفاده برای این نوع غدد در ناحیه پایین جمجمه، در ادامه فهرست شده است:

1. جراحی‌های کم تهاجمی
2. پروتون درمانی
3. تکنیک‌های پرتودرمانی نوین
4. شیمی درمانی، تارگت تراپی و ایمنوتراپی
5. جراحی پیشرفته بازسازی

دکتر علی کوهی یکی از برترین جراحان گوش کشور اماده ارائه هرگونه خدمات درمانی به بیماران محترم درگیر انواع تومورهای قاعده جمجعه هستند.

شایع‌ترین انواع تومورهای قاعده جمجمه

برخی از شایع‌ترین انواع تومورهای قاعده جمجمه به شرح زیر هستند:

آدنوم هیپوفیز

 این نوع تومورهای قاعده جمجمه، تومورهای خوش خیمی هستند که در غده هیپوفیز و در پشت چشم ایجاد می‌شوند. آدنوم هیپوفیز ممکن است سطح تولید هورمون را تغییر دهد یا باعث از بین رفتن بینایی در فرد شود.

شوانومای وستیبولار یا آکوستیک نوروما(acoustic neurinoma)

این غدد خوش خیم هستند و روی عصبی که گوش را به مغز متصل می‌کند، ایجاد می‌شوند. در صورتی که این غدد درمان نشوند، ممکن است سبب کاهش شنوایی، ایجاد صدای وزوز در گوش، از بین رفتن تعادل یا بی حسی صورت شوند.

مننژیوما

تومورهای خوش خیم مغزی ‌هستند و در لایه‌های بافتی که از مغز و نخاع محافظت می‌کنند، تشکیل می‌شوند. این تومورها در مردان شایع‌تر از زنان هستند و ممکن است زمانی که اندازه آن‌ها کوچک است، بدون علامت باشند. زمانی که اندازه تومور بزرگ شد، علائم آن بروز پیدا می‌کند.

پاراگانگلیوم‌ها

اگر چه از انواع تومورهای خوش خیم قاعده جمجمه هستند اما بسیار پر رگ و پر خون تلقی می‌شوند. پاراگانگلیوم‌ها بیشتر در گوش میانی یا قاعده جمجمه دیده می‌شوند.^{Understanding Skull Base Conditions}

در ادامه به برخی از این تومورهای قاعده جمجمه به تفصیل اشاره خواهد شد:

تومور گلوموس یا پاراگانگلوما چیست؟

تومورهای گلوموس ژوگولار یکی از انواع تومورهای قاعده جمجمه، تومورهایی کپسول دار و پرعروق هستند. این تومورها، از تومورهای خوش خیم و با رشد آهسته هستند. این تومورها از دیواره داخلی گوش میانی نشأت می‌گیرند، به هر فضای خالی نفوذ می‌کنند، در ادامه رشد خود وارد گوش میانی می‌شوند و ماستویید و تمام سلول‌های مجاور را پر می‌کنند. در صورتی که رشد این تومورها ادامه پیدا کند، وارد مغز می‌شوند.

عوارض تومور گلوموس یا پاراگانگلوما در قاعده جمجمه

از آنجایی که رشد این تومورها بسیار آهسته است، گاهی ۸ سال بعد از شروع رشد آن، عوارض بیماری نمایان می‌شود. برخی از شایع‌ترین عوارض این نوع تومورها به شرح زیر است:

• ناشنوایی کامل یک طرفه و فلج اعصاب جمجمه‌ای متعدد
• خونریزی شدید هنگام دستکاری مجرای گوش خارجی و گوش میانی
• فلج کامل یک طرف صورت در صورتی که تومور به سوی عصب فاشیال در بخش ماستوئید و استیلوما برود؛ که ممکن است حتی منجر به جراحی پیوند عصب صورت بشود.

معمولا در این نوع توموها بیمار دچار سرگیجه نمی‌شود. شاید به این دلیل که با توجه به رشد آهسته تومور سیستم وستیبولار فرصت جبران دارد.

دسته بندی تومور گلوموس ژوگولار بر اساس موقعیت

تومور گلوموس ژوگولار بر اساس میزان گسترش و موضع درگیر به انواع زیر تقسیم می‌شود:

1. نوع A: این نوع تومور محدود به گوش میانی می‌شود؛
2. نوع B: این نوع تومور محدود به حفره‌های تمپانوماستوئید است؛
3. نوع C: تومور گلوموس ژوگولار نوع C در بخش زیرین استخوان پتروس را پر می‌کند و در حال گسترش به سمت راس پتروس است؛
4. نوع C1: در نوع C1 تومور بخش عمودی کانال کاروتید را هم درگیر می‌کند؛
5. نوع C2: در نوع C2 بخش عمودی کانال کاروتید کاملا درگیر بیماری است؛
6. نوع C3: در این وضعیت، تومور بخش افقی کانال کاروتید را مورد هجوم قرار داده است؛
7. نوع D1: تومور به داخل جمجمه نفوذ پیدا کرده است؛ اما بخشی از آن که وارد جمجمه شده است، کمتر از ۲ سانتی متر است؛
8. نوع D2: بخشی از تومور که وارد جمجمه شده است، بیشتر از ۲ سانتی متر است.

تشخیص تومور گلوموس یا پاراگانگلوما

برای تشخیص تومور گلوموس از روش‌های زیر استفاده می‌شود:

• معاینه میکروسکوپی برای تشخیص تومور گلوموس استفاده می‌شود؛
• سی تی اسکن ۱ یا ۲ مم و بدون کنتراست به منظور بررسی پیشرفت تومور به کار می‌رود؛
• سی تی آنژیوگرافی (CT-Angiography) نیز با توجه به دقت بالایی که دارد، برای ارزیابی تومور بسیار سودمند استفاده می‌شود.

درمان تومور گلوموس یا پاراگانگلوما

از روش‌های جراحی و پرتودرمانی به منظور درمان تومور گلوموس استفاده می‌شود. جراحی تومور گلوموس توسط جراح گوش‌حلق و بینی انجام می‌شود.

در شرایطی که تومور در قاعده جمجمه گسترش زیادی پیدا کند، به طوری که قاعده جمجمه را فرا گرفته باشد، از روش پرتودرمانی استفاده می‌شود. پرتودرمانی تومور را تخریب نمی‌کند؛ اما از پیشرفت آن جلوگیری می‌کند دستکاری این تومور، سبب خونریزی‌های شدید می‌شود.

در شرایطی که تومور سبب افت شنوایی در بیمار شود، استفاده از سمعک به افزایش سطح شنوایی بیمار کمک می‌کند.

معرفی بهترین جراح قاعده جمجمه

وقتی صحبت از یک دکتر جراح خوب می‌شود، دانش و تجربه او نخستین شاخص‌هایی است که به ذهن انسان می‌رسد. انتظار می‌رود بهترین جراح قاعده جمجمه بالاترین درجه تحصیلات و کامل‌ترین دوره‌های آموزشی را در زمینه درمان مربوطه طی کرده باشد.

در مورد جراح قاعده جمجمه انتظار دارید که پزشک دوره فوق تخصصی جراحی قاعده جمجمه را با موفقیت پشت سر گذاشته باشد. دانستن نام مرکز آموزشی یا دانشگاهی که دکتر جراح دوره خود را در آن گذرانده است هم اهمیت دارد. برخی از مراکز آموزشی جهان مانند دانشگاه استنفورد سرآمد طراحی و انجام تکنیک‌های مدرن و نوآورانه جراحی قاعده جمجمه هستند.

نکته دیگری که باعث تبلور بهترین جراح قاعده جمجمه می‌شود، در اختیار داشتن یک کادر درمان کامل و کارآزموده است. هر قدر هم که یک جراح خوب باشد، اگر تست‌های پیش از جراحی، دستگاه‌های و وسایل اتاق عمل یا مراقبت‌های بعد از عمل قاعده جمجمه از کیفیت مطلوبی برخودار نباشد، کار جراح به نتیجه مطلوب بیمار نخواهد رسید.

 وجود افرادی با تخصص‌های گوناگون مانند متخصص گوش و حلق و بینی، متخصص مغز و اعصاب، و متخصصین رادیولوژی در کنار پرستاران آموزش دیده در مورد مراقبت‌های بعد از عمل قاعده جمجمه می‌تواند در تضمین نتیجه خوب جراحی قاعده جمجمه موثر باشد.

دکتر علی کوهی دانش آموخته رشته فوق تخصصی جراحی قاعده جمجمه و گوش از دانشگاه استنفورد آمریکا آماده پذیرش و درمان بیماران مبتلا به بیماری های قاعده جمجمه و یکی از بهترین فوق تخصص جراحی قاعده جمجمه هستند و خواهشمند است برای دریافت اطلاعات بیشتر یا تعیین وقت ملاقات با شماره تلفن‌های کلینیک ایشان واقع در تهران تماس حاصل بفرمایید.

خلاصه‌ای از تومورهای قاعده جمجمه

در محدوده قاعده جمجمه تومورهای مختلفی گسترش می‌یابند. برخی از تومورهای این ناحیه از اندام‌های اطراف به سمت جمجمه گسترش یافته اند. تومورهای قاعده جمجمه اغلب خوش خیم هستند و رشد آهسته‌ای دارند؛ اما در صورت عدم درمان، مشکلات زیادی را برای فرد ایجاد می‌کنند. تومورهای قاعده جمجمه علاوه بر اینکه سبب سردرد و سرگیجه می‌شوند، سبب ایجاد اختلال در بینایی، شنوایی، بویایی و بلع می‌شوند.

با استفاده از روش‌های مختلفی از قبیل تصویربرداری، نمونه برداری و آزمایشات عملکردی، تومورهای قاعده جمجمه بررسی می‌شوند. تومور گلوموس ژوگولار از انواع تومورهای قاعده جمجمه است که از گوش میانی نشأت می‌گیرد و در صورت ادامه رشد، وارد قاعده جمجمه می‌شود. گلوموس ژوگولار شامل انواع A، B، C1، C2، C3، D1 و D2 می‌شود که نوع D1 و D2 آن در جمجمه گسترش یافته‌اند. درمان این تومورها با استفاده از پرتودرمانی و جراحی انجام می‌شود. دکتر علی کوهی فوق تخصص جراحی گوش در زمینه تشخیص و درمان تومورهای قاعده جمجمه تجربه بسیاری دارند و به بیماران در این زمینه کمک شایانی می‌نمایند.

مدیریت تومورهای قاعده جمجمه نیازمند همکاری تیمی از متخصصین گوش و حلق و بینی، مغز و اعصاب و رادیولوژی است. درمان‌های پیشرفته تومور قاعده جمجمه مانند جراحی دقیق، پرتودرمانی هدفمند و استفاده از سمعک می‌توانند کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشند. انتخاب جراح قاعده جمجمه با تجربه و بهره‌گیری از فناوری‌های تشخیصی مانند سی‌تی آنژیوگرافی، کلید موفقیت در کنترل عوارض تومورهایی مانند گلوموس و پاراگانگلوما است. برای بهترین نتیجه، مشاوره با فوق تخصص قاعده جمجمه ضروری است.