تومورهای قاعده جمجمه مثل گلوموس (پاراگانگلوما)
از جهت آناتومی، محدوده پشت چشم ها و بینی به سمت پشت سر، قاعده جمجمه نامگذاری شده است. رگ های خونی اصلی مغز، ستون فقرات و اعصاب چندگانه آن، سر و گردن از قاعده جمجمه عبور می کنند. انواع مختلفی از تومورها در قاعده جمجمه ایجاد می شوند. برخی از انواع تومورها از نواحی اطراف به سمت قاعده جمجمه گسترش می یابند. این تومورها که ممکن است خوش خیم یا بدخیم باشند، بر اساس موقعیت قرارگیری، ساختارهای سلول های تشکیل دهنده و خصوصیات آن ها دسته بندی می شوند. اغلب تومورهای قاعده جمجمه خوش خیم هستند؛ البته این تومورها بر اساس موقعیت و موضع درگیر، برای بیمار مشکلات زیادی ایجاد می کنند. حتی اگر رشد توده آهسته باشد.
آنچه در این صفحه می خوانید:
علائم تومورهای قاعده جمجمه
علائم تومورهای قاعده جمجمه در افراد مختلف متفاوت است. بر اساس موقعیت تومور و سرعت رشد آن، علائم مختلفی در بیماران ظاهر می شود. برخی از علائم شایع این تومورها به صورت زیر فهرست می شود:
- سردرد
- سرگیجه و عدم تعادل
- بی حسی و درد در ناحیه صورت
- ضعف و فلج ناحیه صورت
- مشکلات سینوسی مکرر
- کاهش حس بویایی
- خونریزی از بینی
- انسداد بینی
- کاهش قدرت بینایی
- دو بینی
- کاهش قدرت شنوایی
- زنگ زدن در گوش یا تینیتوس
- کاهش شنوایی
- وجود توده ای در گلو
- اختلال در بلع و پریدن مکرر غذا در گلو
- تنگی نفس
البته در صورتی که افراد یک یا چند علامت از این علائم را در خود مشاهده می کنند، به معنی وجود تومور قاعده جمجمه نیست. بسیاری از علائم بین بیماری های مختلف مشترک هستند.
تشخیص تومورهای قاعده جمجمه
با توجه به اینکه نوع تومور قاعده جمجمه در افراد مختلف متفاوت است؛ بنابراین لازم است که با بررسی های دقیق و کامل نوع تومور مشخص شود. بعد از تعیین نوع تومور در شخص، از درمان منحصر به فرد برای او استفاده می شود. آزمایش تصویربرداری یکی از آزمایشات مورد استفاده برای تشخیص تومور قاعده جمجمه است. برخی آزمایشات تصویربرداری مورد استفاده در تشخیص تومور قاعده جمجمه عبارت است از:
اسکن CTA یا CT
ام آر آی
آنژیوگرافی
پت اسکن
بیوپسی یا نمونه برداری نیز برای تشخیص خوش خیم یا بدخیم بودن تورمور استفاده می شود. انواع روش های بیوپسی که در تشخیص خوش خیم یا بد خیم بودن تومورهای قاعده جمجمه استفاده می شوند، در ادامه فهرست شده است:
FNA یا آسپیراسیون سوزنی
اندوسکوپی بینی و سینوس ها
استفاده از میکروسکوپ در گوش
جراحی
با استفاده از آزمایش عملکردی، کارکرد قسمت های مشخصی از مغز بررسی می شود. آزمایشات عملکردی بر اساس علائمی که در فرد ظاهر شده است، انجام می شوند.
انواع آزمایش عملکردی به شرح زیر است:
آزمایشات شنوایی (ادیوگرام و..)
آزمایشات بینایی
آزمایشات تعادلی
آزمایشات بررسی عملکرد بلع
آزمایشات بررسی عملکرد حنجره
آزمایشات حس بویایی
آزمایشات هورمونی
آزمایشات بررسی حافظه
عوامل ابتلا به تومور قاعده جمجمه
از آنجایی که تومورهای قاعده جمجمه نادر هستند، شناسایی عوامل ابتلا به آن نیز کمی دشوار است. با توجه به مطالعاتی که تاکنون صورت گرفته است، برخی عوامل زیر ممکن است در ابتلا به این بیماری تاثیر داشته باشند:
- قرارگیری در معرض اشعه های خطرناک
- کار با فلزات سنگین
- سابقه کار با چرم
- قرارگیری در معرض گرد و غبار چوب
عوامل عنوان شده با تاثیر روی بینی و سینوس فرد، زمینه را برای ابتلا به بیماری فراهم می کنند. ژنتیک نیز در ابتلا به تومورهای قاعده جمجمه تاثیر بسیاری دارد.
درمان تومورهای قاعده جمجمه
برای درمان تومورهای قاعده جمجمه ابتدا باید نوع تومور مشخص شود. متناسب با نوع تومور از درمان های مختلف استفاده می شود. گزینه های درمانی مورد استفاده برای این نوع غدد در ناحیه پایین جمجمه، در ادامه فهرست شده است:
- جراحی های کم تهاجمی؛
- پروتون درمانی؛
- تکنیک های پرتودرمانی نوین؛
- شیمی درمانی، تارگت تراپی و ایمنوتراپی؛
- جراحی پیشرفته بازسازی.
شایع ترین انواع تومورهای قاعده جمجمه
برخی از شایع ترین انواع تومورهای قاعده جمجمه به شرح زیر هستند:
- آدنوم هیپوفیز: این نوع تومورها، تومورهای خوش خیمی هستند که در غده هیپوفیز و در پشت چشم ایجاد می شوند. آدنوم هیپوفیز ممکن است سطح تولید هورمون را تغییر دهد یا باعث از بین رفتن بینایی در فرد شود؛
- شوانومای وستیبولار: این غدد خوش خیم هستند و روی عصبی که گوش را به مغز متصل می کند، ایجاد می شوند. در صورتی که این غدد درمان نشوند، ممکن است سبب کاهش شنوایی، ایجاد صدای وز وز در گوش، از بین رفتن تعادل یا بی حسی صورت شوند؛
- مننژیوما: تومورهای خوش خیم مغزی هستند و در لایه های بافتی که از مغز و نخاع محافظت می کنند، تشکیل می شوند. این تومورها در مردان شایع تر از زنان هستند و ممکن است زمانی که اندازه آن ها کوچک است، بدون علامت باشند. زمانی که اندازه تومور بزرگ شد، علائم آن بروز پیدا می کند.
تومور گلوموس چیست؟
تومورهای گلوموس ژوگولار، تومورهایی کپسول دار و پرعروق هستند. این تومورها، از تومورهای خوش خیم و با رشد آهسته هستند. این تومورها از دیواره داخلی گوش میانی نشأت می گیرند، به هر فضای خالی نفوذ می کنند، در ادامه رشد خود وارد گوش میانی می شوند و ماستویید و تمام سلول های مجاور را پر می کنند. در صورتی که رشد این تومورها ادامه پیدا کند، وارد مغز می شوند.
عوارض تومور گلوموس یا پاراگانگلوما در قاعده جمجمه
از آنجایی که رشد این تومورها بسیار آهسته است، گاهی ۸ سال بعد از شروع رشد آن، عوارض بیماری نمایان می شود. برخی از شایع ترین عوارض این نوع تومورها به شرح زیر است:
ناشنوایی کامل یک طرفه و فلج اعصاب جمجمه ای متعدد
خونریزی شدید هنگام دستکاری مجرای گوش خارجی و گوش میانی
فلج کامل یک طرف صورت در صورتی که تومور به سوی عصب فاشیال در بخش ماستوئید و استیلوما برود.
معمولا در این نوع توموها بیمار دچار سرگیجه نمی شود. شاید به این دلیل که با توجه به رشد آهسته تومور سیستم وستیبولار فرصت جبران دارد.
دسته بندی تومور گلوموس ژوگولار بر اساس موقعیت
تومور گلوموس ژوگولار بر اساس میزان گسترش و موضع درگیر به انواع زیر تقسیم می شود:
- نوع A: این نوع تومور محدود به گوش میانی می شود؛
- نوع B: این نوع تومور محدود به حفره های تمپانوماستوئید است؛
- نوع C: تومور گلوموس ژوگولار نوع C در بخش زیرین استخوان پتروس را پر می کند و در حال گسترش به سمت راس پتروس است؛
- نوع C1: در نوع C1 تومور بخش عمودی کانال کاروتید را هم درگیر می کند؛
- نوع C2: در نوع C2 بخش عمودی کانال کاروتید کاملا درگیر بیماری است؛
- نوع C3: در این وضعیت، تومور بخش افقی کانال کاروتید را مورد هجوم قرار داده است؛
- نوع D1: تومور به داخل جمجمه نفوذ پیدا کرده است؛ اما بخشی از آن که وارد جمجمه شده است، کمتر از ۲ سانتی متر است؛
- نوع D2: بخشی از تومور که وارد جمجمه شده است، بیشتر از ۲ سانتی متر است.
تشخیص تومور گلوموس
برای تشخیص تومور گلوموس از روش های زیر استفاده می شود:
- معاینه میکروسکوپی برای تشخیص تومور گلوموس استفاده می شود؛
- سی تی اسکن ۱ یا ۲ مم و بدون کنتراست به منظور بررسی پیشرفت تومور به کار می رود؛
- سی تی آنژیوگرافی (CT-Angiography) نیز با توجه به دقت بالایی که دارد، برای ارزیابی تومور بسیار سودمند استفاده می شود.
درمان تومور گلوموس
از روش های جراحی و پرتودرمانی به منظور درمان تومور گلوموس استفاده می شود. جراحی تومور گلوموس توسط جراح گوش و حلق و بینی انجام می شود. در شرایطی که تومور در قاعده جمجمه گسترش زیادی پیدا کند، به طوری که قاعده جمجمه را فرا گرفته باشد، از روش پرتودرمانی استفاده می شود. پرتودرمانی تومور را تخریب نمی کند؛ اما از پیشرفت آن جلوگیری می کند. دستکاری این تومور، سبب خونریزی های شدید می شود. در شرایطی که تومور سبب افت شنوایی در بیمار شود، استفاده از سمعک به افزایش سطح شنوایی بیمار کمک می کند.
خلاصه ای از تومورهای قاعده جمجمه
در محدوده قاعده جمجمه تومورهای مختلفی گسترش می یابند. برخی از تومورهای این ناحیه از اندام های اطراف به سمت جمجمه گسترش یافته اند. تومورهای قاعده جمجمه اغلب خوش خیم هستند و رشد آهسته ای دارند؛ اما در صورت عدم درمان، مشکلات زیادی را برای فرد ایجاد می کنند. تومورهای قاعده جمجمه علاوه بر اینکه سبب سردرد و سرگیجه می شوند، سبب ایجاد اختلال در بینایی، شنوایی، بویایی و بلع می شوند. با استفاده از روش های مختلفی از قبیل تصویربرداری، نمونه برداری و آزمایشات عملکردی، تومورهای قاعده جمجمه بررسی می شوند. تومور گلوموس ژوگولار از انواع تومورهای قاعده جمجمه است که از گوش میانی نشأت می گیرد و در صورت ادامه رشد، وارد قاعده جمجمه می شود. گلوموس ژوگولار شامل انواع A، B، C1، C2، C3، D1 و D2 می شود که نوع D1 و D2 آن در جمجمه گسترش یافته اند. درمان این تومورها با استفاده از پرتودرمانی و جراحی انجام می شود. دکتر علی کوهی فوق تخصص جراحی گوش در زمینه تشخیص و درمان تومورهای قاعده جمجمه تجربه بسیاری دارند و به بیماران در این زمینه کمک شایانی مینمایند.
منابع :