علائم عفونت گوش میانی + پیشگیری و درمان عفونت گوش میانی

برخی شرایط وجود دارند که احتمال بروز عفونت گوش میانی را افزایش می‌دهند و به همین دلیل به آن‌ها عوامل خطرزا گفته می‌شود. برای مثال، کودکان در سنین شش ماه تا دو سال بیشترین خطر ابتلا را دارند، زیرا در این دوره، ساختار گوش میانی و سیستم ایمنی بدن آن‌ها هنوز به طور کامل تکامل نیافته است. همچنین کودکانی که در مهدکودک‌ها یا محیط‌های گروهی نگهداری می‌شوند، به دلیل تماس بیشتر با سایر کودکان، در معرض عفونت بیشتری قرار دارند.

نوع تغذیه کودک نیز از دیگر عوامل مؤثر است؛ کودکانی که با شیشه شیر و در حالت خوابیده تغذیه می‌شوند، بیشتر در معرض این عفونت قرار می‌گیرند. از سوی دیگر، عوامل محیطی مانند فصل‌های پاییز و زمستان، که سرماخوردگی و آلرژی‌های فصلی شایع‌تر هستند، احتمال بروز عفونت گوش میانی را افزایش می‌دهند. کیفیت هوای تنفسی نیز نقش مهمی دارد؛ افرادی که در معرض دود سیگار یا هوای آلوده قرار می‌گیرند، بیشتر در خطر ابتلا هستند.

برای پیشگیری از عود عفونت گوش میانی، رعایت عواملی مانند واکسیناسیون پنوموکوک و اجتناب از معرض دود سیگار بسیار مهم است؛ مطالعات نشان داده‌اند که با این مداخلات، میزان بستری کودکان به‌خاطر AOM کاهش یافته است.

پیشگیری از اوتیت مدیا

شاید به آن مفهومی که پیشگیری شناخته شده است؛ امکان پیشگیری از عفونت گوش میانی وجود نداشته باشد. با وجود این، با انجام برخی از کارها، می‌توان احتمال ابتلا یا عود عفونت گوش میانی را، کم کرد. برخی از این کارها در زیر مورد اشاره قرار می‌گیرند:

1. از استعمال دخانیات و قرار گرفتن در معرض دود دست دوم سیگار خودداری کنید؛ زیرا می تواند خطر عفونت گوش را افزایش دهد. (برعکس درمان های خانگی که توصیه به فرستادن دود در گوش دارند!)
2. برای کاهش انتشار باکتری ها و ویروس هایی که می توانند باعث عفونت گوش شوند؛ بهداشت دست را به خوبی رعایت کنید.
3. آلرژی را مدیریت کنید. زیرا آلرژی می تواند به عود عفونت گوش میانی کمک کند. از مواد حساسیت زا اجتناب کنید و در صورت لزوم به دنبال درمان آلرژی باشید.
4. از قرار دادن اجسام خارجی مانند سواب های پنبه ای در مجرای گوش خودداری کنید؛ زیرا این کار می تواند باعث تحریک و افزایش خطر عفونت شود.
5. واکسن پنوموکوک و واکسن آنفولانزا را جدی بگیرید.
6. به دنبال درمان فوری برای عفونت های تنفسی مانند سرماخوردگی و عفونت های سینوسی باشید. چون در صورت عدم درمان، می توانند منجر به عفونت گوش میانی شوند.
7. بهداشت گوش را رعایت کنید. مانند خشک نگه داشتن گوش ها و اجتناب از قرار گرفتن طولانی مدت در معرض آب!
8. توجه به این نکته ضروری است که اگر علائم عفونت گوش میانی مانند درد گوش، خروج ترشحات چرکی از گوش یا کاهش شنوایی را تجربه می کنید، مهم است که برای تشخیص و درمان مناسب، به دنبال مراقبت های پزشکی باشید.

داروی مناسب عفونت گوش میانی

عفونت گوش میانی معمولاً با آنتی‌بیوتیک‌ها درمان می‌شود. انتخاب آنتی‌بیوتیک به عوامل مختلفی از جمله سن بیمار، شدت عفونت و نوع باکتری‌ها بستگی دارد. برخی از داروهای رایج برای عفونت گوش میانی عبارتند از:

نام دارو	توضیحات
آموکسی سیلین (Amoxicillin)	رایج‌ترین آنتی‌بیوتیک برای درمان عفونت گوش میانی در کودکان و بزرگسالان.
آگمنتین (Augmentin)	ترکیبی از آموکسی سیلین و کلاولانات برای اثربخشی بیشتر در برابر باکتری‌های مقاوم.
سفدینیر (Cefdinir)	آنتی‌بیوتیک سفالوسپورینی؛ مناسب در حساسیت به پنی‌سیلین یا مقاومت به درمان‌های اولیه.
سفوروکسیم (Cefuroxime)	آنتی‌بیوتیک سفالوسپورینی؛ کاربرد در بیماران حساس به پنی‌سیلین.
آزیترومایسین (Azithromycin)	از دسته ماکرولیدها؛ برای بیماران با عدم تحمل پنی‌سیلین تجویز می‌شود.

توجه داشته باشید که این داروها باید توسط یک متخصص گوش پس از ارزیابی شرایط فردی تجویز شود. همیشه برای تشخیص صحیح و برنامه درمانی مناسب برای عفونت گوش میانی، با پزشک مشورت کنید.

خطرات جمع شدن مخاط در گوش میانی

عفونت گوش میانی اگر به موقع درمان نشود؛ می‌تواند خطرات و عوارض متعددی را به همراه داشته باشد.

برخی از این خطرات به شرح زیر هستند.

1. کم شنوایی: عفونت‌های مکرر یا شدید گوش میانی، می‌تواند منجر به از دست دادن شنوایی به صورت موقت یا دائمی شود. به خصوص اگر عفونت گوش میانی یا عفونت گوش داخلی باشد. این خطر در کودکان خردسال که رشد شنوایی آنها ممکن است به خطر بیفتد؛ بیشتر است.
2. مشکلات رشد گفتار و زبان: عفونت طولانی یا مکرر گوش میانی در کودکان، می‌تواند در توانایی آنها برای شنیدن و درک صحیح صداها، اختلال ایجاد کند و به طور بالقوه بر رشد گفتار و زبان آنها نیز تأثیر بگذارد.
3. پارگی پرده گوش: در برخی موارد، فشار ناشی از عفونت گوش میانی درمان نشده، می‌تواند منجر به پارگی پرده گوش شود. این می‌تواند منجر به درد ناگهانی گوش، ترشح، کاهش موقت شنوایی و افزایش خطر عفونت‌های بیشتر شود.
4. عفونت‌های مزمن یا عود کننده: برخی از افراد به ویژه کودکان، ممکن است اوتیت میانی مزمن را تجربه کنند. این می‌تواند منجر به علائم پایدار، مصرف مکرر آنتی‌بیوتیک و عوارض جدی مانند کاهش شنوایی و تاخیر در رشد شود.
5. مشکلات تعادل: عفونت و التهاب گوش داخلی می‌تواند مکانیسم‌های تعادل را مختل کرده و منجر به سرگیجه و مشکلات هماهنگی و تعادل شود.
6. تمپانواسکلروز: در برخی موارد، روند بهبودی پس از عفونت گوش میانی، می‌تواند منجر به تشکیل بافت اسکار در پرده گوش شود که به عنوان تمپانواسکلروز، شناخته می‌شود. اگرچه یک زخم خوش خیم است؛ اما می‌تواند باعث اختلال شنوایی خفیف شود.

ماستوئیدیت

استخوانی که در پشت و پایین گوش قرار دارد، ماستوئید نامیده می‌شود. اگر عفونت گوش میانی از گوش فراتر رود و باعث گسترش عفونت به استخوان ماستوئید شود؛ ماستوئیدیت اتفاق می‌افتد. علائم و نشانه‌های ماستوئیدیت به شرح زیر هستند:

• تب (دمای بالای بدن)
• ورم کردن پشت گوش (که به همین دلیل گوش را تا حدودی به سمت جلو هل می دهد)
• قرمزی، تورم یا درد به ویژه در پشت گوش
• ترشحات غیر طبیعی (چرکی و غلیظ) از گوش
• سردرد
• افت قدرت شنوایی

برای درمان ماستوئیدیت لازم است بیمار در بیمارستان بستری شود. به طور معمول، برای درمان این عارضه، آنتی بیوتیک وریدی، تجویز می‌شود. در برخی موارد لازم است بیمار تحت عمل جراحی قرار گیرد. در این عمل جراحی چرک از ناحیه تخلیه می‌شود و ماستوئید به طور کامل از بدن خارج می‌گردد.

کلستئاتوم

این توده غیر طبیعی در برخی موارد حاصل عفونت‌های مکرر یا مزمن گوش میانی است. توده کلستئاتوم (cholesteatoma) حاوی سلول‌های پوست و برخی زوائد دیگر است. عدم درمان کلستئاتوم می‌تواند باعث صدمه به اجزای حساس و ظریف موجود، در عمق گوش شود. به طور معمول، استخوانچه‌های موجود در گوش میانی نخستین اجزایی هستند که کلستئاتوم به آنها آسیب می‌زند. مهم‌ترین نشانه‌ها و علائم کلستئاتوم به شرح زیر هستند:

1. کم شنوایی
2. ضعف عضلانی در نیمه صورت طرف گوش مبتلا
3. گیجی و منگی
4. وزوز گوش ( شنیدن صدایی که هیچ منبعی خارج از بدن فرد برای آن وجود ندارد)

درمان کلستئاتوم با عمل جراحی و خارج کردن آن از بدن به انجام می شود. مثل درمان ماستوئیدیت!

لابیرنتیت

اگر عامل عفونی بتواند به طریقی به گوش داخلی رخنه کرده و اجزای عمیق و حساس گوش را هدف قرار دهد؛ لابیرنتیت رخ می‌دهد. نشانه‌ها و علائم لابیرنتیت در زیر مورد اشاره قرار می‌گیرند:

• گیجی و منگی
• سرگیجه (احساس این که فرد یا محیط اطراف او در حال چرخش یا حرکت است)
• از دست دادن حس تعادل بدن
• نا شنوایی

فلج عضلات صورت

در موارد بسیار نادر ممکن است تورم ناشی از عفونت گوش میانی به عصب صورت فشار وارد کند و به فلج آن منجر شود. بنابراین فرد نخواهد توانست همه یا برخی از عضلات نیمه گرفتار صورت خود را به حرکت در آورد. وقتی فلج صورت رخ می‌دهد؛ بیماران یا والدین او به وحشت می‌افتند زیرا این علامت آنها را به یاد سکته مغزی می‌اندازد و فکر می‌کنند بیمار دچار سکته مغزی شده است. فلج صورت ناشی از عفونت گوش میانی به طور معمول گذراست و تقریبا در همه موارد، با درمان کامل عفونت برطرف می‌شود.

توجه به این نکته ضروری است که همه عفونت‌های گوش میانی منجر به این عوارض نمی‌شوند و با مراقبت‌های پزشکی به موقع و مناسب، میتوان بسیاری از این خطرات را به حداقل رساند. اگر مشکوک به جمع شدن مایع پشت پرده گوش هستید یا چنین علائمی را تجربه کرده‌اید، توصیه می‌شود برای تشخیص دقیق و درمان مناسب، با یک متخصص گوش و حلق و بینی مشورت کنید.

التهاب گوش میانی

التهاب و قرمزی گوش علائم شایعی هستند که به دلایل مختلفی ایجاد می‌شوند. این علائم می‌توانند خفیف یا شدید باشند و ممکن است گوش خارجی، میانی یا داخلی را تحت تاثیر قرار دهد. التهاب گوش میانی معمولا به عنوان اوتیت میانی نیز شناخته می‌شود و زمانی رخ می‌دهد که فضای پشت پرده گوش، ملتهب و عفونی شود. دو نوع اوتیت مدیا وجود دارد که شامل:

1. اوتیت میانی حاد (AOM)؛ این شایع‌ترین شکل التهاب است و معمولاً در اثر عفونت باکتریایی یا ویروسی ایجاد می‌شود. AOM اغلب به دنبال عفونت دستگاه تنفسی فوقانی مانند سرماخوردگی ایجاد می‌شود که می‌تواند منجر به انتشار باکتری یا ویروس از مجاری بینی به گوش میانی شود.
2. اوتیت میانی با افیوژن (OME)؛ این نوع التهاب زمانی رخ می‌دهد که مایعی بدون عفونت فعال، در گوش میانی جمع شود. OME اغلب بخاطر مسدود شدن شیپور استاش که گوش میانی را به پشت گلو متصل می‌کند، ایجاد می‌شود.

مننژیت، از عوارض ابتلا به عفونت گوش میانی

یکی دیگر از عوارض بسیار نادر عفونت گوش میانی، مننژیت است. پرده‌های محافظ که دورادور مغز و نخاع را می‌پوشانند؛ مننژ نام دارند. اگر عفونت گوش میانی به سمت این پرده‌های مغز و نخاع گسترش یابد؛ مننژیت اتفاق می‌افتد. مننژیت یک اورژانس پزشکی محسوب می‌شود و بیمار باید در اسرع وقت به یک مرکز پزشکی منتقل شود.

معمولاً درمان مننژیت در بیمارستان و از طریق تزریق آنتی‌بیوتیک‌های وریدی انجام می‌شود، زیرا این بیماری به‌سرعت می‌تواند پیشرفت کند و جان بیمار را به خطر بیندازد. از جمله مهم‌ترین علائم مننژیت می‌توان به سردرد شدید و حس ناخوشی عمومی اشاره کرد. همچنین، تب بالا یکی دیگر از نشانه‌های اصلی این بیماری است که در بسیاری از بیماران دیده می‌شود. سفتی گردن و ناتوانی در خم کردن آن نیز نشانه رایجی است که می‌تواند به تشخیص کمک کند.

در بسیاری از افراد، حساسیت به نور نیز مشاهده می‌شود؛ به این معنا که حتی نور معمولی می‌تواند باعث اذیت و درد در چشم‌ها شود. از طرفی، تنفس سریع نیز به عنوان یکی دیگر از علائم هشداردهنده مطرح است. یکی از نشانه‌های خطرناک مننژیت، ظاهر شدن لکه‌های قرمز روی پوست است که در صورت وارد کردن فشار – مانند گذاشتن لیوان روی آن – تغییر رنگ نمی‌دهند یا سفید نمی‌شوند. این لکه‌ها می‌توانند نشانه‌ای از پیشرفت بیماری و نیاز به مداخله فوری پزشکی باشند. توجه به این علائم و مراجعه سریع به پزشک، نقش حیاتی در نجات جان بیمار دارد.

آبسه مغزی، عوارض نادر مخاط جمع شده در گوش میانی

باز هم یک عارضه بسیار نادر عفونت گوش میانی، آبسه مغزی است. یک توده مملو از چرک که در مغز شکل گرفته است! علائم و نشانه‌های آبسه مغزی به محل وقوع آن ارتباط دارد. آبسه مغزی هم یک اورژانس پزشکی تلقی می‌گردد. در این صورت، باید بیمار در اسرع وقت به یکی از مراکز پزشکی نزدیک مراجعه نماید. برای درمان آبسه مغزی ترکیبی از درمان‌های جراحی و آنتی بیوتیک وریدی به کار گرفته می‌شود. برخی از علائم و نشانه‌های آبسه مغزی ناشی از عفونت گوش میانی به شرح زیر هستند:

• سردرد شدید
• تغییرات در وضعیت ذهنی مانند احساس گیجی
• ضعف عضلات یا فلج یک سمت بدن
• تب (دمای بالای بدن)
• تشنج

درمان التهاب گوش میانی به نوع و شدت بیماری بستگی دارد. در مورد AOM اگر عفونت باکتریایی باشد؛ ممکن است آنتی‌بیوتیک تجویز شود. مسکن‌هایی مانند استامینوفن یا ایبوپروفن می‌توانند به بهبود درد کمک کنند.

در برخی موارد، پزشک ممکن است قطره گوش را نیز برای کاهش ناراحتی توصیه کند. برای OME نیز درمان ممکن است شامل رویکرد “صبر کن و ببین” باشد. زیرا این وضعیت اغلب خود به خود در عرض چند هفته تا چند ماه برطرف می‌شود. با این حال اگر OME ادامه یابد؛ ممکن است درمان‌های دیگری مانند قرار دادن لوله‌های تهویه (لوله‌های تمپانوستومی) برای کمک به تخلیه مایع پشت پرده گوش، اعمال شود.^{Ear infection (middle ear)}

نحوه تشخیص عفونت گوش میانی

پزشک معالج می‌تواند با استفاده از یک وسیله معاینه گوش به نام اُتوسکوپ، عفونت گوش میانی را تشخیص دهد. اتوسکوپ یک وسیله معاینه کوچک و دستی است. در انتهای این وسیله یک منبع نور با یک آئینه یا عدسی با قدرت درشت نمایی مناسب وجود دارد. پزشک معالج از اتوسکوپ برای مشاهده داخل کانال گوش و پرده گوش استفاده می‌کند. تغییرات در ظاهر پرده گوش می‌تواند از علائم عفونت گوش میانی باشد. علائم زیر در معاینه گوش با اتوسکوپ، نشان می‌دهد ترشحات غیر طبیعی پشت پرده گوش تجمع یافته‌اند:

1. برجستگی پرده گوش
2. رنگ غیر عادی پرده گوش (قرمز یا زرد)
3. شفاف نبودن و مات بودن پرده گوش

گاهی اوقات بیمار دیر به پزشک مراجعه می‌کند. در چنین شرایطی ممکن است پزشک معالج در معاینه با اتوسکوپ سوراخ یا پاره شدگی پرده گوش فرد را هم مشاهده نماید!

تست‌های تشخیص عفونت گوش میانی

به طور معمول، با تشخیص عفونت گوش میانی، پزشک معالج درمان را آغاز می‌کند.

اگر درمان کارساز نباشد؛ یا عوارض عفونت گوش میانی ادامه داشته باشد؛ انجام برخی تست‌ها مورد نیاز خواهد بود. با برخی از این تست‌ها در زیر آشنا می‌شوید.

تست تمپانومتری

این تست میزان واکنش پرده گوش در برابر تغییرات فشار هوا را اندازه گیری می‌نماید. در طول این تست، بخش ظریفی از دستگاه تست تمپانومتری در گوش بیمار قرار داده می‌شود. این بخش با فرستادن امواج صوتی مشخص، فشار هوا را در گوش مورد نظر طبق برنامه، تغییر می‌دهد.^{ear infection treatment}

دستگاه تست تمپانومتری تغییرات تحرک پرده گوش را در شرایط گوناگون فشار هوا ثبت و ضبط می‌نماید. اگر گوش سالم باشد؛ با تغییر فشار هوا، پرده گوش به راحتی حرکت می‌کند. اما اگر پرده گوش تحرک کمی داشته باشد یا اصلا حرکت نکند، به احتمال زیاد، پشت آن مایعی غیر طبیعی وجود دارد.

تست اُدیومتری یا شنوایی سنجی

دستگاه تست ادیومتری می‌تواند صداهایی با شدت‌های گوناگون و فرکانس‌های مختلف تولید نماید. بدین ترتیب، می‌توان هر گونه مشکل شنوایی یا کم شنوایی را در بیمار تشخیص داد. در طول این تست، یک هدفون روی گوش‌های فرد قرار می‌گیرد. هنگام شنیدن هر صدا، فرد باید واکنش مورد نظر کارشناس شنوایی سنجی را از خود بروز دهد.

اسکن‌های پزشکی

در موارد نادر، به ویژه در صورت تردید پزشک معالج به گسترش عفونت فراتر از محدوده گوش، ممکن است؛ انواع تصویر برداری پزشکی نیز درخواست شود. سی تی اسکن (CT scan) و اِم آر آی (MRI) دو روش مرسوم در این مرحله به شمار می‌روند. در سی تی اسکن از اشعه ایکس برای تصویرهای متوالی و از کامپیوتر برای تهیه تصاویر نهایی از تصاویر اولیه استفاده می‌شود. در ام آر آی نیز از میدان مغناطیسی قوی و امواج رادیویی برای تهیه تصاویر از بافت‌های داخل بدن استفاده می‌گردد.

در نهایت، شناخت به‌موقع علائم عفونت گوش میانی و اقدام برای درمان عفونت گوش میانی، نقش مهمی در جلوگیری از پیشرفت بیماری و بروز عوارض جدی ایفا می‌کند. عفونت اوتیت میانی معمولاً با نشانه‌هایی مانند درد گوش، تب، مشکلات شنوایی و بی‌قراری ظاهر می‌شود و در صورت عدم درمان، می‌تواند منجر به عفونت‌های مزمن یا حتی آسیب به پرده گوش شود. رعایت نکات پیشگیرانه مانند خشک نگه‌داشتن گوش، تقویت سیستم ایمنی و واکسیناسیون، در کنار مراجعه به موقع به پزشک، بهترین راه برای پیشگیری و کنترل بیماری اوتیت مدیا است.