عفونت گوش میانی چیست؟
به طور معمول وقتی عبارت عفونت گوش مطرح می شود، عفونت گوش میانی یا در زبان انگلیسی اوتیت مدیا (otitis media) مد نظر است. عفونت گوش میانی شایع ترین نوع عفونت به شمار می رود که می تواند گوش را درگیر کند. وقتی عفونت فضای پشت پرده گوش یا همان پرده صماخ را درگیر می کند، به آن عفونت گوش میانی گفته می شود.
گوش میانی همان جایی است که سه استخوان ظریف مسئولیت انتقال فیزیکی امواج صوتی از پرده گوش به گوش داخلی را بر عهده دارند. بچه ها بیش از بزرگسالان مستعد ابتلا به عفونت گوش میانی هستند.
در این مقاله به عناوین زیر پرداخته شده است:
تعریف عفونت گوش میانی
وقتی یک عامل عفونی مانند باکتری یا ویروس در فضای پشت پرده گوش استقرار می یابد، عفونت گوش میانی رخ داده است. شایع ترین عامل ایجاد کننده عفونت گوش میانی باکتری ها هستند. عفونت باعث التهاب بافت گوش میانی می شود.
التهاب در گوش میانی ممکن است با ترشح بیشتر همراه باشد. همچنین باعث ایجاد حالت ناراحتی و گوش درد می شود. در ادامه با علائم عفونت گوش میانی مطالعه این مقاله را ادامه دهید.
علائم عفونت گوش میانی
یکی از مشخصه های عفونت گوش میانی آغاز سریع و گاهی برق آسای علائم آن است. علائم این عفونت شایع گوش به طور معمول در نونهالان و کودکان به شرح زیر هستند:
علائم عفونت گوش میانی در کودکان و نونهالان
- گوش درد که به ویژه با دراز کشیدن و خوابیدن تشدید می شود
- کشیدن گوش یا لمس کردن گوش بیشتر از حالت عادی (این امر در مورد نونهالان که هنوز به خوبی نمی توانند ارتباط برقرار کنند بیشتر اهمیت پیدا می کند)
- اختلال در خواب و دیر به خواب رفتن یا به خواب نرفتن
- گریه کردن بیشتر از حالت معمول
- بی تابی
- مشکلات در شنوایی و واکنش نشان ندادن نسبت به صداها
- بیشتر زمین خوردن و کاهش توانایی حفظ تعادل
- تب یعنی دمای بدن 38 درجه سانتیگراد یا بالاتر
- خارج شدن ترشحات از گوش
- سردرد
- کاهش اشتها
هم اکنون علائم عفونت گوش میانی در بزرگسالان برشمرده می شود:
علائم عفونت گوش میانی در بزرگسالان
علائم این عفونت گوش در بین بزرگسالان کمی متفاوت است. در زیر علائم عفونت گوش میانی در این گروه سنی لیست شده است:
- گوش درد
- خارج شدن ترشحات از گوش
- مشکلات شنوایی یا همان کاهش قدرت شنوایی
چه موقع باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگرچه در عفونت گوش میانی علائم و نشانه های بالا رخ می دهد، اما در سایر بیماری های گوش هم ممکن است چنین علائمی دیده شود. بنابراین نباید خودسرانه عمل کرد. مراجعه به پزشک جهت تشخیص و تجویز به موقع درمان مناسب، برای پیشگیری از بروز عوارض عفونت گوش میانی راهی عاقلانه است.
در موارد زیر باید حتما برای تشخیص و مداوا به پزشک مراجعه شود:
- اگر علائم فوق در گروه سنی مربوطه بیش از یک روز ادامه پیدا کند
- اگر در یک کودک زیر 6 ماه این علائم مشاهده شود بهتر است هر چه سریع تر به پزشک مراجعه شود
- در صورت گوش درد بسیار شدید دیدار با پزشک بهتر است زودتر انجام گیرد
- بی قراری و بی خوابی کودکی که چندی پیش به سرماخوردگی یا سایر عفونت های دستگاه تنفسی فوقانی مبتلا بوده است
- خروج هر گونه ترشح از گوش اعم از ترشحات شفاف، چرکی یا ترشح آغشته به خون
عزیزانی که در تهران ساکن هستند و دچار مشکلات گوش شده اند میتوانند با مراجعه به مطب دکتر علی کوهی گزینه ای مطمئن برای تشخیص درست و درمان موثر عفونت گوش میانی را انتخاب نمایند. ایشان دانش آموخته رشته فوق تخصصی جراحی گوش و حلق و بینی از دانشگاه استنفورد آمریکا هستند.
علل عفونت گوش میانی
استقرار ویروس یا باکتری در محدوده پشت پرده صماخ باعث ایجاد عفونت گوش میانی می شود.این عفونت شایع گوش به طور معمول در پی یک بیماری دیگر مانند سرماخوردگی یا آنفلولانزا یا آلرژی رخ می دهد. این بیماری ها با ایجاد پرخونی و گرفتگی در ناحیه حلقِ بینی، گلو و کانال اُستاش (مجرای ارتباطی گوش میانی و حلقِ بینی) زمینه را برای بروز عفونت گوش میانی فراهم می‌آورد.
نقش کانال استاش در بروز عفونت گوش میانی
کانال استاش که در برخی متون به آن عبارت شیپور استاش هم اطلاق شده است (به دلیل شکل خاص آن که به این ساز موسیقی شباهت دارد)، مجرایی باریک و ظریف شکل، است. این مجرا فضای گوش میانی را به ناحیه ای از حلق در پشت بینی ارتباط می دهد.
سوراخ کانال استاش در محوطه حلقِ بینی با نظم خاصی در حال باز یا بسته شدن است. در سلامت فرد، این باز و بسته شدن باعث ایجادحالتی متعادل و مناسب در شرایط زیر می شود:
- تنظیم فشار هوا در گوش میانی
- تهویه هوای موجود در فضای گوش میانی
- تخلیه ترشحات طبیعی موجود از گوش میانی به داخل حلق
هم اکنون قابل پیش بینی است که گرفتگی نسبی یا انسداد کامل کانال استاش چه مشکلاتی پیش می آورد. این مشکل باعث تجمع مایع در گوش میانی می شود. امکان عفونی شدن مایع تجمع یافته در گوش میانی بسیار زیاد است. بدین ترتیب عفونت گوش میانی شکل می گیرد و علائمی مانند گوش درد آغاز می شود.
ابتلای بیشتر کودکان به عفونت گوش میانی هم به سبب شرایط خاص این کانال در نوزادان است. این کانال در بچه ها ظریف تر و باریک تر است. از سوی دیگر مجرای استاش در کودکان در وضعیت افقی تری نسبت به بزرگسالان قرار دارد. هر دوی این شرایط احتمال انسداد مجرای استاش در کودکان و تجمع مایع در گوش میانی را افزایش می دهد.
نقش لوزه های حلقی در شکل گیری عفونت گوش میانی
در انتهای حفره دهان و ابتدای گلو دو قطعه گوشتی کوچک وجود دارد که لوزه یا لوزه های کامی نامیده می شوند. در بالاترین نقطه حلق پشت بینی هم به طور معمول دو قطعه با قوام گوشت وجود دارند که به آنها لوزه حلقی با لوزه سوم یا لوزه بینی هم گفته می شود. نام لوزه حلقی در زبان انگلیسی adenoids است.
چنین به نظر می رسد که لوزه ها در کارکرد سیستم ایمنی بدن نقش دارند اما این نقش به طور دقیق مشخص نیست. لوزه های حلقی به لحاظ موقعیت مکانی در نزدیکی سوراخ تخلیه کانال استاش قرار دارند. هر گونه تورم لوزه های حلقی می تواند باعث بسته شدن کانال استاش شود. این امر به نوبه خود باعث افزایش احتمال بروز عفونت گوش میانی می شود.
در کودکان تورم و التهاب لوزه حلقی یا همان لوزه سوم نقش مهمی در ایجاد عفونت گوش میانی دارد. لوزه های حلقی در کودکان به طور معمول بزرگتر از بزرگسالان است. این امر هم به عوامل قبلی در تشدید احتمال بروز عفونت گوش میانی در کودکان می افزاید.
عوامل خطرزای عفونت گوش میانی
برخی از شرایط هستند که احتمال بروز یک بیماری را افزایش می دهند. به آنها عوامل خطرزا می گوییم. در این بخش از مقاله عوامل خطرزای عفونت گوش میانی را نام می بریم:
- سن: کودکان بین سنین شش ماه تا 2 سال بیشتر در معرض ابتلا به عفونت گوش میانی هستند.
- کودکانی که به صورت گروهی نگهداری می شوند مثلا در مهدکودک ها تحت مراقبت قرار دارند
- عادت تغذیه ای کودک: کودکانی که از راه بطری دارای نوک پلاستیکی (شیشه شیر) و در وضعیت خوابیده تغذیه می شوند
- عوامل فصلی: احتمال بروز عفونت گوش میانی در فصل پائیز و زمستان بیشتر است. کسانی که به گرده گیاهان حساسیت دارند یا به عبارت دیگر آلرژی فصلی دارند، در فصل گرده پراکنی گیاه آلرژی زا بیشتر ممکن است به عفونت گوش میانی مبتلا شوند
- کیفیت بد هوای تنفسی: کسانی که دخانیات مصرف می کنند یا در معرض دود دست دوم دخانیات هستند، همچنین کسانی که در معرض هوای آلوده قرار دارند، بیشتر ممکن است دچار عفونت گوش میانی شوند
- کام شکری یا شکاف کام: کسانی که سابقه ابتلا به کام شکری یا همان شکاف کام دارند هم بیشتر دچار این عفونت می شوند
پیشگیری از عفونت میانی گوش
اکنون که عوامل خطرزای عفونت گوش میانی مشخص شد، تعیین راه های پیشگیری از این عفونت، برشمرده می شود:
- پیشگیری از سرماخوردگی و سایر بیماری های عفونی دستگاه تنفسی فوقانی
- دوری از دود و دخانیات
- شیردهی نوزادان و نونهالان با شیر مادر
- اگر نوزاد با بطری (شیشه شیر) تغذیه می شود در بغل بزرگسالان و کمی بالا گرفته شود
- تزریق واکسن های لازم مانند واکسن آنفلوانزا طبق توصیه پزشک معالج
درمان عفونت گوش میانی
برای درمان این عفونت باید به دو جنبه دقت شود.
تسکین گوش درد
به طور معمول پزشک معالج برای کاهش گوش درد توصیه های زیر را انجام می دهد:
قرص مسکن برای گوش درد
پزشک ممکن است برخی داروها مانند استامینوفن یا ایبوپروفن را برای ساکت شدن درد گوش، تجویز نماید. بهتر است در کودکان و نوجوانان از دادن آسپرین خودداری شود.
قطره مسکن گوش
اگر پرده گوش سوراخ نیست برای تسکین گوش درد می توان از این قطره ها هم استفاده کرد.
درمان عفونت گوش میانی با آنتی بیوتیک
برای مداوای عفونت گوش میانی تجویز آنتی بیوتیک در بیشتر موارد توسط پزشک معالج انجام می شود. تجویز آنتی بیوتیک برای درمان این عفونت در نونهالان زیر 6 ماه سن باید در اسرع وقت آغاز شود.
درمان آنتی بیوتیکی باید تا پایان دوره درمان طبق تجویز پزشک ادامه یابد. قطع مصرف آنتی بیوتیک با قطع علائم و پیش از پایان دوره درمانی، اقدامی اشتباه است. عدم مصرف کافی آنتی بیوتیک نه تنها شانس عود عفونت گوش میانی را بیشتر می کند، بلکه باعث ایجاد باکتری های مقاوم به آنتی بیوتیک هم می شود.
مجرای پرده گوش
در شرایط خاصی به ویژه در کودکان احتمال دارد پزشک متخصص گوش لازم ببیند برای درمان قطعی عفونت گوش میانی، ترشحات داخل گوش میانی را تخلیه نماید. برای این کار طی یک عمل جراحی کوچک یک لوله ظریف داخل پرده گوش قرار می دهد طوری که مایعات پشت پرده گوش تخلیه شود. بیشتر این لوله های پرده گوش طوری هستند که به طور خود به خود و پس از 6 تا 18 ماه از گوش بیرون می افتند.
منابع: