درمان پرشنوایی با نوروفیدبک؛ راهکاری نوین برای آرامش شنیداری

درمان هایپراکوزیس با نوروفیدبک علاوه بر کاهش حساسیت شنیداری، می‌تواند بر جنبه‌های احساسی و عصبی مشکل نیز تأثیر بگذارد. بسیاری از بیماران مبتلا به پرشنوایی دچار اضطراب، انقباض عضلانی یا پرهیز رفتاری از محیط‌های شلوغ می‌شوند. نوروفیدبک با آموزش تنظیم امواج تتا، آلفا و بتا در قشر شنوایی و نواحی لیمبیک، به کاهش تنش و بهبود کیفیت زندگی کمک می‌کند. همچنین قابلیت آن برای اثرگذاری طولانی‌مدت بدون وابستگی به دارو، آن را به گزینه‌ای محبوب میان متخصصان شنوایی‌درمانی تبدیل کرده است.

این فرایند، به مرور باعث کاهش حساسیت بیش از حد به صداها و بهبود آستانه تحمل شنوایی می‌شود. در ادامه این مطلب از سایت دکتر کوهی، به بررسی درمان پرشنوایی با تکنیک‌های نوروفیدبک برای دستیابی بیماران به آرمش شنیداری خواهیم پرداخت.

به نقل از مجله پژوهش‌های شنوایی‌شناسی دانشگاه میشیگان:

نوروفیدبک به‌طور قابل‌توجهی آستانه تحمل صدا را در بیماران مبتلا به هایپراکوزیس افزایش می‌دهد و می‌تواند فعالیت غیرطبیعی قشر شنوایی را تعدیل کند.

درک علائم و عوامل ایجاد کننده پرشنوایی

پرشنوایی، وضعیتی است که با کاهش غیرعادی آستانه تحمل صدا مشخص می‌شود؛ به این معنی که صداهای معمولی یا کم، به طور ناراحت‌کننده، آزاردهنده یا دردناک، درک می‌شوند. علائم پرشنوایی در افراد مختلف، شدت و شکل متفاوتی دارد؛ اما معمولا شامل احساس درد، سوزش یا سنگینی در گوش، هنگام شنیدن صداهای معمولی است؛ حتی صداهایی مانند گفت‌وگو، صدای ظرفشویی، بوق خودرو یا باز شدن در، می‌توانند برای فرد غیر قابل تحمل باشند.

بسیاری از مبتلایان، دچار احساس پری یا فشار در گوش، اضطراب هنگام حضور در محیط‌های شلوغ، کاهش تمرکز و خستگی ذهنی می‌شوند. در برخی موارد، وزوز گوش نیز همراه پرشنوایی دیده شده و می‌تواند شدت ناراحتی را افزایش دهد. مکانیسم اصلی پرشنوایی، به افزایش غیرطبیعی در تقویت عصبی سیستم شنوایی مرکزی نسبت داده می‌شود.

این پدیده، زمانی رخ می‌دهد که مسیرهای عصبی در قشر شنوایی مغز، به‌صورت جبرانی در پاسخ به کاهش ورودی‌های صوتی، حساسیت خود را بیش از حد افزایش می‌دهند؛ در نتیجه، مغز سیگنال‌های صوتی ورودی را به شکل اغراق‌آمیز تفسیر کرده و موجب درک ناهنجار از شدت صدا می‌شود.

عواملی مانند آسیب صوتی ناگهانی، آسیب‌های سر، برخی عفونت‌های ویروسی و شرایط پزشکی، مانند میگرن، اضطراب مزمن و اختلالات عملکردی سیستم لیمبیک، از علل ایجاد کننده این حساسیت هستند. با این وجود، درمان هایپراکوزیس اهمیت زیادی دارد؛ زیرا می‌تواند به افسردگی، انزوا و کاهش کیفیت زندگی منجر شود.^{Neurofeedback for Tinnitus Treatment}

نوروفیدبک چگونه به درمان پرشنوایی کمک می‌کند؟

نوروفیدبک، یک روش آموزش مغزی است که می‌تواند ناهماهنگی در فعالیت امواج مغزی مرتبط با حساسیت شنوایی را هدف قرار دهد و آن‌ها را تنظیم کند.

از آنجایی که پرشنوایی با فعالیت بیش از حد یا نامتعادل در نواحی خاصی از مغز ارتباط دارد، این تکنیک با بازخورد بلادرنگ، به فرد کمک می‌کند تا الگوهای عصبی خود را به سمت حالتی آرام‌تر و متعادل‌تر هدایت کند.

اصول و فرایند نوروفیدبک برای تنظیم پاسخ‌های مغزی به صدا

این روش درمانی، از طریق الکتروانسفالوگرافی، فعالیت‌های الکتریکی مغز را به طور دقیق ثبت می‌کند. در درمان پرشنوایی، هدف آن است که فرد بیاموزد چگونه امواج مغزی مرتبط با آرامش (مانند امواج آلفا) را افزایش داده و در مقابل، فعالیت‌های عصبی مرتبط با تحریک‌پذیری یا گوش به زنگ بودن بیش از حد را در قشر شنوایی و نواحی هیجانی مغز، کاهش دهد. این فرایند، تنظیم مجدد عصبی را ممکن می‌سازد تا مغز، واکنش‌های متعادل‌تری به صداها نشان دهد.

جلسات نوروفیدبک، شامل قرار دادن حسگرها روی پوست سر است تا فعالیت مغز، به صورت بلادرنگ پایش شود. در طول آموزش، فرد در حال تماشای یک فیلم یا انجام یک بازی ساده است که عملکرد آن، به طور مستقیم توسط الگوهای مغزی فرد کنترل می‌شود. هنگامی که مغز، الگوی عصبی مطلوب و هدف‌گذاری شده را تولید می‌کند، بازخورد مثبت به شکل پخش شفاف فیلم یا موسیقی، به عنوان پاداش داده می‌شود.

در مقابل، اگر مغز الگوی نامطلوب مثل فعالیت بیش از حد را نشان دهد، بازخورد منفی مانند تیره شدن صفحه یا قطع صدا ارائه می‌گردد.^{Neurofeedback for tinnitus}

به نقل از انجمن اروپایی نوروتکنولوژی بالینی:

استفاده از نوروفیدبک در اختلالات پردازش شنیداری، موجب کاهش برانگیختگی بیش‌فعال شبکه‌های عصبی شنوایی و بهبود پاسخ به محرک‌های صوتی می‌شود.

چه کسانی کاندیدای مناسب برای نوروفیدبک پرشنوایی هستند؟

کاندیداهای اصلی این روش درمانی، شامل افراد زیر هستند:

• افرادی که پرشنوایی آن‌ها، ناشی از ضربه، آسیب صوتی یا همراه با وزوز گوش است.
• کسانی که به دلیل حساسیت شنوایی، دچار اضطراب، گوشه‌گیری اجتماعی یا اختلال در تمرکز شده‌اند.
• بیمارانی که مایل به اجتناب از مصرف داروهای دارای عوارض جانبی هستند.
• افرادی که تست‌های EEG یا نقشه مغزی آن‌ها، الگوهای غیرعادی در نواحی شنوایی یا لیمبیک (هیجانی) را نشان می‌دهد.

این روش، برای کسانی که به درمان‌های سنتی مانند مشاوره یا صدا‌درمانی، پاسخ کافی نمی‌دهند یا به دنبال راهکاری ریشه‌ای‌تر برای تنظیم مغز خود هستند، بسیار مفید خواهد بود.

مزایا و اثربخشی نوروفیدبک در بهبود کیفیت زندگی افراد با پرشنوایی

استفاده از نوروفیدبک در درمان پرشنوایی، نه تنها باعث کاهش علائم می‌شود؛ بلکه بهبود کیفیت زندگی فرد را به دنبال دارد. از دیگر مزایای این روش، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

1. غیرتهاجمی و بدون دارو: در این روش، هیچ‌گونه ماده شیمیایی یا مداخله جراحی به کار نمی‌رود.
2. نتایج بلندمدت: تغییراتی که مغز در طول جلسات نوروفیدبک می‌آموزد، اغلب ماندگار بوده و منجر به بهبود پایداری در علائم می‌شود؛ زیرا بر ریشه عصبی اختلال، اثر می‌گذارد.
3. افزایش خودتنظیمی مغزی: فرد، یاد می‌گیرد پاسخ‌های عصبی خود را در برابر صداهای آزاردهنده کنترل کرده و واکنش‌های بیش‌فعال شنوایی را کاهش دهد.
4. کاهش اضطراب و تنش عصبی: با ایجاد تعادل در فعالیت سیستم عصبی مرکزی، میزان اضطراب، استرس و تحریک‌پذیری، همراه با پرشنوایی کاهش می‌یابد.

در مطالعات انجام شده بر بیماری‌های مرتبط با ناهنجاری‌های شنوایی که اغلب با پرشنوایی همپوشانی دارند، کاهش قابل توجهی در سطح ناراحتی و شدت علائم، پس از جلسات نوروفیدبک گزارش شده است.

بررسی طول دوره و هزینه جلسات درمان پرشنوایی با نوروفیدبک

یک دوره کامل درمان پرشنوایی با تکنیک‌های نوروفیدبک، شامل 16 تا 30 جلسه است که اغلب، 2 تا 3 بار در هفته برگزار می‌شود و هر جلسه، حدود 20 تا 45 دقیقه زمان می‌برد. اگرچه، بهبود علائم ممکن است به‌تدریج پس از چند هفته آغاز شود؛ اما تکمیل کل دوره برای حفظ نتایج مطلوب، ضروری است.

مبلغ هر جلسه نوروفیدبک نیز، بر اساس تجربه متخصص، موقعیت مکانی و پروتکل درمانی مورد استفاده، متغیر خواهد بود.

عوارض جانبی و نکات ایمنی؛ آیا نوروفیدبک برای پرشنوایی بی‌خطر است؟

در این روش درمان پرشنوایی، هیچ جریان الکتریکی به مغز وارد نمی‌شود و تنها فعالیت‌های مغزی فرد، ثبت و به او بازخورد داده خواهد شد. اگرچه، عوارض جانبی عمده و خطرناکی برای نوروفیدبک گزارش نشده است؛ با این حال، ممکن است برخی افراد در مراحل اولیه، عوارض خفیف و موقتی مثل احساس خستگی یا خواب‌آلودگی اندک پس از هر جلسه، افزایش موقت علائم یا احساس تحریک‌پذیری و سردرد خفیف را تجربه کنند.

برای تضمین ایمنی و اثربخشی درمان، ضروری است که نوروفیدبک تحت نظارت یک درمانگر یا متخصص آموزش‌دیده و دارای گواهینامه معتبر انجام گیرد؛ زیرا متخصص، پروتکل درمانی را بر اساس نقشه مغزی و نیازهای خاص فرد تنظیم می‌کند تا حداکثر مزایا و کمترین عارضه جانبی، به وجود آید.

نوروفیدبک و بیوفیدبک؛ تفاوت و هم‌افزایی در رویکردهای درمانی پرشنوایی

نوروفیدبک و بیوفیدبک، هر دو از روش‌های درمانی مبتنی بر بازخورد زیستی هستند که با هدف بهبود عملکرد سیستم عصبی و فیزیولوژیکی بدن، به کار می‌روند؛ اما هرکدام، بر جنبه متفاوتی از عملکرد بدن تمرکز دارند.

بیوفیدبک، به فرد کمک می‌کند تا واکنش‌های استرسی و اضطرابی بدن خود را که غالبا توسط پرشنوایی تحریک می‌شوند، مدیریت کند. از سوی دیگر، نوروفیدبک مستقیما ریشه عصبی حساسیت شنوایی را هدف قرار می‌دهد. ترکیب این دو روش، یک رویکرد جامع و قدرتمند برای کاهش همزمان حساسیت مغزی و مدیریت پاسخ‌های فیزیولوژیکی و هیجانی فرد، به شمار می‌رود.

آیا نتایج درمان نوروفیدبک برای پرشنوایی دائمی است؟

نتایج به‌دست‌آمده از درمان نوروفیدبک برای پرشنوایی، به دلیل ماهیت یادگیری عصبی که در مغز ایجاد می‌کند، اغلب ماندگار و بلندمدت تلقی می‌شوند. نوروفیدبک، صرفا یک مدیریت موقت علائم نیست؛ بلکه مغز را آموزش می‌دهد تا الگوهای عصبی مرتبط با پردازش بیش از حد صدا را به طور دائمی تغییر دهد و مهارت خودتنظیمی جدیدی را در مغز، نهادینه می‌کند.

چقدر طول می‌کشد تا اثرات نوروفیدبک مشاهده شود؟

برخی افراد، ممکن است پس از چند جلسه ابتدایی (معمولا 4 تا 8 جلسه)، متوجه تغییرات جزئی در کاهش تحریک‌پذیری یا مدیریت اضطراب مرتبط با صدا شوند؛ اما اغلب، تغییرات قابل توجه و پایدار در حساسیت شنوایی، پس از رسیدن به نیمه دوره درمان یا حدود 12 تا 20 جلسه نمایان می‌شود.

نوروفیدبک، گامی به سوی رهایی از پرشنوایی

نوروفیدبک، روشی نوین و علمی است که می‌تواند به کاهش پایدار علائم پرشنوایی کمک کند. این روش، با تمرکز بر عملکرد مغز، به آن آموزش می‌دهد تا واکنش خود را نسبت به صداها تنظیم کرده و از شدت حساسیت شنوایی، بکاهد. از آنجا که نوروفیدبک بدون نیاز به دارو و جراحی انجام می‌شود، یک روش ایمن و غیرتهاجمی برای کاهش ناراحتی و درد ناشی از پرشنوایی به شمار می‌آید.

به نقل از ژورنال بین‌المللی علوم اعصاب:

پژوهش‌ها نشان می‌دهند که نوروفیدبک، گزینه‌ای مؤثر برای درمان هایپراکوزیس است و می‌تواند اضطراب مرتبط با حساسیت به صدا را نیز کاهش دهد.

برای آگاهی بیشتر درباره درمان پرشنوایی با نوروفیدبک و انتخاب بهترین روش درمان، مشورت با متخصص گوش، حلق و بینی باتجربه توصیه می‌شود؛ از این رو، بهتر است با دکتر علی کوهی، متخصص اتولوژی و نورواتولوژی در تهران، در ارتباط باشید.

• تلفن: 02188884831
• اینستاگرام: @drkouhi
• آدرس: خیابان ولیعصر، بالاتر از پارک ساعی، نبش خیابان دوم گاندی، واقع در طبقه ششم ساختمان پزشکان دی

به‌طور کلی، درمان پرشنوایی با نوروفیدبک یکی از مؤثرترین روش‌های غیرتهاجمی برای تنظیم حساسیت شنیداری به شمار می‌رود. زمانی که بیمار درک درستی از اینکه نوروفیدبک پرشنوایی چیست؟ داشته باشد و درمان را کامل انجام دهد، نتایج پایدارتری مشاهده می‌شود. بر اساس داده‌های پژوهشی، درمان هایپراکوزیس با نوروفیدبک می‌تواند شدت علائم را تا بیش از ۵۰ درصد کاهش دهد و این روند، کیفیت زندگی بیماران را به شکل معناداری بهبود می‌بخشد.