علت گوش درد چیست و درمان آن

یکی از شایعترین شکایاتی که بیماران را به مطب پزشک یا درمانگاه ها ارجاع می دهد، درد گوش یا گوش درد است. این امر مختص مطب پزشکان متخصص گوش و حلق و بینی نیست. حتی در کلینیک های عمومی هم درد گوش یکی از شایع ترین مشکلاتی است که بیماران به دلیل آن به کلینیک عمومی مراجعه می کنند.
در این مقاله خواهید خواند:
علت گوش درد
به طور کلی علت درد گوش را می توان به دو گروه تقسیم کرد:
- مشکلات یا بیماری هایی که گوش را درگیر می کنند و در گوش باعث ایجاد درد می شوند.
- ناهنجاری ها یا بیماری هایی که خارج از گوش قرار دارند و باعث احساس درد گوش به صورت ارجاعی می شوند.
گوش درد در کودکان بیشتر درد اولیه است. به عبارت دیگر، گوش درد در کودکان و نوجوانان در بیشتر موارد حکایت از یک بیماری یا مشکل در خود گوش دارد. اما گوش درد در بزرگسالان در بیشتر موارد درد ارجاعی است. یعنی مشکل یا بیماری در جای دیگری خارج از گوش قرار دارد، اما درد آن در گوش احساس می شود.
درد ارجاعی یعنی چه؟ گاهی اوقات بیماری و مشکلات در نقطه دیگری از بدن قرار دارد اما به علت عصب دهی مشترک آن ناحیه با گوش، درد ناشی از آن مشکل یا ناهنجاری در گوش احساس می شود. شایان ذکر است که درد ارجاعی در گوش بسیار شایع است. به عنوان نمونه، دردهایی که منشا دهانی دارند مانند دردهای دندانی یا درد ناشی از کارکرد بد مفصل فکی – گیجگاهی که به صورت ارجاعی در گوش احساس می شود.
چند نمونه دیگر از دردهای ارجاعی گوش به دلیل بیماری یا مشکلات در اعضای زیر پدید می آید:
- حلق
- راه عبور غذا
- حنجره
- تیروئید
- لوزه ها
وجود اختلالات در این مناطق هم می تواند باعث درد ارجاعی در گوش شود.
بنابراین هم پزشکان هم بیماران باید متوجه این واقعیت باشند که احساس درد در گوش لزوما به معنای وجود بیماری در گوش نیست و باید به سایر مناطق و اعضای بدن به خصوص بخش هایی از بدن که در نزدیکی گوش قرار دارند، توجه کرد.
به همین دلیل است که وقتی بیماری با گوش درد به پزشک مراجعه می کند، معاینه و تست های پزشک فقط به گوش محدود نمی شود. پزشک معالج با معاینه کامل سایر بخش های بدن و شاید گاهی درخواست تست یا تصویربرداری پزشکی از سایر اعضا و همچنین ارجاع بیمار به افرادی با سایر تخصص ها مانند دندان پزشک تلاش می کند تا منشا دردهای ارجاعی که در گوش احساس می شود را پیدا نماید.
تشخیص منشا درد ارجاعی گوش همیشه آسان نیست. برخی از اعضای موجود در سر، گردن، قفسه سینه و حتی شکم به لحاظ عصب رسانی با گوش مشترک هستند. از سوی دیگر، عصب دهی گوش توسط تعداد زیادی از رشته های عصبی تامین می شود. این عوامل منجر می شوند تشخیص درد ارجاعی گوش همیشه کار آسانی نباشد.

کدام بیماری های گوش باعث گوش درد می شوند؟
بیماری های گوش خارجی شایع ترین بیماری های اختصاصی گوش به شمار می آیند که می توانند با گوش درد همراه باشند. ضایعات التهابی گوش خارجی در این بین سهم بیشتری را به خود اختصاص می دهند. چند نمونه از این بیماری ها به شرح زیر هستند:
- اوتیت اکسترن یا عفونت گوش خارجی که ممکن است با عوامل عفونی مختلفی مانند قارچ، باکتری یا ویروس شکل گرفته باشد
- بیماری های عفونی دیگر در کانال گوش
- سایر بیماری های التهابی که ممکن است کانال یا لاله گوش را درگیر نماید
در این موارد، گوش بسیار حساس است. به عبارت دیگر، با دست زدن به گوش، یا هر گونه تحریک تماسی یا مکانیکی گوش، درد تشدید پیدا می کند. خوشبختانه در بیشتر این موارد درمان های کوتاه مدت و موضعی بسیار موثر هستند. در این موارد، درمان های آنتی بیوتیکی و داروهای ضدالتهاب بسیار کاربرد دارند و پزشک با تجویز این داروها، و رفع بیماری، به رفع منشا گوش درد کمک می نماید.
البته بخش های عمیق تر گوش هم می توانند باعث ایجاد گوش درد شوند. برخی از بیماری هایی که باعث درگیری گوش میانی و داخلی می شوند، می توانند گوش درد به وجود بیاورند. بیماری هایی که گوش داخلی را درگیر می کند، بیشتر باعث دردهایی می شود که در عمق گوش احساس می شوند. در متون قبلی گفته شد که گوش داخلی درون استخوان گیجگاهی قرار دارد. بیماری های گوش داخلی می تواند باعث درگیری اعصاب این ناحیه و احساس درد در نواحی عمقی گوش شود.
حتی بیماری های ویروسی هم می توانند با گوش درد همراه باشند. برخی ویروس ها مانند ویروس هایی که باعث تبخال یا زونا می شوند و در محل رشته های عصبی فعالیت دارند، می توانند درگیری گوش را پدید آورند. این بیماری ها ممکن است با گوش درد شدید همراه باشند.
این بیماری ها در بیشتر موارد با ضایعات پوستی در ناحیه گوش همراه هستند اما گاهی ممکن است این عفونت های ویروسی فقط با یک علامت، فقط با درد تیز در ناحیه گوش توام شود. بنابراین عدم وجود ضایعات پوستی در ناحیه گوش نمی تواند برای مردود کردن احتمال وجود عفونت ویروسی گوش کفایت کند.

روشهای تشخیص گوش درد
همان طور که انتظار می رود، گوش درد علل بسیار متعددی دارد. پزشک معالج تلاش خواهد کرد با شرح حال و معاینه دقیق به علت آن در گوش یا گاهی خارج از گوش پی ببرد.
برای این که پزشک متخصص گوش و حلق و بینی بتواند به تشخیص درستی که باعث گوش درد شده است، دست یابد، ممکن است در مورد مسائل زیر از بیمار سوالاتی بپرسد:
- محل دقیق درد و در صورتی که درد از جایی به جایی تغییر مکان می دهد، وضعیت دقیق آن
- مدت درد. این سوال در مورد دردهایی که به تناوب تکرار می شوند ممکن است مطرح شود
- عوامل تشدید کننده یا عوامل حدسی آغاز کننده درد در موارد درد متناوب
- عوامل بهبود دهنده درد می تواند کمک شایانی به تشخیص علت بیماری بنماید
- سایر علائم همراه به خصوص وقتی که گوش درد ثانویه است و منشا آن خارج از گوش قرار دارد
- سابقه سایر بیماری ها و شرایط پزشکی مانند مشکلات دندان در مدت اخیر
- آیا دخانیات مانند سیگار و قلیان مورد استفاده قرار می دهند
- آیا از نوشیدنی های الکلی مصرف می نمایند
علائم زیر احتمال بالای این قضیه را مطرح می کنند که گوش درد اولیه است. به عبارت دیگر، علائم زیر نشانه مهمی است که گوش درد از خود گوش ناشی می شود:
- وجود ترشح از گوش
- احساس پری در ناحیه گوش یا همان گرفتگی گوش
- سرگیجه به صورت چرخشی
پس از مطالعه موارد بالا، این پرسش در ذهن به وجود می آید که چه علائمی با درد گوش ثانویه همراه است. به گفته دیگر، چه علائمی شک پزشک را به این مساله بیشتر می کند که علت درد گوش در جایی از بدن خارج ناحیه گوش قرار دارد:
- درد هنگام جویدن غذا رخ می دهد یا با جویدن غذا بدتر می شود
- سابقه سینوزیت یا علائم سینوزیت
- جراحی های دندان یا دندان درد در حال حاضر
- سابقه ترش کردن یا در اصطلاح پزشکی ریفلاکس معده
در بزرگسالان یک سرنخ دیگر هم وجود دارد، که می تواند پزشک را در تشخیص اولیه یا ثانویه بودن درد گوش راهنمایی کند. اگر در بزرگسالان، درد گوش با افت قدرت شنوایی همراه باشد، این احتمال را به طور قوی مطرح می کند که درد گوش از خود گوش منشا گرفته است.
برعکس، اگر یک بزرگسال به درد گوش مبتلا شود اما قدرت شنوایی او هیچ تغییری نکرده باشد، آنگاه بیشتر شک پزشک به این نکته معطوف می شود که درد گوش از مشکلات جای دیگری از بدن سرچشمه می گیرد و به اصطلاح درد ثانویه یا درد ارجاعی است.
سرنخ دیگری که می تواند راهگشای تشخیص علت درد گوش باشد، کیفیت درد است. بسیاری از دردهایی که از سایر نقاط بدن سرچشمه می گیرند، کیفیت متفاوتی دارند. دردی که مداوم وجود دارد و با گذشت زمان در حال بدتر شدن است، به احتمال زیاد از خود گوش منشا گرفته و ممکن است وجود عفونت گوش را مطرح کند. اگر درد گوش متناوب باشد یا به عبارت دیگر، گاهی وجود داشته باشد و گاهی وجود نداشته باشد، این درد به احتمال قوی با گوش ارتباط ندارد و ارجاعی به شمار می رود.

پزشک در معاینه از بیمار می خواهد که با انگشت محل دقیق درد را نشان دهد. چرا پزشک چنین کاری را انجام می دهد؟ گاهی افراد هنگام نشان دادن محل دقیق درد، روی مفصل فکی – گیجگاهی انگشت می گذارند. آن جایی که بیمار آن را گوش می نامد، از نظر یک پزشک دقیق مفصل فکی – گیجگاهی است، نه گوش.
پزشک علاوه بر معاینه گوش خارجی با دستگاهی که به آن اتوسکوپ گفته می شود، پرده گوش یا همان پرده صماخ را مورد بررسی قرار می دهد. دستگاه اتوسکوپ برای دیدن پرده گوش تهیه شده است. معاینه با اتوسکوپ به طور معمول دردناک نیست و با حالت ناخوشایندی توام نمی شود.
هر گونه ناهنجاری در پرده گوش مانند برجستگی پرده گوش یا وجود مایع درون فضای گوش میانی می تواند تشخیص دقیق مشکلی که باعث گوش درد شده است را مسجل نماید. در حالت طبیعی، پرده گوش هنگام معاینه با اتوسکوپ توسط پزشک معالج به صورت شفاف و بدون هر گونه سوراخ یا پارگی پرده گوش دیده می شود. اگر پرده گوش همه خصوصیات سلامت را نشان دهد می توان تقریبا با اطمینان زیادی گفت که گوش میانی مشکلی ندارد که باعث ایجاد گوش درد شده باشد.
یکی دیگر از مسائلی که پزشک به آن توجه ویژه ای دارد، علائم حیاتی است: دمای بدن، تعداد تنفس، تعداد ضربان قلب و فشار خون. مشاهده کردن اعداد غیرطبیعی در علائم حیاتی بیمار، پزشک را به وجود یک مشکل پزشکی جدی و در صدر همه آنها، عفونت مشکوک می کند.
عفونت های جدی مانند مننژیت ممکن است پیش از این که با علائم شدید و تهدیدکننده حیات خود را بروز دهند، با گوش درد فرد را به مطب پزشک متخصص گوش و حلق و بینی بکشانند.
ضربه به سر و پاره شدن یکی از رگ های مهم سر یا به اصطلاح پزشکی خونریزی مغزی دیگر علت بسیار جدی است که ممکن است در موارد خاص، پیش از سایر علائم با گوش درد خود را نشان دهد.
جای خوشبختی است که در بیشتر موارد، رسیدن به تشخیص درد گوش کار دشواری نیست. در بسیاری از بیماران با همین شرح حال و معاینه دقیق، امکان تشخیص علت ایجاد کننده درد گوش وجود دارد. برخلاف تصور، بیشتر موارد درد گوش ارجاعی یا همان درد گوش درد ثانویه هم به چیزی بیشتر از شرح حال دقیق و معاینه نیاز ندارد.
در همین حین که بیمار درد گوش را توضیح می دهد، علائم خارج از گوش توجه پزشک متخصص گوش و حلق و بینی را به خود جلب می کند و همین کافی است تا پزشک را راهنمایی کند که علت درد گوش را در جای دیگری از بدن غیر گوش باید جستجو کند.
اگر پزشک از شرح حال و معاینه دقیق بیمار به نتیجه مشخصی نرسد، ممکن است تست هایی را برای بیمار درخواست نماید. شنوایی سنجی و آزمایش خون می تواند گاهی کلید حل معمایی باشد که در شرح حال و معاینه اثری از آن به چشم نمی آید.
در مرحله بعد، درخواست انجام ام آر آی یا سی تی اسکن ممکن است بتواند برای کشف تشخیص بیماری عامل درد گوش مفید واقع شود. در صورتی که در سوابق بیمار، سابقه سرطان وجود دارد ممکن است اسکن پت یا در زبان انگلیسی Positron Emission Tomography که مخفف آن PET scan می شود، کاربرد پیدا کند.
چکیده
به طور خلاصه باید گفت که گوش درد می تواند به دلیل بیماری ها و اختلالات بسیار متنوع حاصل شود. این بیماری ها گاهی در خود گوش وجود دارند و گاهی در جای دیگری از بدن وجود دارند اما به دلیل عصب دهی مشترک درد آنها در گوش احساس می شود. خوشبختانه، گوش درد در بیشتر موارد با نسخه پزشک معالج و با برخی از کارهای درمانی ساده یا داروها قابل علاج است. مراجعه به پزشک متخصص گوش و حلق و بینی یکی از مهم ترین کارهایی است که به تشخیص بیماری ایجاد کننده درد گوش کمک می کند.
دکتر علی کوهی دانش آموخته رشته فوق تخصصی جراحی گوش و حلق و بینی از دانشگاه استنفورد آمریکا آماده پذیرش مبتلایان به درد گوش در کلینیک خود در تهران هستند.
منبع:
پادکست جناب دکتر کوهی از اینستاگرام
سلام ببخشید ممکنه گوش به خاطر سرما گوش درد بگیره منظورم اینه باد سرد بره توی گوش و درد بگیره و دردش طولانی مدت بشه؟
سلام گوش درد دلایل مختلفی داره ولی صرفا این موضوع باعث گوش درد طولانی نمیشه. اگر دچار درد گوش طولانی هستید باید حتما مراجعه کنید تا گوش بررسی و درمان بشه.