علت و درمان سرگیجه‌های ناگهانی
کافی است یک لحظه، فقط چند ثانیه حالت سرگیجه ناگهانی به سراغ آدم بیاید تا رشته کار و کلام از دستش خارج شود. احساس‌ها و حالت‌های مختلفی وجود دارند که در زبان عادی، مردم آن را به نام سرگیجه ناگهانی می‌شناسند. احساس عدم تعادل، سیاهی رفتن چشم و احساس چرخش (سرگیجه واقعی) سه حسی هستند که مردم از آنها با نام سرگیجه نام می‌برند. شاید نام کلی‌تر و درست‌تر برای همه این حالت‌ها، منگی باشد. به هر حال، در این نوشتار هم منظور از سرگیجه همه این احساس‌ها یا همان منگی است. سرگیجه ناگهانی ممکن است گاهی با تهوع و استفراغ همراه باشد.
پرسش‌های زیادی در مورد سرگیجه ناگهانی مطرح شده است مانند سرگیجه ناگهانی در خواب، علت سرگیجه ناگهانی در سن بالا، علت سرگیجه ناگهانی هنگام بلند شدن، و پرسش‌های دیگر که در این نوشتار تلاش شده تا حد امکان به برخی از آنها پاسخ گفته شود.
علت سرگیجه ناگهانی
دلایل زیادی وجود دارد که می‌تواند باعث ایجاد حالت منگی ناگهانی یا سرگیجه ناگهانی شود. به طور مثال بعضی از افراد دچار سرگیجه و حالت تهوع در ماشین می شوند اما در اغلب موارد، علت بروز سرگیجه ناگهانی یک اختلال در گوش داخلی شخص است. این اختلال باعث بر هم خوردن حس تعادل در فرد می‌شود.
علت سرگیجه ناگهانی و سیاهی رفتن چشم به ویژه اگر با حالت تهوع یا استفراغ همراه باشد، می‌تواند یکی از مشکلات زیر باشد:
- پایین آمدن قند خون
- گرما زدگی
- حمله پَنیک یا حمله اضطرابی
- عوارض داروها
در ادامه این مطلب به سایر عللی که می‌توانند با سرگیجه ناگهانی و کوتاه یا سرگیجه ناگهانی و طولانی همراه باشند می‌پردازیم.
سرگیجه ناگهانی موقعیتی خوش خیم یا BPPV
بیماری سرگیجه ناگهانی موقعیتی شدید با حمله ناگهانی سرگیجه شدید همراه است. در این بیماری سرگیجه واقعی در بیمار حادث می‌شود یعنی بیمار حس می‌کند همه اجسام و محیط اطراف او در حال چرخش یا حرکت هستند. گاهی بیمار احساس می‌کند خودش در حال چرخش است و اجسام و محیط ثابت هستند.
به طور معمول، هر وقت سرگیجه شدید باشد، انتظار آن میرود که با تهوع و استفراغ همراه باشد. در این بیماران تقریبا همیشه با حرکت و تغییر موقعیت سر، سرگیجه ناگهانی ظاهر می‌شود. در بیشتر بیماران، سرگیجه ناگهانی و کوتاه رخ می‌دهد. شدت سرگیجه شدید یا بسیار شدید است. با وجود کوتاه بودن حملات سرگیجه ناگهانی، این بیماری زندگی عادی و روزانه فرد را مختل می‌نماید.
در بیشتر موارد نمی‌توان علت خاصی برای وقوع بیماری سرگیجه ناگهانی موقعیتی خوش خیم یا BPPV پیدا کرد. با وجود این گاهی این بیماری به دنبال بیماری‌ها یا مشکلات زیر رخ می‌دهد:
- ضربه مغزی یا ضربه به سر
- اختلالات گوش داخلی
- پس از انجام جراحی گوش
- زمینه بیماری میگرن
- قرار گرفتن در یک وضعیت درازکش غیر طبیعی برای مدت طولانی مانند ماندن برای مدت زیاد روی یونیت دندانپزشک
در گوش داخلی انسان کریستال‌های ریزی وجود دارند. اگر این کریستال‌ها جا به جا شوند و به محل نابجایی از گوش داخلی بروند، بیماری سرگیجه ناگهانی موقعیتی خوش خیم آغاز می‌گردد.
تشخیص و درمان سرگیجه ناگهانی در این بیماری، ساده است. پزشک معالج با انجام یک مانور (حرکات مشخص و برنامه ریزی شده) روی سر و گردن که به مانور اِپلی شهرت دارد، مشکل را برطرف می‌کند. گاهی اوقات ممکن است سرگیجه ناگهانی موقعیتی خوش خیم به طور خود به خود درمان شود. در حدود 20 درصد از بیماران ممکن است عود این بیماری را در سال‌های آینده دوباره تجربه کنند.
بیماری منییر
این بیماری هم گوش داخلی را درگیر می‌کند. در بیماری منییر به طور معمول، یک گوش گرفتار است. مبتلایان به بیماری منییر سرگیجه‌های ناگهانی و شدیدی را تجربه می‌کنند. در برخی بیماران حالت تهوع هم وجود دارد. علاوه بر سرگیجه ناگهانی، سایر علائم بیماری منییر عبارتند از:
- مبهم شدن صداهایی که شنیده می‌شود
- احساس پُری گوش
- وزوز گوش
- افت شنوایی
- از دست دادن تعادل بدن
در بیماری منییر گاهی همه علائم به طور ناگهانی با هم آغاز می‌شوند؛ گاهی هم ابتدا برخی علائم مانند افت شنوایی و وزوز گوش به صورت حملاتی متناوب بروز می‌کنند و سایر علائم مدتی بعد به حملات افزوده می‌شوند. در برخی از بیماران حملات سرگیجه ناگهانی با فاصله زمانی زیاد از هم رخ می‌دهند و در برخی دیگر هم حملات به هم چسبیده یا نزدیک به هم هستند.
علت سرگیجه ناگهانی در بیماری منییر، افزایش فشار مایع گوش داخلی است. هنوز به طور دقیق مشخص نیست که چه عامل یا عواملی باعث تولید بیش از حد مایع در گوش داخلی می‌شود. عفونت‌ها، عوامل ژنتیک و ارثی، و بیماری‌های خود ایمنی از عوامل مظنون محسوب می‌شوند.
درمان سرگیجه ناگهانی در بیماری منییر با گزینه‌های زیر میسر می‌گردد:
- استفاده از برخی داروهای موثر در کاهش سرگیجه و تهوع
- کاهش مصرف نمک یا تجویز داروهای مُدر (افزایش دهنده ادرار) برای کاهش حجم کلی مایعات بدن
- تزریق داروهای کورتیکو استروئید معروف به کورتون یا آنتی بیوتیک‌هایی مانند جنتامایسین برای درمان سرگیجه ناگهانی
- جراحی در صورتی که بیمار به گزینه‌های درمانی پیشین پاسخ مطلوب نداده است
علت سرگیجه و حالت تهوع ناگهانی
سرگیجه و حالت تهوع ناگهانی ناشی از بیماری‌های گوش را میتوان به شرایط مختلفی نسبت داد که بر گوش داخلی تأثیر می‌گذارند؛ به‌ویژه سرگیجه موضعی حمله‌ای خوش‌خیم (BPPV)، بیماری منیر، لابیرنتیت و نوریت دهلیزی. در اینجا توضیح مفصلی برای هر کدام آورده شده است:
سرگیجه موضعی حمله‌ای خوش خیم (BPPV)
BPPV زمانی اتفاق می‌افتد که ذرات ریز کلسیم (اتوکونیا) در گوش داخلی از جای خود خارج شده و سیگنال‌های تعادل طبیعی ارسال شده به مغز را مختل می‌کنند. زمانیکه سر خود را حرکت می‌دهید، این ذرات سست می‌توانند جابجا شوند و منجر به ارسال سیگنال‌های نادرست به مغز شده که باعث ایجاد احساس سرگیجه ناگهانی و اغلب با حالت تهوع می‌شود.
بیماری منیر
بیماری منیر با افزایش فشار مایع در گوش داخلی مشخص می‌شود. اگرچه علت دقیق آن نامشخص است، تصور می شود که عواملی مانند ژنتیک، آلرژی و عفونت‌های ویروسی را شامل شود. افزایش مایع، تعادل طبیعی و مکانیسم‌های شنوایی داخل گوش را مختل می‌کند و منجر به دوره‌های سرگیجه شدید، کاهش شنوایی، وزوز گوش و حالت تهوع می‌شود. حملات ناگهانی و شدید سرگیجه که می‌تواند ساعت‌ها طول بکشد، اغلب با حالت تهوع و استفراغ همراه است.
نوریت دهلیزی
نوریت دهلیزی معمولاً از یک عفونت ویروسی ناشی می‌شود که بر عصب دهلیزی که مسئول انتقال سیگنال‌های تعادل از گوش داخلی به مغز است تأثیر می‌گذارد. التهاب عصب دهلیزی، انتقال دقیق اطلاعات تعادل را مختل می‌کند و منجر به سرگیجه ناگهانی و شدید می شود که اغلب با حالت تهوع همراه است.
لابیرنتیت
گوش داخلی حاوی سیستم دهلیزی است که به حفظ تعادل و جهت گیری فضایی کمک می‌کند. هنگامی که این سیستم تحت تأثیر لابیرنتیت قرار می‌گیرد، می‌تواند سیگنال‌های نادرستی در مورد موقعیت و حرکت بدن شما به مغز ارسال کند و باعث سرگیجه شود. تهوع نیز اغلب به دلیل عدم تطابق حسی بین آنچه گوش داخلی شما درک می‌کند و سایر حواس شما تشخیص می‌دهد، با این علائم همراه است.
در تمام این شرایط، نقش گوش داخلی در حفظ تعادل به خطر می‌افتد. این اختلال منجر به دریافت سیگنال‌های متناقض مغز از گوش داخلی و سایر سیستم‌های حسی مانند بینایی می‌شود. این عدم تطابق حسی، منجر به سرگیجه ناگهانی می‌شود و می‌تواند باعث ایجاد حالت تهوع شود؛ زیرا بدن تلاش می‌کند با عدم تعادل درک شده کنار بیاید
علت سیاهی رفتن چشم
سیاهی رفتن چشم می‌تواند به علت افت قند خون، پایین بودن فشار خون، کمبود آهن، کمبود آب در بدن، عوارض جانبی بعضی از داروها، بالا رفتن سن و آب و هوای گرم رخ دهد. اما سیاهی رفتن چشم مربوط به بیماری‌های گوش نسبتاً نادر است، منتها می‌تواند به دلیل شرایط خاصی رخ دهد که بر گوش داخلی و اتصال آن به سایر قسمت‌های بدن تأثیر می‌گذارد. قابل توجه ترین بیماری، بیماری منیر است که می‌تواند به‌عنوان یک علامت ثانویه، منجر به سیاهی رفتن چشم شود. در ادامه علت سیاهی رفتن چشم ناشی از بیماری‌های گوش آورده شده است:
بیماری منیر
سیاهی رفتن چشم ممکن است در طول دوره بیماری منیر به دلایل زیر رخ دهد:
- اختلال دهلیزی: بیماری منیر در درجه اول بر سیستم دهلیزی در گوش داخلی تأثیر می‌گذارد که مسئول تعادل و جهت گیری فضایی است. هنگامی که سیگنال‌های تعادل گوش داخلی مختل می‌شود، می‌تواند منجر به سرگیجه و در برخی موارد سیاهی رفتن چشم شود.
- علائم وازوموتور: برخی نظریه‌ها حاکی از آن است که تغییرات در جریان خون به گوش داخلی و مغز در طول حملات منیر، می‌تواند بطور غیرمستقیم بینایی را تحت تأثیر قرار دهد. این تغییرات می‌تواند منجر به اختلالات بینایی موقت مانند سیاهی رفتن چشم شود.
- استرس و اضطراب: بیماری منیر به دلیل ماهیت غیرقابل پیش بینی آن، می‌تواند از نظر عاطفی ناراحت کننده باشد. استرس و اضطراب، محرک‌های شناخته شده برای سیاهی رفتن چشم هستند. افراد مبتلا به بیماری منیر ممکن است در طول یک دوره استرس شدیدی را تجربه کنند که بطور بالقوه مشکلات بینایی را تشدید می‌کند.
سندرم باز بودن کانال فوقانی (SCDS)
یکی دیگر از بیماری‌های گوش داخلی است که می‌تواند منجر به علائمی مانند سرگیجه و عدم تعادل شود. در حالی که معمولاً با سیاهی رفتن چشم مرتبط نیست اما در موارد نادر، تغییرات در فشار گوش داخلی و واکنش مغز به این تغییرات، ممکن است منجر به اختلالات بینایی شود.
نوریت دهلیزی
این بیماری شامل التهاب عصب دهلیزی است که گوش داخلی را به مغز متصل می‌کند. در حالی که در درجه اول باعث سرگیجه شدید و مشکلات تعادلی می‌شود، اما ممکن است بطور غیرمستقیم بینایی را تحت تاثیر قرار دهد، به‌خصوص اگر التهاب به اعصاب یا ساختارهای مجاور گسترش یابد.
اضطراب و هراس
برخی از افراد مبتلا به بیماری‌های گوش مانند منییر یا اختلالات دهلیزی، ممکن است در طول دوره‌های سرگیجه یا عدم تعادل، دچار اضطراب یا حملات پانیک شوند. این پاسخ‌های احساسی می‌تواند به عنوان یک علامت ثانویه منجر به سیاهی رفتن چشم شود.
لابیرنتیت و نوریت وستیبولار
شباهت این دو مورد از این جهت است که هر دو باعث ایجاد التهاب در گوش داخلی می‌شوند. در زیر با این دو عامل سرگیجه ناگهانی بیشتر آشنا می‌شوید.
- یک ساختار مارپیچ درون گوش داخلی وجود دارد. نام آن لابیرنت است. اگر به هر دلیلی مانند یک عفونت، لابیرنت دچار التهاب شود، لابیرنتیت به وجود می‌آید.
- رشته عصبی شنوایی- تعادلی پیام‌های شنوایی و تعادل را از گوش داخلی به مغز انتقال می‌دهد. اگر این عصب به هر دلیل مانند یک عفونت ویروسی، ملتهب شود، به آن نوریت وستیبولار گفته می‌شود.
هر دو بیماری علاوه بر سرگیجه ناگهانی می‌توانند باعث تهوع، استفراغ و مشکلاتی در حفظ تعادل شوند. بیماران مبتلا به لابیرنتیت علاوه بر علائم بالا، شاید کاهش قدرت شنوایی یا وزوز گوش را هم تجربه کنند.
در بیشتر موارد، علت بروز این دو بیماری قابل تشخیص نیست. چنین به نظر می‌رسد که علت اصلی بروز هر دو مورد، عفونت با ویروس باشد. شایان ذکر است ویروس کرونا یکی از انواع ویروس‌هایی به شمار میرود که می‌تواند باعث ایجاد لابیرنتیت و نوریت وستیبولار شود.
در این موارد برای درمان سرگیجه ناگهانی باید خود بیماری‌ها درمان شوند. علاوه بر درمان این دو بیماری، برخی موارد هم بهتر است رعایت شوند که شامل موارد زیر می‌گردد:
- استراحت در خانه
- دوری از نور شدید
- پرهیز از تماشای تلویزیون یا خواندن کتاب
- داروهای ویژه رفع سرگیجه و تهوع که توسط پزشک معالج تجویز شده است
گاهی مشکلات در حفظ تعادل همچنان برای درازمدت باقی می‌مانند. در این موارد، بازتوانی تعادلی یا بازتوانی وستیبولار می‌تواند به کاهش علائم بیمار کمک نماید.
علت سرگیجه ناگهانی هنگام بلند شدن
علت سرگیجه ناگهانی هنگام بلند شدن شاید افت فشار خون باشد. کاهش فشار خون موقعیتی یا کم فشاری ارتو استاتیک به این معنی است که فشار خون فرد هنگام برخاستن از جایش، دچار افت ناگهانی می‌شود. به طور معمول، این افراد فقط سیاهی رفتن چشم یا همان سرگیجه ناگهانی را گزارش می‌کنند. گاهی در برخی از این افراد علائم دیگری مانند تهوع، سردرد یا غش کردن هم ممکن است رخ دهد.
کاهش ناگهانی فشار خون به این مفهوم است که خون کمتری به مغز، عضلات و سایر اعضای بدن می‌رسد. همین کم شدن خون رسانی باعث بروز این علائم می‌شود.
درمان سرگیجه ناگهانی ناشی از کم فشاری خون موقعیتی بیشتر به صورت اصلاحات در سبک زندگی است که برخی از آنها عبارتند از:
- انجام هر گونه حرکت و تغییر موقعیت بدن با آهستگی و پرهیز از بلند شدن سریع
- انجام بیشتر فعالیت‌های روزمره در حالت نشسته
- مشورت با پزشک برای تغییر احتمالی داروها. گاهی مصرف برخی داروها باعث افت فشار خون موقعیتی می‌شود و با قطع آنها، مشکل فرد دوباره برطرف می‌شود.
سایر علل سرگیجه ناگهانی
بیشتر علل سرگیجه ناگهانی که تا این جا به آنها پرداخته شد، با تهوع همراه بودند. اگر فرد بدون تهوع، دچار سرگیجه ناگهانی شود، علل زیر ممکن است مطرح باشد:
- کم خونی
- کمبود آب بدن
- عوارض جانبی برخی داروها
- مشکلات گردش خون در مغز مانند سکته مغزی موقت و گذرا
دکتر علی کوهی دانش آموخته رشته فوق تخصصی جراحی گوش و حلق و بینی از دانشگاه استنفورد آمریکا آماده پذیرش و درمان بیماران مبتلا به سرگیجه ناگهانی هستند. خواهشمند است برای دریافت اطلاعات بیشتر و تعیین وقت قبلی با کلینیک ایشان در تهران تماس حاصل بفرمایید.
منبع ها:
https://www.healthline.com/health/sudden-dizziness-2
https://bjgp.org/content/70/695/310
https://www.healthline.com/health/sudden-dizziness-2#dizziness-and-nausea
سلام و خسته نباشید
من ۱۵ سال دارم و چند وقتی است نزدیک یک سال سرگیجه های کوچک وقتی سریع از جام بلند میشم یا وقتی صبح از خواب بلند میشم و می ایستم چشم هایم سیاهی میرود ولی هیچ چیز دیگری حس نمی کنم مثلا سردرد و …. ندارم.خیلی نگران هستم می خواستم بدونم باید چکار کنم که دیگه چشم سیاهی نره و اینکه آزمایش خون داده بودم نوشته بود یکم ویتامین D کم دارم.
احتمالا مربوط به گوش نیست ولی باید معاینه و بررسی انجام بشه
منم همینطوری هستم
سلام من 15 سال سن دارم و به شدت چشمم سیاه میرود که در بعضی از موارد دیگر نمی توانم روی پاهایم به ایستم سردرد و یا حالت تهوع ندارم دکتر گوش رفتم و هیچ مشکلی نبود آزمایش هم دادم و کمبود خون نداشتن و مشکلی نداشتم
باید معاینه کرد، اینطور نمیشه نظر داد
سلام من40سالمه الان مدت شش ماهه دچار سرگیجه حالت تهوع، منگی، سبکی سر، فشاردر گوش هام ، عدم تعادل هنگام راه رفتن شده ام
باید معاینه و بررسی انجام بشه
سلام وقت بخیر
من دو بار وقت یکم نفس نفس میزنم و بوی دود یا زغال بهم میخوره باعث سرگیجه و سیاهی جلو چشم و حالت غش بهم دست میده و تا ۱۰ ثانیه اینجوری هستم
علت چیست ؟؟؟
احساس افتادگی فشار خون هم دارم
کم خونی مینور هم دارم
بعیده به گوش مرتبط باشه، به همکاران داخلی یا مغزواعصاب مراجعه کنین