همه چیز درباره محدوده شنوایی انسان
آیا تاکنون به این فکر کرده‌اید که در اطراف شما صداهایی وجود دارد، اما شما توانایی شنیدن آنها را ندارید؟ انسان می‌تواند از صدای چهچه پرندگان تا انفجار یک بمب را بشنود؛ با وجود این، در یک فرد سالم محدوده شنوایی مرزهایی دارد و توانایی شنیداری انسان در این دامنه محدود می‌شود.
در این مقاله به بررسی محدوده شنوایی انسان پرداخته شده و اطلاعات جالبی برای افزایش معلومات خوانندگان درج شده است.
محدوده شنوایی انسان چند دِسیبِل است؟
انسان در طول عمر خود در معرض صداهای بسیار بلند قرار می‌گیرد. این امر باعث آسیب تدریجی به گوش داخلی و کاهش اندک اندک قدرت شنوایی می‌شود. به همین دلیل، افراد در سنین جوانی شنوایی بهتری دارند و با افزایش سن، از قدرت شنوایی آنها کاسته می‌شود.
در حالت طبیعی، بسامد شنیداری انسان (به لحاظ فرکانس صدا)، بین 20 تا 20،000 هرتز قرار دارد. دامنه طبیعی شنوایی انسان به لحاظ بلندی یا همان شدت صدا بین صفر تا 180 دسی بل است. باید خاطر نشان کرد که شدت صدای بیش از 85 دسی بل باعث آسیب به گوش داخلی می‌شود و باید از قرار گرفتن در معرض صداهای بلندتر از این حد پرهیز کرد.
با افزایش سن، به تدریج توانایی شنیدن صداهای با فرکانس بالا از دست می‌رود. به عنوان نمونه، در افراد میانسال انتظار می رود که بیشترین فرکانس قابل شنیدن در حدود 14،000 هرتز باشد. پیرگوشی یا کم شنوایی با افزایش سن، یک امر طبیعی یا فیزیولوژیک محسوب می‌شود. در واقع، در طول عمر فرد، عوامل محیطی یا برخی شرایط پزشکی و بیماری‌ها، از قدرت شنوایی فرد کم می‌کنند.
چگونه صدا را می‌شنویم؟
محدوده شنوایی حیوانات با ما فرق دارد اما مکانیسم شنیدن آنها بسیار شبیه انسان است. هر عاملی که باعث به حرکت در آمدن هوا می‌شود و مولکول های هوا را جا به جا می‌کند، صدا دارد. به عبارت دیگر، صدا عبارت است از حرکت یا لرزش هوا. البته در برخی موارد صدا از حرکت آب یا زمین هم ناشی می‌شود.
به بیان ساده، این حرکت یا لرزش هوا توسط گوش خارجی دریافت می‌شود. گوش خارجی آن را به گوش میانی منتقل می‌نماید. حرکات استخوانچه‌های گوش میانی باعث ایجاد امواج و لرزش در مایع موجود در گوش داخلی می‌گردد. سلول‌های موجود در حلزون شنوایی، حرکت این مایع را به سیگنال‌های عصبی تبدیل کرده و در اختیار عصب شنوایی می‌گذارند. عصب شنوایی این سیگنال‌ها را به مغز می‌برد و ما صدا را می‌شنویم.
تفاوت هرتز و دسی بل چیست؟
تعداد امواج صوتی که در ثانیه منتشر می‌شود، بسامد یا فرکانس صدا نامیده می‌شود. تغییر فرکانس صدا باعث زیر یا بم شدن می‌گردد. واحد فرکانس، هرتز است.
شدت و بلندی صدا به فرکانس آن ارتباطی ندارد. برای اندازه گیری شدت صدا از واحد دسی بل استفاده می‌شود.
انسان توانایی شنیدن چه فرکانس‌هایی را دارد؟
صداهایی که فرکانس آنها بیش از حد توانایی شنیدن انسان است، با نام فراصوت یا اولتراسوند (ultrasound) اطلاق می‌شوند. برعکس، صداهایی که فرکانس آنها کمتر از محدوده شنوایی انسان است با عبارت زیرصوت یا در زبان انگلیسی infrasound نامگذاری می‌گردند.
پیش از این ذکر شد که فرکانس امواج صوتی در زیر یا بم بودن صدا تاثیر می‌گذارد. اگرچه انسان قادر به شنیدن امواج صوتی بین 20 تا 20،000 هرتز است اما بیشتر صداهایی که انسان با آنها سر و کار دارد مانند صدای سایر افراد، در محدوده باریکی از فرکانس‌های پایین قرار دارد.
به عنوان نمونه، بالاترین فرکانس صدا که از حنجره یک انسان خارج می‌شود (یعنی یک خواننده سوپرانو) در حدود 2048 هرتز است. پایین ترین نتی که یک خواننده «باس» می‌تواند تولید کند فرکانسی در حدود 64 هرتز دارد. تاکنون کمترین فرکانس صدای ضبط شده از انسان هم به یک خواننده انگلیسی تعلق دارد و فرکانسی در حدود 0.189 هرتز دارد. شایان ذکر است این فرکانس برای انسان قابل شنیدن نیست و فقط لرزش ناشی از آن قابل احساس است.
صداهای گوناگون در کجای محدوده شنوایی انسان قرار می‌گیرند؟
اگر تاکنون از نزدیکی یک دکل فشار قوی برق رد شده باشید شاید متوجه صدای آن شده باشید. این صدا در حدود 50 تا 60 هرتز فرکانس دارد و فقط کمی بالاتر از کف محدوده شنوایی انسان است.
در نقطه مقابل سوت ویژه سگ است. وقتی در این سوت دمیده می‌شود، ما به عنوان انسان، صدایی مانند یک هیسِ خفیف می‌شنویم. این در حالی است که سگ‌ها صدایی مانند زنگ خطر دزدگیر بانک‌ها به گوش شان می‌رسد. فرکانس صدای سوت ویژه سگ بالاتر از محدوده شنوایی انسان قرار دارد اما در محدوده شنوایی حیوانات است.
شاید دانستن این که صداهایی که در زندگی روزمره شنیده می‌شوذ، در کجای محدوده شنوایی انسان به لحاظ شدت صدا، قرار می‌گیرد، خالی از لطف نباشد. صداهایی مانند:
- مکالمه عادی در حدود 60 دسی بل
- صداهای ناشی از ترافیک و عبور و مرور وسایل نقلیه نزدیک به 85 دسی بل
- کنسرت موسیقی در حدود 105 دسی بل
- صدای آژیر آمبولانس نزدیک به 120 دسی بل
- صدای ناشی از آتش بازی و مواد محترقه در حدود 130 دسی بل
محدوده شنوایی در افراد مبتلا به کم شنوایی
محدوده شنوایی در کسانی که دچار کم شنوایی هستند، دچار تغییر شده است. در بیشتر این افراد، ابتدا قدرت شنیدن صداهای با فرکانس بالا کاهش می‌یابد. به عنوان نمونه، صدای پرندگان یا قسمتی از صدای برخی از سازهای موسیقی مانند فلوت جزو نخستین صداهایی هستند که این افراد قدرت شنیدن آنها را از دست می‌دهند.
در صورتی که نسبت به قدرت شنوایی فردی تردید وجود دارد، باید او را راهنمایی کرد که به یک کارشناس شنوایی سنجی مراجعه کند. این کارشناس برای او تست شنوایی انجام می‌دهد. در این تست مرزهای بسامد شنیداری و محدوده شدت صداهایی که شنیده می‌شود، مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.
در تست شنوایی صداهایی با فرکانس های گوناگون و شدت‌های مختلف به طور معمول، از راه یک هدفون برای فرد پخش می‌شود. هر گاه فرد صدا را می شنود با دست یا با فشار دادن یک دکمه، شنیدن صدا را به آگاهی کارشناس شنوایی سنجی می‌رساند. بدین ترتیب نموداری از محدوده شنوایی فرد به دست می‌آید.
بر اساس این که نتایج این تست در افراد سالم چه نتایجی دارد، کارشناس شنوایی سنجی می‌تواند متوجه شود که آیا فرد به کم شنوایی مبتلاست یا نه. اگر فرد به کم شنوایی مبتلا باشد، بهتر است برای تشخیص دقیق علت این افت شنوایی به پزشک متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه نماید.
پزشک معالج بر پایه معاینه دقیق گوش و شاید انجام تست‌های بیشتر نوع کم شنوایی بیمار را مشخص می‌کند. بر اساس نوع کم شنوایی و علت بروز این مشکل، راهکارهای درمانی متنوعی وجود دارد. این راهکارهای درمانی از تمیز کردن کانال گوش با میکروساکشن تا کاشت حلزون گوش متغیر است.
دکتر علی کوهی دانش آموخته رشته فوق تخصصی جراحی گوش و حلق و بینی از دانشگاه استنفورد آمریکا آماده پذیرش و درمان بیماران کم شنوا هستند. خواهشمند است برای اطلاعات بیشتر با کلینیک ایشان واقع در تهران، تماس حاصل بفرمایید.
