فنوفوبیا چیست و چه علائمی دارد؟
شاید افرد متفاوتی را دیده باشید که از برخی چیزها در حد زیادی می‌ترسند مانند ترس از سوسک یا ترس از تاریکی و… در این نوشتار می‌خواهیم درباره یک نوع ترس متفاوت با یکدیگر صحبت کنیم: ترس از صدای بلند.
افراد مبتلا به فنوفوبیا (phonophobia) از صدای بلند به‌شدت می‌ترسند. این حالت به این معنا نیست که این افراد نوعی اختلال شنوایی دارند. بیشتر این افراد به لحاظ شنوایی مشکلی ندارند اما با شنیدن صداهای بلند مانند صدای آتش‌بازی دچار اضطراب شدید می‌شوند.
در این مقاله خواهید خواند:
فنوفوبیا یا صداهراسی چیست؟
ترس از صدای بلند، فنوفوبیا یا صداهراسی نامیده می‌شود. فنوفوبیا یک واژه ترکیبی یونانی است: فنو یعنی صدا و فوبیا به مفهوم ترس شدید اطلاق می‌شود. فنوفوبیا هیچ ارتباطی با مشکلات شنوایی ندارد.
صدای بلند و ناگهانی شاید باعث جا خوردن هر کسی بشود اما در افراد مبتلا به بیماری فنوفوبیا با حمله اضطرابی شدیدی همراه می‌شود. مبتلایان به صداهراسی ممکن است از وسایلی که صدای بلند و ناگهانی تولید می‌کنند هم در هراس باشند مانند زنگ‌ها و دستگاه‌های هشداردهنده.
صدای موسیقی را در نظر بگیریم که در حد معمولی است، بعد دچار وقفه‌ی یک دقیقه‌ای می‌شود و ناگهان بدون اطلاع قبلی، با شدت بسیار زیاد آغاز می‌شود. در چنین موقعیتی طبیعی است که همه تعجب می کنند اما فرد مبتلا به فنوفوبیا در چنین موقعیتی علاوه بر جا خوردن، دچار اضطراب و نگرانی شدید هم می‌شود.
مثال دیگر زمانی است که یک فرد در حال باد کردن بادکنک است و به اشتباه آن را بیش از اندازه باد می‌کند و بادکنک می‌ترکد. اگر چنین اتفاقی برای فرد مبتلا به فنوفوبیا رخ دهد، حمله اضطرابی شدیدی در او ایجاد می‌شود. اگر او انتظار ترکیدن بادکنک را داشته باشد مثلا ببیند با یک سوزن قرار است بادکنکی را بترکانند، شاید مشکلی پیش نیاید اما صدای بلند در حالی که انتظارش را ندارد با علائم نگرانی و استرس بسیار زیاد همراه خواهد بود.
در نتیجه می‌توانیم چنین نتیجه‌گیری کنیم که فنوفوبیا واکنش شدید اضطرابی به صدای بلند غیرمنتظره است.
آیا بجز فنوفوبیا، شرایط دیگری هم باعث عدم تحمل نسبت به صدای بلند می شوند؟
در برخی شرایط پزشکی دیگر هم ممکن است افراد با شنیدن صدای بلند آزرده شوند و نتوانند آن را تحمل کنند اما این عدم تحمل نسبت به صدای بلند، با فنوفوبیا تفاوت دارد. دو نوع از شرایطی که با کاهش تحمل افراد نسبت به صدای بلند همراه هستند را ذکر می کنیم:
- هیپرآکوزیس (hyperacusis) که در آن هیچ ترس و اضطرابی مطرح نیست. این یک اختلال شنیداری است. در هیپرآکوزیس فرد صداها را بلندتر از آنچه هستند، احساس می‌کند و آنها را با شدت بیشتری نسبت به دیگران می‌شنود. برخی بیماری ها و بعضی شرایط ممکن است یک فرد ا در معرض هیپرآکوزیس یا «پرشنوایی» قرار دهند که برخی از آنها را نام می‌بریم: ضربه مغزی، بیماری لایم (عفونت باکتریایی که از راه گزش نوع خاصی شپش به انسان منتقل می‌شود) و اختلال استرسی پس از حادثه که مخفف انگلیسی آن (PTSD) بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. PTSD اختصار برای عبارت Post Traumatic Stress Disorder است.
- میزوفونیا (misophonia) هم با عدم تحمل نسبت به صدای بلند همراه است. میزوفونیا در واقع یک حالت هیجانی خاص است اما با فنوفوبیا فرق دارد. افراد دچار این اختلال نسبت به یک صدای خاص واکنش هیجانی شدید از خود نشان می‌دهند مانند حمله اضطراب ناگهانی (پنیک) یا خشم فراوان. در میزوفونیا لازم نیست این صدای آزاردهنده بلند باشد؛ به عنوان نمونه آنها ممکن است نتوانند صدای چکه کردن آب از یک شیر یا صدای خرخر معمولی یک فرد را تحمل کنند.
آیا ممکن است فنوفوبیا علامت یک بیماری باشد؟
در برخی افراد صداهراسی علامت یک بیماری دیگر است. به عبارت دیگر، گاهی به دلیل ابتلا به یک بیماری دیگر نمی‌توانیم صدای بلند را تحمل کنیم و از صدای بلند گریزان می شویم. برخی از این بیماری ها که فنوفوبیا یکی از علائم آنها محسوب می شود را در زیر نام می بریم:
- سردردهای میگرنی (سردردهای معمولا شدید و ناتوان کننده که با علائم دیگر هم همراه هستند)
- سندروم کلاین لوین (Kleine Levin syndrome) که یک بیماری نادر است که با اختلالات رفتاری و خواب آلودگی شدید در طول روز همراه است و علت آن به خوبی شناخته نشده است اما به نظر می رسد آسیب به بخشی از مغز در بروز آن نقش داشته باشد
- ضربه مغزی و آسیب به مغز
با علائم فنوفوبیا آشنا شویم
علائم فنوفوبیا به گونه‌ای هستند که فرد را از لذت بردن از برخی وقایع زندگی روزمره و فعالیت‌های عادی محروم می‌کنند. در زیر برخی از علائم فنوفوبیا را با هم مرور می‌کنیم:
- نگرانی و اضطراب
- ترس و هراس
- میل به فرار کردن فوری از محل
- تعریق ناگهانی
- کم آوردن نفس یا گاهی تنگی نفس
- احساس تپش قلب یا تند زدن یا بی نظمی ضربان قلب
- درد قفسه سینه
- منگی یا سیاهی رفتن چشم
- احساس عدم تعادل و سبکی سر
- تهوع و حال به هم خوردگی
- غش کردن
- نشان دادن رفتارهای بسیار متغیر و متفاوت پس از قرار گرفتن در معرض صدای بسیار بلند
علائم فنوفوبیا در کودکان چگونه است؟
کودکان هم مانند بزرگسالان ممکن است به انواع فوبیا دچار شوند و صداهراسی از این قاعده جدا نیست. اگر می بینیم فرزندمان در مواجهه با صدای بلند واکنش های شدیدی از خود نشان می دهد بهتر است به احتمال ابتلای وی به فنوفوبیا یا پرشنوایی فکر کنیم. بدیهی است در چنین مواردی پیش از هر اقدامی بهتر است با یک پزشک حاذق از جمله دکتر کوهی فوق تخصص جراحی گوش و حلق و بینی مشورت نماییم.
پزشک معالج با انجام معاینات دقیق می‌تواند تشخیص دهد که کودک به کدامیک از اختلالاتی که در بالا به آنها اشاره کردیم مبتلاست. آیا فنوفوبیا دارد؟ یا شنوایی بیش از حد حساس دارد و به هیپرآکوزیس مبتلاست؟ پاسخ این پرسش را فقط با معاینات و تست های مربوطه طبق صلاحدید پزشک معالج می توان متوجه شد.
آیا واهمه از صداهای بلند با بیماری اوتیسم ارتباطی دارد؟
این پرسشی است که ذهن بسیاری از مبتلایان به فنوفوبیا را به خود مشغول می کند؛ آیا آنها جزو کسانی هستند که اوتیسم در بزرگسالی را تجربه می‌کنند؟ همچنین والدینی که فرزند آنها از صدای بلند گریزان است این سوال را می پرسند که آیا با اوتیسم کودکان مواجه هستند.
برخی از افراد مبتلا به اختلال اوتیسم ممکن است گاهی از صدای بلند واهمه داشته باشند. عوامل زمینه ای متعددی شاید باعث ایجاد چنین واکنشی در آنها باشد. اضطراب بسیار زیاد و حساسیت بیش از حد حس شنوایی دو عامل زمینه ای شایع در این افراد هستند که باعث ترس آنها از صدای بلند می شود.
مبتلایان به اوتیسم کودکان و همچنین اوتیسم در بزرگسالی ممکن است در جایی که حدس می زنند صدای بلندی شنیده خواهد شد، حضور نیابند یا در صورت حضور ترس زیادی داشته باشند زیرا آنها بر این باور هستند که پس از این صدای بلند ممکن است اتفاقی ناگوار به وقوقع بپیوندد.
برخی از مبتلایان به اختلال اوتیسم ممکن است با ناهنجاری های حس شنوایی روبه‌رو باشند؛ به عبارت دیگر این دسته از مبتلایان به اوتیسم صداها را بلندتر از شدت واقعی می شنوند. در برخی از گزارش های پزشکی آمده است که برخی از کودکان مبتلا به اوتیسم شدت صدای برخورد قطرات باران به زمین را به بلندی صدای شلیک گلوله احساس می کنند.
متاسفانه باید بگوییم که پژوهش های پزشکی نشان می دهند که انواع فوبیا از جمله فنوفوبیا در افراد مبتلا به انواع اوتیسم بیشتر از سایرین دیده می‌شود.
درباره علل فنوفوبیا بیشتر بدانیم
صداهراسی یک مشکل در سلامت ذهنی فرد به شمار می رود. این اختلال اضطرابی ممکن است در هر سنی خود را نشان دهد. مانند سایر انواع فوبیا، علت بروز فنوفوبیا هم به خوبی و به طور دقیق شناسایی نشده است.
عوامل ژنتیکی ممکن است زمینه را برای بروز فنوفوبیا مهیا نماید. به عنوان نمونه، افرادی که در خانواده آنها سابقه مثبت ظهور اختلالات اضطرابی وجود دارد، بیش از سایرین در معرض خطر فنوفوبیا قرار دارند.
جالب است بدانیم که برخی از عوامل محیطی هم می توانند در ایجاد فنوفوبیا نقش موثری ایفا نمایند. افراد زیر بیش از دیگران ممکن است دچار فنوفوبیا شوند:
- کسانی که در دوران کودکی برای مدت طولانی در معرض فشار روانی یا استرس مداوم بوده اند و
- همچنین افرادی که کودکی خود را با تحمل یک استرس ناگهانی بسیار شدید پشت سر گذاشته اند
در کودکان مبتلا به اوتیسم، به سبب حساسیت بیش از حد آنها، ممکن است یک اتفاق دارای فشار روانی عادی، یک واقعه بسیار پر استرس به نظر برسد. به عنوان نمونه، وقتی در یک جشن تولد یکی از مدعوین با صدای بلند به طور ناگهانی از روی شادی جیغ می کشد ممکن است برای برخی از کودکان و بزرگسالان مبتلا به اوتیسم، رخدادی پر استرس تلقی شود.
برای تشخیص فنوفوبیا چکار کنیم؟
اگر هراس از صدای بلند زندگی روزمره را برای شما سخت کرده است و نمی توانید مانند دیگران از فعالیت لذت ببرید حتما به پزشک مراجعه کنید.
پزشک معالج درباره علائم و شرایطی که زمینه بروز علائم می شود سوالاتی خواهد پرسید. وی درباره تاریخچه و سوابق روانشناختی، اجتماعی و پزشکی به اطلاعات بیشتری نیاز دارد تا بتواند به تشخیص درست برسد.
درمان فنوفوبیا
چندین روش برای درمان فنوفوبیا وجود دارد. برخی از روش های درمان فنوفوبیا عبارتند از:
- مواجهه درمانی (یا حساسیت زدایی تدریجی): در این روش پزشک برای بیمار ریشه های صداهراسی را توضیح می دهد و سپس از وی می خواهد بتدریج و طبق توصیه پزشک خود را در معرض صداهای بلند قرار دهد.
- درمان رفتاری شناختی یا CBT که یکی از انواع روان درمانی به شمار می رود. این نوع درمان برای رفع بسیاری از انواع فوبیا از جمله فنوفوبیا کاربرد دارد.
- تکنیک های ریلکسیشن و اجرای مدیتیشن در کنار سایر درمان ها می تواند به درمان بهتر و سریع تر بیماری فنوفوبیا کمک نماید.
بنابراین پس از قطعی شدن تشخیص صداهراسی پزشک معالج ممکن است از یک متخصص روانشناسی برای درمان کامل این بیماری اضطرابی کمک بگیرد.
کلام پایانی
فنوفوبیا یا صداهراسی یک بیماری قابل درمان است. این بیماری ممکن است هم در کودکان، هم در بزرگسالان، دیده شود. روش‌های درمانی متعددی برای رفع فنوفوبیا وجود دارد که با صلاحدید پزشک معالج تجویز می‌شود. بنابراین در صورت شک به این بیماری به پزشک متخصص جراحی گوش وحلق و بینی مراجعه کنید.
منابع:
دورود مقاله خوبی بود کامل و جامع
سلام روش های درمانی که گفتین صد در صد جواب می دن. یعنی بعد از درمان فنوفوبیا دیگه بر نمی گرده؟
سلام. هیچ روش درمانی صد در صد نیست ولی اقدامات درمانی در کنترل اوضاع بسیار موثر هستند.
برای کودکانی که به نوعی طیف اوتیسم هستند و دچار صداهراسی هستند درمانی هست؟
چند سالی هست که این کودکان را به مدارس عادی میفرستند و متاسفانه این کودکان نمیتوانند در کلاس بنشینند و با هر صدای کوتاهی کنترل خود را از دست داده و کلاس را به هم میریزند
سلام درمان اصلی درمان بیماری زمینه‌ای است. همکاران شنوایی شناس می‌توانند با صدادرمانی کمی حساسیت به صدا رو در این بیماران کمتر کنند.
ترس از صدای کلیک کردن چیزی که صدای چیلیک میده مثل دکمه کیبورد،دکمه چراغ مطالعه،دکمه استارت ماشین،ماشه و… چه اسمی داره؟؟
سلام حساسیت به صداها به احتمال زیاد بیماری میزوفونیا است. متاسفانه درمان قطعی برای این بیماری گشف نشده فقط با برخی روش های روانشانسی قابل کنترله.