آیا استرس می تواند باعث کم شنوایی شود؟ | 4 ارتباط استرس و کم شنوایی

استرس، تنها بر ذهن و اعصاب تاثیر نمی‌گذارد؛ بلکه می‌تواند سلامت گوش و شنوایی را هم تحت فشار قرار دهد. تغییرات هورمونی ناشی از استرس، کاهش جریان خون در گوش داخلی و التهاب بافت‌ها، از جمله عواملی هستند که ممکن است زمینه‌ساز مشکلات تأثیر استرس بر شنوایی، مانند وزوز گوش، حساسیت به صدا و حتی کم شنوایی ناگهانی شوند.

اگرچه بسیاری از ما، استرس را بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی روزمره می‌دانیم؛ اما کمتر به این فکر می‌کنیم که همین تنش‌های روانی، می‌تواند به سلول‌های ظریف شنوایی آسیب بزند. در صورت وجود استرس و اضطراب درمان های روانپزشکی ودارویی و غیر دارویی مانند درمان استرس با آر تی ام اس توصیه می شود. در ادامه این مطلب از سایت دکتر کوهی، به بررسی دقیق‌تر تاثیر استرس بر شنوایی و راهکارهای پیشگیری و مدیریت آن می‌پردازیم.

مکانیسم‌های علمی تأثیر استرس بر سیستم شنوایی

فعال شدن مداوم محورهای عصبی_هورمونی مانند HPA و SAM، تغییر در جریان خون گوش داخلی و افزایش التهاب ناشی از استرس مزمن و طولانی‌مدت،  از جمله عواملی هستند که به سلول‌های ظریف شنوایی، آسیب می‌رسانند. نتیجه این فرایندها، بروز مشکلاتی مانند وزوز گوش، حساسیت به صدا و حتی کم‌شنوایی ناگهانی است؛ به همین دلیل، بسیاری از متخصصان توصیه می‌کنند که علاوه بر انجام روش های شنوایی سنجی برای ارزیابی دقیق وضعیت گوش، مدیریت استرس نیز جدی گرفته شود.^{The Link Between Stress and Hearing Loss}

نقش استرس در اختلال جریان خون گوش داخلی

یکی از مهم‌ترین اثرات استرس بر شنوایی، کاهش جریان خون در گوش داخلی است؛ چرا که بدن در شرایط استرس، هورمون‌هایی مانند آدرنالین و کورتیزول ترشح می‌کند که باعث تنگ شدن رگ‌ها می‌شوند. این وضعیت، اکسیژن و مواد مغذی مورد نیاز سلول‌های شنوایی، خصوصا سلول‌های مویی حلزون گوش را محدود می‌سازد.

اگر چنین اختلالی، کوتاه‌مدت باشد، ممکن است تنها موجب احساس گرفتگی یا صدای خفه در گوش شود؛ اما تداوم آن، می‌تواند به آسیب دائمی سلول‌ها و بروز کم‌شنوایی منجر شود. نکته مهم، این است که حتی عواملی مانند سیگار و کم شنوایی گوش نیز، اثر مشابهی بر کاهش خون‌رسانی به حلزون دارند و در صورت همراهی با استرس، خطر آسیب به شنوایی دوچندان می‌شود.

ارتباط استرس با وزوز گوش و تشدید آن

افزایش تحریک‌پذیری مسیرهای عصبی در ساقه مغز، به خصوص در ناحیه dorsal cochlear nucleus، می‌تواند باعث ایجاد صداهای خیالی، مانند زنگ زدن یا سوت در گوش شود؛ علاوه بر این، افرادی که از قبل دچار وزوز گوش بوده‌اند، در دوره‌های استرس شدید، شدت علائم خود را بیشتر تجربه می‌کنند.

از سوی دیگر، استرس خواب را مختل می‌کند و کمبود خواب، حساسیت مغز به صداهای آزاردهنده را افزایش می‌دهد. این چرخه تاثیر کم شنوایی بر مغز، باعث می‌شود که فرد بیشتر بر صدای وزوز متمرکز شده و در نتیجه، کیفیت زندگی‌ کاهش یابد. مدیریت استرس از طریق تمرینات آرام‌سازی، خواب کافی و رژیم غذایی سالم، نقش مهمی در کنترل این مشکل خواهد داشت.^{How stress affects your hearing}

کم شنوایی ناگهانی حسی عصبی (سکته گوش) و نقش استرس در بروز آن

کم‌شنوایی ناگهانی حسی‌ عصبی یا سکته گوش، حالتی است که در آن، فرد بدون هیچ علت مشخصی، معمولا تنها در یک گوش، دچار افت شنوایی شدید و ناگهانی می‌شود. این وضعیت، می‌تواند طی چند ساعت تا چند روز بروز کند و اغلب، با علائمی مانند وزوز گوش یا احساس فشار در گوش، همراه باشد.

به نقل از مجله انجمن شنوایی‌شناسی آمریکا:

افرادی که تحت استرس مزمن قرار دارند، در مقایسه با افراد با سطح استرس پایین، ۲ برابر بیشتر در معرض خطر کم‌شنوایی ناگهانی قرار می‌گیرند.

تحقیقات، نشان داده‌اند که استرس، می‌تواند به عنوان یک عامل تسهیل‌کننده یا محرک، در بروز آن نقش داشته باشد. نقش استرس در بروز این عارضه، به شرح زیر است.

• اختلال در جریان خون گوش داخلی: استرس، با ترشح هورمون‌هایی مثل آدرنالین و کورتیزول، می‌تواند باعث تنگ شدن رگ‌های خونی شود. این تغییرات عروقی، خون‌رسانی به حلزون گوش را کاهش داده و زمینه آسیب به سلول‌های شنوایی را فراهم می‌کند؛ به همین دلیل، اصطلاح سکته گوش برای توصیف این وضعیت، به کار می‌رود.
• استرس اکسیداتیو: قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض استرس، سطح رادیکال‌های آزاد را افزایش می‌دهد. این مولکول‌های مضر، با آسیب به میتوکندری و سلول‌های گوش داخلی، می‌توانند در بروز یا تشدید کم‌شنوایی حسی عصبی نقش داشته باشند.

بروز کم‌شنوایی ناگهانی، یک وضعیت اورژانسی محسوب می‌شود و نیاز به مراجعه فوری به پزشک دارد. درمان سریع با داروهای کورتیکواستروئیدی یا سایر روش‌ها، می‌تواند شانس بهبود شنوایی را افزایش دهد.

آیا کم شنوایی ناشی از استرس قابل درمان یا برگشت‌پذیر است؟

متناسب با شدت آسیب، زمان شروع درمان و شرایط عمومی بیمار، کم‌شنوایی ناگهانی حسی‌ عصبی ناشی از استرس، قابل برگشت است. استرس، با کاهش خون‌رسانی به گوش داخلی و آسیب به سلول‌های مویی ظریف که وظیفه انتقال صدا به مغز را دارند، می‌تواند به ایجاد اختلال در شنوایی منجر شود؛ اما اگر درمان به موقع آغاز گردد، شانس بهبود قابل توجه خواهد بود.^{How high stress can lead to hearing loss and tinnitus}

با این حال، هرچه درمان سریع‌تر آغاز شود، احتمال بازگشت شنوایی بیشتر است؛ البته، در مواردی که کاهش شنوایی کامل و عمیق باشد، شانس بهبود کمتر خواهد بود. افراد مسن، خصوصا بالای 65 سال، اغلب پاسخ ضعیف‌تری به درمان دارند. برای درمان این عارضه، از درمان دارویی با استروئیدها و اکسیژن درمانی پرفشار به عنوان روش مکمل، استفاده می‌شود. در بعضی افراد، به ویژه موارد خفیف‌تر، امکان بازگشت نسبی یا کامل شنوایی در چند هفته وجود دارد.

به نقل از مرکز ملی تحقیقات سلامت و پزشکی ژاپن در سال 2019:

یافته‌های ما نشان می‌دهد که استرس روانی طولانی‌مدت می‌تواند باعث کاهش جریان خون در حلزون گوش شده و در نهایت بر عملکرد شنوایی تأثیر منفی بگذارد.

استرس ناشی از کم شنوایی: یک چرخه معیوب

ارتباط بین استرس و کم‌شنوایی را می‌توان یک چرخه معیوب دانست؛ چرا که هر یک، می‌تواند دیگری را تشدید کند. استرس مزمن، با آزادسازی هورمون‌هایی مانند کورتیزول، جریان خون و عملکرد سلول‌های ظریف شنوایی را مختل کرده و به کاهش شنوایی منجر می‌شود. از سوی دیگر، کم‌شنوایی نیز عاملی برای افزایش استرس، اضطراب و حتی انزوای اجتماعی است.

این تعامل دوطرفه، سبب می‌شود کنترل هر کدام دشوارتر شده و کیفیت زندگی فرد، تحت تاثیر قرار گیرد. شکل‌گیری این چرخه، به اینصورت است:

برای شکستن این چرخه، مراجعه به متخصص برای انجام تست‌های شنوایی و استفاده از وسایل کمک شنوایی مانند سمعک، در کنار انجام تمرین‌های آرام‌سازی، فعالیت بدنی منظم و حفظ ارتباطات اجتماعی و صحبت با دوستان یا مشاور، توصیه می‌شود.

راهکارهای عملی برای مدیریت ارتباط استرس و کم شنوایی

به منظور مدیریت استرس و مراقبت از سلامت گوش‌ها، مجموعه اقدامات زیر توصیه می‌شود:

• مدیتیشن، یوگا و تنفس عمیق، منجر به آرام شدن ذهن و کاهش تنش‌های بدنی می‌شود.
• فعالیت بدنی، جریان خون را بهبود می‌بخشد و با ترشح اندورفین، خلق‌وخو را بهتر می‌کند.
• 7 تا 9 ساعت خواب باکیفیت شبانه، به بازسازی بدن و عملکرد سالم سیستم شنوایی، کمک خواهد کرد.
• مصرف غذاهای سرشار از آنتی‌اکسیدان، ویتامین‌های گروه B، منیزیم و روی، نقش مهمی در سلامت گوش دارند.
• کافئین و الکل، می‌توانند استرس را تشدید کرده و جریان خون گوش را مختل کنند، پس مصرف آن‌ها، باید قطع شود.
• روش‌هایی مانند درمان شناختی رفتاری، برای مدیریت اضطراب و تغییر الگوهای فکری منفی، بسیار مفید هستند.
• گفتگو با دوستان، خانواده یا مشاور، باعث کاهش احساس تنهایی و استرس می‌شود.
• استفاده از گوش‌گیر یا هدفون‌های نویزکنسلینگ، در محیط‌های پر سر و صدا (کنسرت‌ها، کارگاه‌ها و غیره)، ضروری است.
• در استفاده از هدفون، باید حجم صدا را در حد معقول نگه دارید و بین استفاده، به گوش‌ها استراحت دهید.
• نوشیدن آب کافی، جریان خون مناسب به گوش‌ها را تضمین می‌کند.
• از استفاده‌ی گوش‌پاک‌کن یا اشیای دیگر داخل گوش خودداری کنید.
• مراجعه منظم به متخصص شنوایی‌سنجی، به تشخیص زودهنگام مشکلات کمک می‌کند.

در صورت تجربه‌ی وزوز گوش مداوم، تغییر ناگهانی شنوایی یا تشدید مشکلات شنوایی، باید به پزشک متخصص مراجعه فرمایید.^{The Connection Between Anxiety and Hearing Conditions}

تاثیر استرس و شنوایی؛ راهکاری پیشگیرانه

در آخر، به منظور دریافت مشاوره تخصصی به منظور کاهش استرس و درمان مشکلات شنوایی ناشی از آن، می‌توانید با دکتر علی کوهی، متخصص گوش، گلو و بینی و فلوشیپ اتولوژی نرواتولوژی، در ارتباط باشید.

1. تلفن: 02188884831
2. آدرس: خیابان ولیعصر، بالاتر از پارک ساعی ، نبش خیابان دوم گاندی، ساختمان پزشکان دی، طبقه ششم
3. اینستاگرام: @drkouhi

در پایان باید گفت که بی‌توجهی به استرس، تنها آرامش روانی را از بین نمی‌برد؛ بلکه می‌تواند آسیب مستقیم به گوش وارد کند. ارتباط استرس و کم شنوایی در پژوهش‌ها بارها تأیید شده و نشان می‌دهد تأثیر استرس بر شنوایی به شکل مستقیم و غیرمستقیم وجود دارد. بنابراین، شناخت بهتر ارتباط استرس و کم شنوایی و مدیریت فشارهای روانی می‌تواند یکی از راه‌های مهم برای پیشگیری از آسیب شنوایی باشد.