سیگار و کم شنوایی گوش | آیا واقعا تاثیر سیگار بر شنوایی ثابت شده است؟

سیگار کشیدن یکی از عوامل مؤثر در بروز کاهش شنوایی و آسیب به سیستم شنوایی محسوب می‌شود. مطالعات بالینی و اپیدمیولوژیک نشان داده‌اند که تاثیر سیگار بر شنوایی کاملاً واقعی است؛ ترکیبات سمی موجود در دود سیگار، به‌ویژه نیکوتین و مونوکسید کربن، با آسیب رساندن به عروق خونی ظریف گوش داخلی و تخریب سلول‌های مویی، باعث کاهش اکسیژن‌رسانی و اختلال عملکرد مایع اندولنف در گوش می‌شود. این آسیب‌ها می‌توانند اثر دود بر گوش را تشدید کنند و باعث برهم خوردن تعادل مایع گوش داخلی شوند که نقش مهمی در حفظ شنوایی دارد.

این آسیب‌ها نه‌تنها در افراد سیگاری فعال، بلکه در افرادی که در معرض دود دست‌دوم قرار دارند نیز دیده می‌شود. بنابراین، سیگار و کم شنوایی رابطه‌ای مستقیم و غیرمستقیم با هم دارند.

طبق نتایج مطالعات منتشرشده توسط سازمان جهانی بهداشت (WHO)، افراد سیگاری حدود ۱.۷ برابر بیشتر از افراد غیرسیگاری در معرض خطر ابتلا به کاهش شنوایی هستند. همچنین، اثر دود بر گوش در افراد در معرض دود دست‌دوم هم مشاهده شده، به‌طوری که خطر اختلالات شنوایی در آن‌ها تا ۳۰ درصد افزایش می‌یابد. این آمارها نشان می‌دهند که تاثیر سیگار بر شنوایی نه‌تنها برای خود افراد سیگاری، بلکه برای اطرافیان آن‌ها نیز تهدیدی جدی است.

تأثیر سیگار بر سلول‌های شنوایی

گوش داخلی ما از سلول‌های ظریفی به نام سلول‌های مویی تشکیل شده است که وظیفه تبدیل امواج صوتی به سیگنال‌های عصبی را بر عهده دارند. این سلول‌ها به شدت به جریان خون و اکسیژن وابسته‌اند. سیگار کشیدن می‌تواند با ایجاد تغییرات در عروق خونی و کاهش اکسیژن‌رسانی، به این سلول‌ها آسیب برساند. مواد شیمیایی موجود در دود سیگار، مانند نیکوتین و مونوکسید کربن، می‌توانند باعث التهاب و استرس اکسیداتیو در گوش داخلی شوند.

نقش نیکوتین در کاهش اکسیژن‌رسانی به گوش

نیکوتین، ماده اصلی اعتیادآور در سیگار، با تنگ کردن عروق خونی، جریان خون به گوش داخلی را کاهش می‌دهد. این کاهش جریان خون، اکسیژن‌رسانی به سلول‌های مویی را مختل می‌کند و می‌تواند به مرگ این سلول‌ها منجر شود. علاوه بر این، مونوکسید کربن موجود در دود سیگار با کاهش ظرفیت حمل اکسیژن خون، این مشکل را تشدید می‌کند.

تصور کنید گوش داخلی مانند یک موتور کوچک است که برای کارکرد صحیح به سوخت (اکسیژن) نیاز دارد. وقتی نیکوتین و مونوکسید کربن این سوخت را محدود می‌کنند، موتور به‌تدریج از کار می‌افتد. این مکانیسم می‌تواند توضیح دهد چرا افراد سیگاری در معرض خطر بیشتری برای  قرار دارند، به‌ویژه در فرکانس‌های بالا که برای درک گفتار حیاتی‌اند.

شواهد علمی ارتباط سیگار و کم شنوایی

تحقیقات اپیدمیولوژیک گسترده‌ای در سطح جهان نشان داده‌اند که افراد سیگاری نسبت به غیرسیگاری‌ها با خطر بالاتری برای کاهش شنوایی مواجه هستند؛ برای مثال، مطالعه‌ای در ژاپن روی بیش از ۵۰ هزار نفر نشان داد که افراد سیگاری ۱.۶ برابر بیشتر در معرض کم‌شنوایی قرار دارند، این ارتباط حتی پس از کنترل عوامل مانند سن و جنسیت نیز پابرجا بود.

از نظر زیستی، مطالعات آزمایشگاهی ثابت کرده‌اند که نیکوتین و ترکیبات شیمیایی دود سیگار باعث کاهش جریان خون و اکسیژن‌رسانی به حلزون گوش می‌شوند که به سلول‌های مویی گوش آسیب زده و عملکرد شنوایی را مختل می‌کند. همچنین، شواهد حاکی از آن است که حتی مصرف کم و ناپیوسته سیگار در نوجوانان و قرارگیری در معرض دود سیگار والدین می‌تواند آستانه شنوایی را افزایش دهد و باعث کاهش عملکرد شنوایی در آنها شود.

کاهش شنوایی در افراد سیگاری: آمار و مطالعات جهانی

مطالعات اپیدمیولوژیک نشان داده‌اند که سیگار کشیدن با افزایش خطر کاهش شنوایی مرتبط است. طبق پژوهشی که در سال 2018 در مجله American Journal of Medicine منتشر شد، افراد سیگاری 1.7 برابر بیشتر از غیرسیگاری‌ها در معرض کاهش شنوایی حسی-عصبی قرار دارند. این مطالعه که روی بیش از 50,000 نفر انجام شد، نشان داد که خطر کاهش شنوایی با افزایش تعداد سیگارهای مصرفی در روز افزایش می‌یابد.

برای مثال، افرادی که روزانه بیش از 20 نخ سیگار می‌کشند، تا 60 درصد بیشتر از غیرسیگاری‌ها در معرض کاهش شنوایی در فرکانس‌های بالا هستند. این آمارها در ادیومتری نشان‌دهنده اهمیت ترک سیگار برای حفظ سلامت شنوایی است.

آیا دود سیگار در محیط می‌تواند به گوش آسیب بزند؟ (اثرات سیگار دست‌دوم)

دود سیگار دست‌دوم (Secondhand Smoke) نیز می‌تواند به شنوایی آسیب برساند، به‌ویژه در کودکان و سالمندان که گوش‌های حساس‌تری دارند. علاوه بر این، تأثیر آلرژی فصلی بر گوش هم در کنار مواجهه با دود سیگار می‌تواند مشکلات شنوایی را تشدید کند. مطالعه‌ای در سال 2011 نشان داد که کودکان در معرض دود سیگار دست‌دوم، ۲ برابر بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به اوتیت مدیا (عفونت گوش میانی) هستند که می‌تواند به کاهش شنوایی موقت یا دائم منجر شود.

برای مثال، کودکی که در خانه‌ای با والدین سیگاری زندگی می‌کند، ممکن است به دلیل التهاب مزمن گوش میانی، دچار مشکلات شنوایی شود. این موضوع برای سالمندان نیز صدق می‌کند، زیرا دود سیگار می‌تواند بیماری‌های زمینه‌ای مانند آرتروز و کاهش شنوایی را تشدید کند.

تفاوت اثر سیگار بر شنوایی در مردان و زنان

اگرچه سیگار کشیدن برای هر دو جنس مضر است، برخی مطالعات تفاوت‌هایی در تأثیر آن بر شنوایی نشان داده‌اند. مردان سیگاری به دلیل الگوهای مصرف بالاتر (تعداد سیگار بیشتر در روز) معمولا در معرض خطر بیشتری برای کاهش شنوایی قرار دارند. طبق مطالعه‌ای در سال 2019، مردان سیگاری 1.9 برابر بیشتر از زنان سیگاری دچار کاهش شنوایی در فرکانس‌های بالا می‌شوند.

با این حال، زنان به دلیل ساختار ظریف‌تر عروق خونی ممکن است به اثرات نیکوتین حساس‌تر باشند. برای مثال، یک زن 35 ساله که روزانه 10 نخ سیگار می‌کشد، ممکن است زودتر از یک مرد با همین میزان مصرف، علائم کاهش شنوایی را تجربه کند.

سیگار کشیدن در نوجوانی و خطرات شنوایی بلندمدت

نوجوانان به دلیل رشد در حال انجام سیستم شنوایی، به‌ویژه در معرض آسیب‌های ناشی از سیگار هستند. قرار گرفتن در معرض دود سیگار، چه از طریق مصرف مستقیم یا دود دست‌دوم، می‌تواند به سلول‌های مویی در حال توسعه آسیب برساند. مطالعه‌ای در سال 2017 نشان داد که نوجوانان سیگاری 2.5 برابر بیشتر از همسالان غیرسیگاری خود در معرض خطر کاهش شنوایی در بزرگسالی قرار دارند.

برای مثال، یک نوجوان 16 ساله که به‌طور تفننی سیگار می‌کشد، ممکن است در دهه سوم زندگی خود با مشکلات شنوایی مواجه شود. این موضوع اهمیت آموزش به والدین و جوانان را نشان می‌دهد.

آیا ترک سیگار باعث بهبود شنوایی می‌شود؟

ترک سیگار می‌تواند تأثیرات مثبتی بر سلامت کلی، از جمله شنوایی، داشته باشد. اگرچه آسیب‌های وارد شده به سلول‌های مویی معمولا غیرقابل‌برگشت هستند، ترک سیگار می‌تواند از پیشرفت بیشتر کاهش شنوایی جلوگیری کند. طبق مطالعه‌ای در سال 2021، افرادی که حداقل 5 سال از ترک سیگارشان گذشته بود، تا 30 درصد کمتر از سیگاری‌های فعال دچار کاهش شنوایی شدند.

علاوه بر این، ترک سیگار می‌تواند علائم وزوز گوش را کاهش دهد. برای مثال، یکی از بیمارانم که پس از 15 سال سیگار کشیدن آن را ترک کرد، گزارش داد که شدت وزوز گوشش پس از 6 ماه به‌طور قابل‌توجهی کاهش یافته است. این نکته انگیزه‌ای قوی برای ترک سیگار است.

تأثیر سیگار بر اثربخشی سمعک یا کاشت حلزون

سیگار کشیدن می‌تواند اثربخشی ابزارهای کمک‌شنوایی مانند سمعک یا کاشت حلزون را کاهش دهد. دود سیگار می‌تواند باعث تجمع جرم گوش شود که عملکرد سمعک را مختل می‌کند. علاوه بر این، التهاب مزمن ناشی از سیگار می‌تواند پاسخ‌دهی به کاشت حلزون را کاهش دهد..

در جدول زیر، مقایسه‌ای از تأثیر سیگار بر ابزارهای کمک‌شنوایی ارائه شده است:

ابزار	تأثیر سیگار	توصیه
سمعک	تجمع جرم گوش، کاهش عمر باتری	تمیز کردن منظم، ترک سیگار
کاشت حلزون	کاهش پاسخ‌دهی عصبی، التهاب	ترک سیگار، پیگیری منظم

چرا سیگار یک عامل خطر جدی برای سیستم شنوایی است؟

شواهد علمی متعددی به‌روشنی نشان می‌دهند که سیگار کشیدن، چه به‌صورت مستقیم و چه در قالب قرارگیری در معرض دود دست‌دوم، اثرات مخربی بر سیستم شنوایی انسان دارد. نیکوتین، مونوکسید کربن و سایر ترکیبات سمی موجود در دود سیگار از طریق کاهش جریان خون و اکسیژن‌رسانی به حلزون گوش، موجب آسیب به سلول‌های مویی ظریف می‌شوند که نقش حیاتی در درک صدا دارند. این آسیب اغلب غیرقابل برگشت است و می‌تواند منجر به کاهش شنوایی در فرکانس‌های بالا، بروز وزوز گوش و حتی افت کیفیت عملکرد ابزارهای کمک‌شنوایی شود.

با توجه به این یافته‌ها، ترک سیگار اقدامی کلیدی برای حفظ سلامت مایع داخلی گوش و پیشگیری از آسیب به مایع اندولنف و سلول‌های حساس گوش است. تاثیر سیگار بر شنوایی تنها محدود به افراد سیگاری نیست و اثر دود بر گوش در اطرافیان نیز دیده می‌شود. به همین دلیل، متخصصان توصیه می‌کنند که همه افراد در معرض دود، به‌طور دوره‌ای غربالگری شنوایی انجام دهند تا علائم اولیه مانند وزوز گوش، سرگیجه و کاهش شنوایی زود تشخیص داده شوند. در واقع، توجه به ارتباط بین سیگار و کم شنوایی می‌تواند نقشی مهم در مداخله زودهنگام و حفظ کیفیت زندگی داشته باشد.