کاهش شنوایی و آرتروز
آیا دقت کرده اید بسیاری از افرادی که به انواع آرتروز مبتلا هستند، با شیوع بیشتری نسبت به سایرین دچار کاهش قدرت شنوایی هم هستند؟ چنین به نظر می رسد که از یک سو خود بیماری التهابی مفاصل که ما بیشتر آن را با نام آرتروز می شناسیم و از سوی دیگر، داروهایی که بیماران برای کاهش التهاب و تسکین درد استفاده می کنند، نقش مهمی در کاهش شنوایی ایفا نمایند.
در این نوشتار تلاش شده است ارتباط بین آرتروز و کاهش قدرت شنوایی مورد بررسی قرار گیرد و مشخص شود به چه دلایلی افراد مبتلا به آرتروز بیش از سایرین ممکن است با کاهش شنوایی رو به رو شوند.
اهمیت این قضیه هم مشخص است: هر چه کاهش شنوایی زودتر تشخیص داده شود، احتمال گوشه گیری فرد از فعالیت های اجتماعی و حفظ کیفیت زندگی فردی و اجتماعی بیشتر خواهد بود.
در این مقاله خواهید خواند:
کاهش شنوایی و آرتروز: دو بیماری رو به گسترش
به طور روزافزون، تعداد افراد سالخورده در تقریبا همه جوامع جهان در حال ازدیاد است. با پیشرفت دانش پزشکی، امید به زندگی افزایش چشمگیری داشته است و افراد زیادی سنین بالای هشتاد سال را تجربه می کنند. اگرچه این یک خبر خوب به شمار می آید اما باید تبعات این تغییر در هرم جمعیتی جهان را از هم اکنون در نظر گرفت.
برخی از بیماری ها هستند که بیماری سنین بالا تلقی می شوند. این صحبت بدین معنا نیست که جوانان به این بیماری ها مبتلا نمی شوند؛ بلکه این حرف بدان معناست که با افزایش سن جامعه احتمال وقوع این بیماری ها به طور ناخواسته بیشتر و بیشتر می شود. کاهش شنوایی و آرتروز هر دو جزو بیماری هایی هستند که افزایش سن در زمره عوامل خطرزای آنها محسوب می شوند. به عبارت دیگر، با افزایش سن احتمال وقوع هم کاهش شنوایی و هم آرتروز در همه افراد افزایش قابل توجهی را نشان می دهد.
شاید اطلاعات زیر به عنوان نمونه بتواند مفید باشد: یک چهارم افرادی که بین سنین 65 تا 74 سالگی قرار دارند، دچار درجاتی از کاهش شنوایی هستند که زندگی اجتماعی و فردی آنها را تحت تاثیر قرار می دهد. در گروه سنی بالای 75 سال نیمی از افراد در حدی دچار کاهش شنوایی هستند که در صحبت های دو نفره دچار مشکل در درک مفهوم می شوند.
در ادامه ببینید که آرتروز هم چنین وضعیتی دارد.
آرتروز چیست؟
هر گونه شرایط التهابی در مفاصل که دچار ازمان (حالت مزمن) می شود، آرتروز نامیده می شود. مطالعات پزشکی روی بیمارانی که شرایط التهابی مفاصل را تجربه می کنند، نشان می دهد که فقدان شنوایی در این افراد بیشتر از جمعیت عادی رخ می دهد.
مطالعه پزشکی روی بیماران دچار آرتریت روماتویید (آرتروز روماتیسمی که گاهی با مخفف انگلیسی آن یعنی RA هم از آن نام برده می شود)، و آرتریت پسوریاتیک (التهاب مفاصل در بیمارانی که به شرایط التهابی پوست با نام پسوریازیس مبتلا هستند) هم نشان داد که کاهش شنوایی در این افراد بیشتر از سایرین رخ می دهد. در مورد سایر انواع استئوآرتروزیس یا همان آرتروز هم موارد مشابهی گزارش شده است.
متاسفانه با افزایش سن افراد میزان شیوع و بروز این بیماری های التهابی مفاصل بیشتر می شود. آیا فقط همین افزایش سن و تاثیر آن روی میزان شیوع هر دو بیماری، علتی نیست که بروز هر دو بیماری با هم در ارتباط است؟
پزشکان بسیاری معتقد هستند که علاوه بر سن، عوامل دیگر هم دخیل هستند. روند التهابی آرتروز و داروهای مرسوم در درمان این بیماری ها، هر دو می توانند توجیه کننده کاهش شنوایی باشند.
انواع کاهش شنوایی در آرتروز التهابی
مطالعات پزشکی در دانمارک نشان می دهد که حدود سه چهارم از کسانی که به طور همزمان هم به آرتروز التهابی مانند آرتروز روماتیسمی و هم به کاهش شنوایی مبتلا هستند، از کم شنوایی نوع حسی – عصبی رنج می برند. این نوع از کاهش شنوایی حاصل اختلال در گوش داخلی است.
گوش داخلی همان جایی است که به واسطه داشتن سلول های حساس شنوایی که به سلول های مویی معروف هستند و مایعات و غشاهایی که آنها را فرا گرفته اند، ارتعاشات ناشی از امواج صوتی را به سیگنال های عصبی شنوایی تبدیل می کنند. این سیگنال ها توسط عصب شنوایی به مرکز مربوطه در مغز منعکس می شود و باعث شنیدن صداها می گردد.
اما همیشه و در همه جوامع الگوی کاهش شنوایی همراه با آرتروز یکسان نیست. به عنوان نمونه، مطالعات پزشکی مشابه در کره جنوبی با نتایج متفاوتی همراه بود. در این پژوهش پزشکی کسانی که به آرتروز روماتیسمی مبتلا بودند و بالای 50 سال سن داشتند، به میزان 40 درصد بیشتر از جمعیت عادی دچار فقدان ناگهانی شنوایی شده بودند. این نوع ناگهانی کاهش شنوایی در تقریبا همه موارد فقط یک گوش را تحت تاثیر قرار داده بود. کاهش ناگهانی شنوایی از مواردی است که در بیماری های خودایمنی بدن مانند همیت آرتروز روماتیسمی و همچنین به دنبال مصرف برخی داروها بیشتر دیده می شود.
علل کاهش شنوایی در بیماران مبتلا به آرتروز التهابی
ارتباط بین کاهش شنوایی و بیماری های التهابی مفاصل یا همان آرتروز در چیست؟ در پژوهش های متعدد پزشکی که روی ارتباط کاهش شنوایی و آرتروز التهابی صورت پذیرفته است، چندین نظریه مطرح شده است که می تواند یکی یا چند تا از این نظرات در ارتباط بین کاهش شنوایی و آرتروز التهابی صدق کند. برخی از مهم ترین این نظرات در زیر تشریح شده است:
- التهاب مفاصل بین استخوان های کوچک و ریز موجود در گوش میانی. به همین ترتیب که مفاصل متوسط یا بزرگ بدن ما ممکن است مورد هدف بیماری های التهابی مفاصل مانند آرتروز روماتیسمی قرار گیرند، مفاصل کوچک بدن هم ممکن است درگیر شوند. مفاصل بین استخوانچه های گوش میانی هم از این امر مستثنا نیستند. اگر مفاصل بین این استخوانچه های ریز دچار التهاب شوند، می توانند تاثیر منفی روی قدرت شنوایی داشته باشند. بنابراین یکی از علل افزایش شیوع کاهش شنوایی در افراد مبتلا به آرتروز ممکن است مشکلات مشابه در مفاصل گوش میانی باشد.
- ایجاد گره های التهابی (نُدول التهابی) در گوش. همان طور که بیماری التهابی مفاصل مانند آرتروز روماتیسمی می تواند در بافت های گوناگون بدن از جمله در زیر پوست، توده های التهابی پدید آورد، توان آن را دارد که در صورت فراهم شدن شرایط، چنین گره هایی را در گوش هم به وجود بیاورد. بسته به این که چنین ندول های التهابی در کجای گوش شکل بگیرند، می توانند مشکلات مختلفی را برای قدرت شنوایی فرد ایجاد نمایند.
- حمله مستقیم سیستم ایمنی بدن به سلول های حساس شنوایی یا همان سلول های مویی گوش داخلی. در بیشتر موارد، آرتروز التهابی نتیجه یک واکنش التهابی از سوی سیستم ایمنی بدن است که مفاصل را هدف قرار می دهد. این امکان وجود دارد که همین مشکلات التهابی گریبانگیر سلول های مویی گوش داخلی هم بشود. اگر سلول های حساس شنوایی تحت تاثیر التهاب قرار گیرند، فرد دچار کاهش شنوایی هم خواهد شد.
- استقرار واکنش التهابی در رگ های خونی تغذیه کننده گوش. همان طور که در بالا شرح داده شد، سیستم ایمنی بدن ممکن است علاوه بر مفاصل بدن، به سلول های موجود در دیواره رگ ها هم حمله کند. ایجاد واکنش التهابی در رگ های مسوول خونرسانی به بخش های مختلف گوش ممکن است در کارکرد طبیعی سیستم شنوایی باعث ایجاد اختلال شوند. به عنوان نمونه، اگر واکنش التهابی در سرخرگی اتفاق بیفتد که مسوول خونرسانی به گوش داخلی است، سلول های حساس مویی در گوش داخلی ممکن است به دلیل نرسیدن خون کافی با مرگ رو به رو شوند و شنوایی دچار افت شدید شود.
- داروهای موثر در درمان آرتروز ممکن است روی سیستم شنوایی اثر سوء بگذارند و با عوارض شنوایی همراه باشند. داروهایی مانند آسپیرین و سایر داروهای ضدالتهاب غیرکورتونی و داروهای ضد مالاریا در درمان انواع آرتروز التهابی مانند آرتروز روماتیسمی کاربرد دارند. برخی از این داروها باعث عوارضی یه صورت کاهش قدرت شنوایی می شوند.
رابطه کاهش شنوایی و آرتریت روماتوئید
رابطه بین کم شنوایی و آرتریت روماتوئید (RA)، یک رابطه پیچیده و چندوجهی است که توجه را به ماهیت به هم پیوسته بیماری‌های مختلف جلب می‌کند. در حالی که مکانیسم‌های دقیقی که این دو را به هم مرتبط می‌کنند در دست بررسی هستند، اما چندین مطالعه نشان می‌دهد که همبستگی بین RA و افزایش خطر اختلال شنوایی وجود دارد.
به نظر می‌رسد که التهاب در هر دو حالت یک مخرج مشترک است. آرتریت روماتوئید یک اختلال خودایمنی است که با التهاب مزمن مشخص می‌شود که در درجه اول مفاصل را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این فرآیند التهابی ممکن است فراتر از مفاصل گسترش یابد و سایر اندام‌ها از جمله گوش را تحت تاثیر قرار دهد. ساختارهای ظریف گوش داخلی می‌توانند در برابر التهاب آسیب پذیر باشند و به طور بالقوه منجر به مشکلات شنوایی شوند.
علاوه‌براین، داروهای خاصی که برای مدیریت RA استفاده می‌شوند، مانند داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) و داروهای ضد روماتیسمی اصلاح کننده بیماری (DMARDs)، ممکن است به عنوان عوارض جانبی به مشکلات شنوایی کمک کنند. همچنین استفاده منظم و طولانی مدت از این داروها ممکن است مشکلات شنوایی از قبل را تشدید کند یا عوارض شنوایی جدیدی ایجاد کند.
علاوه‌براین، عوامل خطر مشترک بین RA و کاهش شنوایی، مانند سن و ژنتیک، لایه دیگری به ارتباط آنها اضافه می‌کند. افرادی که مستعد ابتلا به اختلالات خودایمنی هستند یا کسانی که سابقه خانوادگی ابتلا به RA و اختلالات شنوایی دارند، ممکن است با خطر بالایی برای تجربه همزمان این شرایط روبرو شوند.
تشخیص کاهش شنوایی در مبتلایان به آرتروز
با توجه به اطلاعات مهمی که در بالا به آنها اشاره شد، احتمال این که افراد مبتلا به آرتروز دچار کاهش شنوایی شوند، بسیار زیاد است. بنابراین بهتر است همه کسانی که انواع بیماری های التهابی مفاصل در آنها تشخیص داده می شود، به عنوان یک معاینه چکاپ پایه به پزشک متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه کنند. بدین ترتیب، هر گونه مشکل شنوایی در این بیماران در ابتدا با تست شنوایی سنجی و معاینه گوش در پرونده آنها ثبت می شود. قدرت شنوایی فرد در این مرحله مبنای مقایسه قدرت شنوایی وی در آینده خواهد بود.
پیشنهاد می شود این افراد مبتلا به آرتروز به طور مرتب و در فواصل زمانی مشخص طبق نظر پزشک معالج به لحاظ شنوایی مورد ارزیابی قرار گیرند. باید خاطر نشان کرد که هم اکنون چنین برنامه ای در برنامه پزشکی مبتلایان به آرتروز قرار ندارد.
برخی افراد فکر می کنند که کار ساده ای است و اگر قدرت شنوایی کاهش پیدا کرد به پزشک متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه می کنند اما واقعیت به این سادگی نیست. در بسیاری از موارد کاهش شنوایی بسیار تدریجی پیشرفت می کند. این پیشروی بیماری به قدری آرام و کند است که فرد به خوبی نمی تواند مقایسه قابل اطمینانی بین وضعیت شنوایی خود در مدتی قبل و اکنون داشته باشد. به همین دلیل، در زمان مناسب به پزشک معالج مراجعه نمی کند. در این گونه موارد، به طور معمول، فرد زمانی به پزشک مراجعه می کند که کاهش شنوایی بشدت پیشرفت کرده است؛ یعنی زمانی که فرد دیگر به سخنان و حرف های اطرافیان واکنش مناسب نشان نمی دهد چون انها را نمی شنود.
چه علائمی باید شک به کاهش شنوایی را برانگیزد؟
اگر فرد هر یک یا مجموعه ای از علائم زیر را دارد بهتر است در اسرع وقت توسط پزشک متخصص گوش و حلق و بینی ویزیت شود:
- دوستان یا اقوام می گویند جواب آنها را نمی دهید
- حرف های دیگران را به خوبی متوجه نمی شوید
- به دفعات از دیگران درخواست می نمایید که حرف خود را تکرار نمایند
- صدای تلویزیون، رادیو یا موبایل را روی درجه ای بالاتر از همیشه تنظیم می کنید
- دشوار بودن فهم کلام دیگران در محیط های پر سر و صدا و با همهمه مانند رستوران
اما در بیماران مبتلا به آرتروز، به طور معمول بجز کاهش قدرت شنوایی ممکن است علائم دیگری هم همراه با آن وجود داشته باشند. علائم دیگری که همراه کاهش شنوایی ممکن است وجود داشته باشند عبارتند از:
- احساس صدای زنگ یا به طور کلی صداهای اینچنینی در گوش
- احساس پری یا سنگینی در گوش مانند این حالت که چیزی راه کانال شنوایی را مسدود کرده باشد
- ناتوانی در شنیدن برخی از واژه های به خصوص در کلام اطرافیان
بهترین راه برای درک کامل وضعیت دقیق شنوایی چنین افرادی، تست شنوایی سنجی است. در تست شنوایی سنجی ضعف قدرت شنوایی به درستی و با دقت مشخص می شود و پیش از این که کیفیت زندگی به دلیل کاهش شنوایی تحت الشعاع قرار گیرد، درمان مناسب آغاز می شود.
در بخش های بالا گفتیم که گاهی کاهش شنوایی در مبتلایان به آرتروز به آرامی رخ نمی دهد. گاهی فرد مبتلا به آرتروز به طور ناگهانی دچار کاهش شنوایی می شود. در این صورت لازم است بیمار در اسرع وقت به پزشک معالج مراجعه نماید.
ارزیابی و درمان کاهش شنوایی در مبتلایان به آرتروز
تست شنوایی سنجی در مبتلایان به آرتروز یک تست ساده نخواهد بود. در این تست هدف این نیست که تعیین شود آیا فرد ناشنوا است یا شنوایی دارد. در مورد افراد مبتلا به آرتروز تست شنوایی سنجی باید به طور دقیق، قدرت شنوایی فرد را در هر یک از فرکانس ها مشخص کند. علاوه بر این لازم است تا میزان شنوایی فرد بر اساس ایجاد لرزش در استخوان ها (انتقال استخوانی امواج صوتی) مورد ارزیابی قرار گیرد. مورد اخر کمک می کند که وضعیت گوش داخلی به لحاظ جس شنوایی به خوبی مشخص گردد. همچنین تست شنیداری واژه ها در شدت صوتی گوناگون و در زمینه سکوت یا همهمه لازم است به خوبی و با دقت انجام شود.
ادیومتری صداهای زیر (فرکانس بالا) به صورت گسترده یکی از تست هایی است که در این افراد ممکن است بسیار کمک کننده باشد. در این تست که در زبان انگلیسی به آن extended high-frequency audiometry گفته می شود، می توان کاهش قدرت شنوایی را پیش از آن که در سطح نفهمیدن کلام افراد ظاهر شود، متوجه شد.
درمان کاهش شنوایی در مبتلایان به آرتروز به این بستگی دارد که کجای سیستم شنوایی دچار نقصان شده است. به عبارت دیگر، گاهی برداشتن ترشحات طبیعی گوش با ساکشن مفید است و گاهی لازم است تا بیمار تحت عمل جراحی گوش قرار گیرد. یکی از راه هایی که بیشتر این افراد می توانند با آن به زندگی عادی و اجتماعی خود برگردند، استفاده از سمعک است. البته در برخی موارد هم آسیب به قدری پیشرفت کرده است که کاشت حلزون گوش الزامی می شود.
یکی دیگر از کارهایی که در صورت مواجهه با کاهش شنوایی باید در مبتلایان به آرتروز در نظر گرفت، داروهایی است که بیمار برای کنترل التهاب و درد آرتروز مصرف می کند. پزشک متخصص گوش و حلق و بینی ممکن است تشخیص قطعیِ کاهش شنوایی فرد را تایید کند و از پزشک معالج آرتروز بخواهد که در صورت امکان داروهای ضدمالاریا مانند هیدروکسی کلروکین که برای کاهش التهاب تجویز شده را قطع کند. در عوض، بهتر است داروهای ضد روماتیسمی دیگر یا داروهای دارای کورتون (چه به صورت خوراکی چه به صورت تزریق موضعی داخل گوش میانی) به میزان بیشتری نسبت به قبل تجویز گردد.
وقتی که فرد مبتلا به آرتروز به خصوص التهاب مفاصل، با کاهش ناگهانی شنوایی مراجعه می کند، لازم است به بیمار داروهای کورتیکوستروییدی (دارای کورتون) تجویز شود. در این موارد، به طور معمول، سایر انواع درمان جایگاه چندانی ندارند.
چگونه می توان به بیماران مبتلا به آرتروز کمک کرد که از کاهش شنوایی در آنها پیشگیری شود؟
برای این که بیماران مبتلا به انواع التهاب مفاصل در آینده کمتر دچار کاهش شنوایی شوند، راهکارهای مناسبی وجود دارد. در زیر به برخی از روش ها و نکات مهم در پیشگیری از کاهش شنوایی در این بیماران پرداخته شده است:
- خودداری از قرار گرفتن در معرض صداهای بلند. تردیدی نیست که همه انسان ها باید از قرار گرفتن در معرض داهای بلند پرهیز نمایند اما این امر در افرادی که به آرتروز مبتلا هستند با وسواس بیشتری باید اجرا شود. این افراد باید گوش و سیستم شنوایی خود را در برابر شدت زیاد صداها محافظت نمایند. برای پیشگیری از آسیب دستگاه شنوایی در مواجهه با صداهای بلند باید به دو نکته دقت کرد: نخست شدت صداها و دوم، مدت قرارگیری در معرض چنین صداهای بلند. افراد مبتلا به آرتروز باید موسیقی را با صدای کم گوش دهند. در میان گوش دادن به موسیقی دقایقی به گوش استراحت دهند و در سکوت بمانند. همچنین تا حد امکان از وسایل و بلندگوهای پر قدرت پخش صوت دور باشند یا از پلاگ گوش برای مسدود کردن و حفاظت گوش در برابر صداهای بلند استفاده نمایند.
- خود این افراد نباید سیگار و قلیان بکشند. علاوه بر این، لازم است از دود سیگار یا قلیان دیگران هم دوری کنند. نیکوتین موجود در دخانیات باعث تنگی سرخرگ هایی می شود که خون را به گوش داخلی و سلول های مویی هدایت می کنند. کم رسیدن خون و در نتیجه اکسیژن، به این ناحیه باعث آسیب به این سلول های حساس شنوایی می گردد.
- قطع یا میانه روی مصرف نوشیدنی های الکلی. الکل هم می تواند به سلول های مویی موجود در گوش داخلی آسیب وارد نماید.
دکتر علی کوهی دانش آموخته دانشگاه استفورد آمریکا در رشته فوق تخصصی جراحی گوش و حلق و بینی آماده پذیرش بیماران مبتلا به کاهش شنوایی در کلینیک خود واقع در تهران است.
