بیماری کندروسارکوم چیست و درمان آن
کندروسارکوم یا کندروسارکوما(chondrosarcoma) یک واژه پزشکی است. این واژه ترکیبی از دو واژه دیگر است، یکی کندرو به معنی غضروف و دیگری سارکوم یا سارکوما که برای اطلاق به تومورهای بدخیم بافت مزانشیمال(Mesenchymal) کاربرد دارد.
در این نوشتار به تشریح این نوع سرطان نادر پرداخته شده است. و همچنین در این مقاله درباره این سرطان استخوان بدخیم مطالبی خواهید خواند مانند کندروسارکوما چیست، آیا سرطان سارکوم کشنده است، و درمان کندروسارکوما.
در این مقاله خواهید خواند:
بیماری کندروسارکوم چیست؟
کندروسارکوم یک سرطان استخوان به شمار می‌رود که در سلول‌های غضروفی شکل می‌گیرد. غضروف نوعی تخصص یافته از بافت همبندی است. در جنینی و نونهالی غضروف‌ها به تدریج به استخوان تبدیل می‌شوند. به عبارت دیگر، غضروف نقش مهمی در رشد و نمو انسان ایفا می‌نماید.
انواع بسیار متنوعی از غضروف در بدن بزرگسالان وجود دارد. کندرو سارکوم بیشتر در غضروف‌های این نواحی از بدن تظاهر پیدا می‌کند:
- استخوان ران (با نام پزشکی استخوان فِمور)
- بازو
- کندروسارکوم لگن
- زانو
البته این بیماری به طور نادر ممکن است در سایر نقاط بدن مانند دنده‌ها تشخیص داده شود.
کندروسارکوما به لحاظ شیوع در بین سرطان‌های اولیه استخوان رتبه دوم را دارد. هر سرطانی که نقطه آغازین آن از استخوان باشد، سرطان اولیه استخوان نامیده می‌شود. گاهی سرطان از یک بافت دیگر بدن آغاز می‌شود و سپس به استخوان گسترش می‌یابد. این سرطان‌ها بر خلاف کندروسارکوم، از نوع سرطان ثانویه استخوان محسوب می‌شوند.
کندروسارکوما به ندرت ممکن است در افراد زیر بیست سال سن دیده شود. با افزایش سن، احتمال بروز آن بیشتر می‌شود. مردان و زنان به طور برابر به کندروسارکوما مبتلا می‌گردند.
مرحله در سرطان به چه معناست؟
در زمینه سرطان، “مرحله” به وسعت یا شدت بیماری اشاره دارد که نشان می‌دهد سرطان چقدر در بدن گسترش یافته است. مرحله بندی یکی از جنبه‌های مهم تشخیص سرطان و برنامه ریزی درمان است. این به متخصصان کمک می‌کند تا مناسب ترین مسیر عمل را تعیین کرده و پیش آگهی بیمار را پیش بینی کنند.
مرحله بندی سرطان معمولاً شامل ارزیابی اندازه تومور اولیه، تهاجم آن به بافت‌های مجاور و اینکه آیا سرطان به غدد لنفاوی یا اندام‌های دور گسترش یافته است، می‌شود. متداول ترین سیستم مرحله بندی مورد استفاده، سیستم TNM است که تومورها را بر اساس اندازه (T)، درگیری غدد لنفاوی (N) و متاستاز دوردست (M) دسته بندی می‌کند.
مراحل اغلب شماره گذاری می‌شوند. اعداد کمتر نشان دهنده سرطان در مراحل اولیه و محدود به یک منطقه خاص، و اعداد بالاتر نشان دهنده مراحل پیشرفته با متاستاز گسترده است. درک مرحله سرطان برای تعیین گزینه‌های درمانی مناسب، تخمین پیش آگهی و تسهیل ارتباط بین متخصصان و بیماران بسیار مهم است.
علت به وجود آمدن کندروسارکوم
علت بروز کندروسارکوم به طور دقیق مشخص نیست. شاید عوامل ژنتیکی یا ژن‌های خاصی بر روی کروموزوم‌های سلول‌های برخی افراد، آنها را بیشتر از دیگران به این سرطان استخوان بدخیم مستعد می‌سازد.
کندروسارکوم برای استخوان به عنوان یک عارضه دیرهنگام پس از رادیوتراپی (پرتودرمانی) بیماران به دنبال سایر انواع سرطان هم دیده شده است.
عوامل خطرزای کندروسارکوم
هر عاملی که احتمال بروز یک بیماری را بیشتر می‌سازد، عامل خطرزای آن بیماری نامیده می‌شود. در این بخش با عوامل خطرزای کندروسارکوم آشنا می‌شویم.
بیشتر کندروسارکوم‌ها از سلول‌های طبیعی غضروف آغاز می‌شوند. اگرچه در موارد معدودی، کندروسارکوم از سلول‌های موجود در یک تومور غضروفی یا استخوانی خوش خیم سرچشمه می‌گیرد. در زیر فهرست برخی از تومورهای خوش خیم که همزمان با تشخیص کندروسارکوم در بدن وجود دارند، ذکر شده است:
- اِنکندروما(Enchondroma): این تومور خوش خیم استخوانی از استخوان آغاز می‌شود. در بیشتر موارد، انکندروما در دست‌ها وجود دارد. گاهی این تومور خوش خیم در سایر نقاط بدن هم تشخیص داده می‌شود.
- استئوکندروما(Osteochondroma): این تومور خوش خیم به طور معمول، منفرد نیست و به صورت زوائد استخوانی چندگانه خودنمایی می‌کند. این تومور خوش خیم شامل رشد نابجای غضروف و استخوان در نزدیکی صفحه رشد (به طور معمول انتهای استخوان‌ها) می‌شود.
- بیماری اُلیِر: اگر تومور خوش خیم انکندروما به صورت چندگانه وجود داشته باشد، به آن بیماری اُلیِر گفته می‌شود.
- سندروم مَفوچی(Maffucci syndrome): در این بیماری ترکیبی از انواع تومورهای خوش خیم انکندروما و آنژیوما (تومورهای خوش خیمی که از رگ‌ها شروع می‌شوند) در بدن فرد تظاهر پیدا می‌کند.
سرطان کندروسارکوم چه افرادی را درگیر می کند؟
کندروسارکوم عمدتاً بزرگسالان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و میانگین سنی تشخیص آن بین 40 تا 60 سالگی است. کندروسارکوم می‌تواند در استخوان‌های مختلف اغلب لگن، ران و شانه ایجاد شود. متخصصان پزشکی، از جمله جراحان ارتوپد، انکولوژیست‌ها و رادیولوژیست‌ها، نقش مهمی در تشخیص و درمان آن دارند. معمولاً بیماران برای برداشتن تومور تحت عمل جراحی قرار می‌گیرند و در برخی موارد ممکن است پرتودرمانی یا شیمی درمانی توصیه شود.
علائم و نشانه‌های کندروسارکوم
کندروسارکوم می‌تواند بر پایه محل ظهورش با علائم و نشانه‌های متنوعی همراه باشد. با وجود این، در ادامه، شایع‌ترین علائم این تومور بدخیم استخوان ذکر شده‌اند. این نشانه‌ها عبارتنداز:
- وجود یک توده مشخص روی استخوانی که به کندروسارکوم مبتلا شده است
- احساس فشار در محل این توده و اطراف آن
- احساس درد که با گذشت زمان به طور پیشرونده افزایش می‌یابد. این درد به طور معمول، شب‌ها تشدید می‌شود. در بیشتر موارد با مصرف داروهای ضدالتهاب غیر کورتونی مانند ایبوپروفن تسکین می‌یابد. استراحت در کاهش یا افزایش این درد تاثیری ندارد.
- وجود تورم در همان موضعی که تومور استخوانی وجود دارد.
آیا کندروسارکوم می تواند منجر به مرگ شود؟
در حالیکه کندروسارکوم تمایل به رشد آهسته دارد، اما می‌تواند به صورت موضعی تهاجمی باشد و به بافت‌های اطراف حمله کند. پتانسیل کندروسارکوم برای ایجاد مرگ تا حد زیادی به عواملی مانند محل تومور، اندازه، درجه و چگونگی تشخیص زودهنگام آن بستگی دارد. در بسیاری از موارد، کندروسارکوم قابل درمان است، به خصوص زمانی که در مراحل اولیه تشخیص داده شود. برداشتن تومور با جراحی یک رویکرد رایج است و اگر سرطان به یک منطقه خاص محدود شود، برداشتن کامل تومور می‌تواند منجر به پیش آگهی مطلوب شود. با این حال، کندروسارکوم در صورتی که به ساختارهای مجاور گسترش یافته باشد یا متاستاز داده باشد، می‌تواند درمان آن چالش برانگیز باشد.
متاستاز (گسترش سرطان به اندام‌های دوردست)، نگرانی مهمی در ارزیابی کشندگی بالقوه کندروسارکوم است. اگر سرطان به اندام‌های حیاتی یا استخوان‌ها برسد، می‌تواند به طور قابل توجهی بر پیش آگهی تأثیر بگذارد و خطر مرگ را افزایش دهد. علاوه‌براین، کندروسارکوم عودکننده یا با درجه بالا ممکن است دشوارتر باشد.
آیا کندروسارکوم ارثی است؟
بیماری کندروسارکوم معمولاً ارثی در نظر گرفته نمی‌شود، اما اکثر موارد به دلیل جهش‌های ژنتیکی که در طول زندگی یک فرد اتفاق می‌افتد، رخ می‌دهد. با این حال، برخی شرایط ژنتیکی مانند اگزوستوزهای متعدد (یک اختلال نادر استخوانی)، می‌تواند افراد را مستعد کندروسارکوم کند. تحقیقات نشان می‌دهد که عوامل محیطی و تغییرات ژنتیکی پراکنده، نقش اساسی در توسعه آن دارند. مشاوره ژنتیک ممکن است برای افرادی با سابقه خانوادگی بیماری‌های مرتبط مفید باشد و به درک عوامل خطر بالقوه و تسهیل تشخیص زودهنگام از طریق نظارت منظم کمک کند.
چگونه میتوان از کندروسارکوم جلوگیری کرد؟
هیچ راه شناخته شده‌ای برای جلوگیری از کندروسارکوم وجود ندارد اما انتخاب سبک زندگی درست، تشخیص زودهنگام و مداخلات پزشکی ممکن است موثر باشند. برخی از این عوامل شامل:
- ورزش منظم: درگیر شدن در فعالیت‌های بدنی منظم به سلامت کلی کمک می‌کند و ممکن است خطر ابتلا به سرطان‌های مختلف از جمله کندروسارکوم را کاهش دهد. ورزش به حفظ وزن سالم و تقویت سیستم ایمنی کمک می‌کند.
- رژیم غذایی متعادل: یک رژیم غذایی غنی از مواد مغذی با تمرکز بر میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و پروتئین‌های بدون چربی، بر سلامت بدنی تاثیرگذار است. غذاهای غنی از آنتی اکسیدان، مانند انواع توت‌ها و سبزیجات برگ دار، ممکن است به محافظت از سلول‌ها در برابر آسیب کمک کنند.
- اجتناب از دخانیات و محدود کردن الکل: سیگار با سرطان‌های مختلف مرتبط است و محدود کردن مصرف الکل می‌تواند خطر سرطان را کاهش دهد. این انتخاب‌های سبک زندگی به سلامت کلی کمک می‌کند و شانس ابتلا به کندروسارکوم را کاهش می‌دهد.
- ایمنی شغلی: برای افرادی که در صنایع مرتبط با مواد سرطان زا یا تشعشعات کار می‌کنند، پیروی از پروتکل‌های ایمنی و استفاده از تجهیزات حفاظتی می‌تواند قرار گرفتن در معرض را به حداقل برساند و خطر ابتلا به کندروسارکوم را کاهش دهد.
- معاینه منظم: معاینات پزشکی معمول می‌تواند به تشخیص زودهنگام هرگونه ناهنجاری یا تومور کمک کند. تشخیص زودهنگام امکان مداخله به موقع را فراهم می‌کند و شانس درمان موفقیت آمیز را افزایش می‌دهد.
چگونه کندروسارکوم تشخیص داده می‌شود؟
تردیدی نیست که مانند همه بیماری‌های دیگر، اخذ شرح حال کامل از بیمار و انجام معاینه دقیق، پایه‌های تشخیص درست به شمار می‌روند. پس از شرح حال و معاینه، درخواست و انجام برخی از کارهای تشخیصی مانند موارد زیر می‌تواند به تشخیص کندروسارکوم کمک نماید.
- نمونه برداری از ضایعه: در این کار تشخیصی بخشی از بافت این تومور برداشته می‌شود. این کار یا با سوزن ویژه نمونه برداری یا از راه انجام عمل جراحی صورت می‌پذیرد. سپس نمونه به دست آمده در آزمایشگاه آسیب شناسی پزشکی (پاتولوژی) زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود. در این بررسی وضعیت سلول‌ها به لحاظ سرطانی بودن یا سایر ضایعات و بیماری‌ها مشخص می‌شود.
- تصویر رادیولوژی: تهیه رادیوگرافی از تومور یکی دیگر از کارهای تشخیصی برای این بیماری به شمار می‌رود. در این روش اشعه ایکس به محل ضایعه تابانده می‌شود. در این نوع تصویر برداری، نقاط استخوانی به خوبی قابل رویت هستند.
- سی تی اسکن: یکی دیگر از روش‌های تصویربرداری پزشکی، سی تی اسکن است. در این روش با اشعه ایکس تصاویر پزشکی متعددی تهیه می‌شود. این تصاویر توسط کامپیوتر و نرم افزارهای مربوطه به صورت برش‌های تصویری در اختیار پزشک قرار می‌گیرد. در تصاویر سی تی اسکن علاوه بر استخوان‌ها امکان رویت مناسب بسیاری از اعضای دیگر بدن هم وجود دارد.
- اِم آر آی: در این روش تصویر برداری پزشکی از میدان مغناطیسی قوی استفاده می‌شود. در ام آر آی از اشعه ایکس استفاده نمی‌شود. در این روش هم تصاویر مقاطع مورد نظر از بدن تهیه می‌گردد. در تصاویر ام آر آی امکان رویت برخی از بافت‌ها و اعضای بدن با دقت بیشتری فراهم می‌گردد.
- پِت اسکن: واژه پِت در اینجا مخفف این عبارت انگلیسی است: Positron emission tomography (PET). در این روش تصویربرداری از تزریق وریدی گلوکز رادیواکتیو شده استفاده می‌گردد. گلوکز نام مولکول پایه قند و شکر است. در این روش تصویر برداری یک دستگاه ویژه، محل تجمع این گلوکز را به پزشک نشان می‌دهد. تجمع گلوکز در هر بافتی نشان دهنده نیاز بیشتر آن بافت به انرژی است.
کندروسارکوم کجا گسترش می یابد؟
کندروسارکوم یک تومور بدخیم است که منشا آن سلول‌های غضروفی است. برخلاف برخی از سرطان‌های دیگر، کندروسارکوم تمایل دارد که الگوی انتشار موضعی‌تری را نشان دهد. متاستاز اولیه کندروسارکوم از طریق گسترش مستقیم به بافت‌ها و ساختارهای مجاور رخ می‌دهد. این بدان معنی است که تومور به جای اینکه در مراحل اولیه از طریق جریان خون یا سیستم لنفاوی پخش شود، به استخوان و بافت نرم اطراف حمله می‌کند.
محل‌های متاستاز شایع شامل استخوان‌ها، مفاصل و بافت‌های نرم نزدیک است. کندروسارکوم تمایلی به لگن، استخوان ران و استخوان بازو دارد. علاوه‌براین، می‌تواند به ستون فقرات گسترش یابد، جایی که ممکن است روی مهره‌ها تاثیر بگذارد. در حالی که گسترش کندروسارکوم عمدتاً موضعی است، اما موارد پیشرفته ممکن است غدد لنفاوی منطقه‌ای را درگیر کند و در موارد نادر، متاستاز دوردست نیز رخ می‌دهد. پتانسیل متاستاز به اندام‌های دور مانند ریه در مقایسه با سایر سرطان‌ها نسبتاً کم است.
درمان کندروسارکوما
گزینه‌های درمانی مختلفی برای کندروسارکوما وجود دارد. پزشک معالج بر پایه برخی عوامل، نسبت به گزینش بهترین راه درمانی اقدام می‌کند. برخی از عواملی که در تصمیم گیری پزشک برای انتخاب گزینه درمانی موثر هستند، عبارتنداز:
- سن بیمار، شرایط عمومی سلامت بیمار، و سوابق پزشکی وی
- نوع، مرحله بندی و محل بروز کندروسارکوم
- میزان تحمل و پذیرش فرد برای داروها، عمل جراحی یا سایر گزینه‌های درمانی
- پیش بینی موجود از سیر طبیعی کندروسارکوم در هر بیمار
- نظر و الویت‌های بیمار
هدف از درمان کندروسارکوم این است که توده بدخیم به گونه‌ای برداشته شود که احتمال عود آن وجود نداشته باشد. درمان کندروسارکوم به پیگیری مداوم با پزشک معالج نیاز دارد. در زیر مهم ترین گزینه‌های درمانی برای کندروسارکوم ذکر شده‌اند:
- عمل جراحی: در این روش درمانی تومور بدخیم کمی فراتر از محدوده مشخص شده در روش‌های تشخیصی برداشته شده و از بدن خارج می‌شود. اگر تومور روی استخوان بازو یا ساق پا قرار دارد، به طور طبیعی، پزشک جراح همه تلاش خود را انجام می‌دهد که عضو مربوطه (یعنی دست یا پا) را نگه دارد. با وجود همه این تلاش‌ها، گاهی گریزی از قطع اندام نیست. گاهی برای اطمینان از عدم عود بیماری، کندروسارکوم بعد از جراحی به درمان‌های دیگر هم نیاز دارد.
- رادیوتراپی یا پرتودرمانی: در این روش درمانی اشعه ایکس یا پروتون‌ها از چندین منبع روی ضایعه متمرکز می‌شود. در طول پرتودرمانی بیمار روی تخت دراز کشیده است و دستگاه بر پایه محل ضایعه اطراف بیمار حرکت داده می‌شود. تابش دوز بالای اشعه باعث نابودی سلول‌ها در محل تمرکز تابش اشعه‌ها می‌شود. این روش درمانی بیشتر در مواردی کاربرد دارد که به هر دلیل امکان انجام یک عمل جراحی کامل برای خارج ساختن توده کندروسارکوم وجود ندارد. گاهی هم پرتودرمانی برای کندروسارکوم بعد از عمل جراحی توصیه می‌شود تا از گسترش سلول‌های سرطانی احتمالی به سایر نقاط بدن تا حد امکان جلوگیری شود.
- شیمی درمانی: البته شیمی درمانی روش برگزیده برای درمان کندروسارکوم به شمار نمی رود. با وجود این، در صورت مشاهده شواهدی مبنی بر گسترش کندروسارکوم فراتر از استخوان مبتلا و به سایر بافت‌های بدن، ممکن است شیمی درمانی لازم و مفید باشد. در شیمی درمانی، تزریق وریدی و درازمدت یک یا چند دارو باعث نابودی سلول‌های سرطانی می‌شود.
- فیزیوتراپی: این درمان برای کندروسارکوم بعد از جراحی توصیه می‌شود. فیزیوتراپی باعث تقویت قدرت و حفظ کارآیی بدن پس از عمل جراحی کندروسارکوم می‌شود.
در انتها
تردیدی نیست که تشخیص سرطان ممکن است شیوه زندگی هر فرد را برای همیشه دگرگون سازد. هر بیماری باید راه و روش شخصی خود را برای کنار آمدن با مشکلات روحی و محدودیت‌های جسمی ناشی از سرطان و درمان آن آماده نماید.
وقتی برای نخستین بار تشخیص سرطان برای یک بیمار مسجل می‌شود، ممکن است نداند که اکنون چگونه باید از پس این خبر بیاید. در این جا چند راهنمایی برای آغاز روند کنار آمدن با شرایط تازه ذکر شده است:
- درباره سرطان از منابع معتبر وعلمی مطالعه کنید. افزایش اطلاعات بیمار، به وی کمک می‌کند که تصمیمات بهتری برای آینده خود اتخاذ نماید.
- ارتباط بیمار باید با دوستان و اقوام حفظ شده و حتی افزایش یابد.
- بیمار باید یک نفر را برای صحبت کردن خودمانی پیدا کند. این فرد می‌تواند یک دوست با قدرت شنوندگی بالا یا یک مشاور روانشناسی باشد.
دکتر علی کوهی دانش آموخته رشته فوق تخصصی جراحی گوش و حلق و بینی از دانشگاه استنفورد آمریکا آماده پذیرش بیماران در کلینیک خود واقع در تهران هستند. لطفا برای اطلاعات بیشتر با کلینیک ایشان، تماس بگیرید.
سلام دورود و خسته نباشید به خاطر سایت خوبی که دارید مطالب خوب کاملی می زارید
ممنون آقای دکتر. بسیار مفید بود
سلام ممنون از همراهیتون
باسلام.
پدرم ۱۳سال به این بیماری مبتلا بود و آخرش رحمت خدا رفت...