بیماری کندروسارکوم چیست و درمان آن
کندروسارکوم یا کندروسارکوما(chondrosarcoma) یک واژه پزشکی است. این واژه ترکیبی از دو واژه دیگر است، یکی کندرو به معنی غضروف و دیگری سارکوم یا سارکوما که برای اطلاق به تومورهای بدخیم بافت مزانشیمال(Mesenchymal) کاربرد دارد.
در این نوشتار به تشریح این نوع سرطان نادر پرداخته شده است. و همچنین در این مقاله درباره این سرطان استخوان بدخیم مطالبی خواهید خواند مانند کندروسارکوما چیست، آیا سرطان سارکوم کشنده است، و درمان کندروسارکوما.
بیماری کندروسارکوم چیست؟
کندروسارکوم یک سرطان استخوان به شمار می‌رود که در سلول‌های غضروفی شکل می‌گیرد. غضروف نوعی تخصص یافته از بافت همبندی است. در جنینی و نونهالی غضروف‌ها به تدریج به استخوان تبدیل می‌شوند. به عبارت دیگر، غضروف نقش مهمی در رشد و نمو انسان ایفا می‌نماید.
انواع بسیار متنوعی از غضروف در بدن بزرگسالان وجود دارد. کندرو سارکوم بیشتر در غضروف‌های این نواحی از بدن تظاهر پیدا می‌کند:
- استخوان ران (با نام پزشکی استخوان فِمور)
- بازو
- کندروسارکوم لگن
- زانو
البته این بیماری به طور نادر ممکن است در سایر نقاط بدن مانند دنده‌ها تشخیص داده شود.
کندروسارکوما به لحاظ شیوع در بین سرطان‌های اولیه استخوان رتبه دوم را دارد. هر سرطانی که نقطه آغازین آن از استخوان باشد، سرطان اولیه استخوان نامیده می‌شود. گاهی سرطان از یک بافت دیگر بدن آغاز می‌شود و سپس به استخوان گسترش می‌یابد. این سرطان‌ها بر خلاف کندروسارکوم، از نوع سرطان ثانویه استخوان محسوب می‌شوند.
کندروسارکوما به ندرت ممکن است در افراد زیر بیست سال سن دیده شود. با افزایش سن، احتمال بروز آن بیشتر می‌شود. مردان و زنان به طور برابر به کندروسارکوما مبتلا می‌گردند.
علت به وجود آمدن کندروسارکوم
علت بروز کندروسارکوم به طور دقیق مشخص نیست. شاید عوامل ژنتیکی یا ژن‌های خاصی بر روی کروموزوم‌های سلول‌های برخی افراد، آنها را بیشتر از دیگران به این سرطان استخوان بدخیم مستعد می‌سازد.
کندروسارکوم برای استخوان به عنوان یک عارضه دیرهنگام پس از رادیوتراپی (پرتودرمانی) بیماران به دنبال سایر انواع سرطان هم دیده شده است.
عوامل خطرزای کندروسارکوم
هر عاملی که احتمال بروز یک بیماری را بیشتر می‌سازد، عامل خطرزای آن بیماری نامیده می‌شود. در این بخش با عوامل خطرزای کندروسارکوم آشنا می‌شویم.
بیشتر کندروسارکوم‌ها از سلول‌های طبیعی غضروف آغاز می‌شوند. اگرچه در موارد معدودی، کندروسارکوم از سلول‌های موجود در یک تومور غضروفی یا استخوانی خوش خیم سرچشمه می‌گیرد. در زیر فهرست برخی از تومورهای خوش خیم که همزمان با تشخیص کندروسارکوم در بدن وجود دارند، ذکر شده است:
- اِنکندروما(Enchondroma): این تومور خوش خیم استخوانی از استخوان آغاز می‌شود. در بیشتر موارد، انکندروما در دست‌ها وجود دارد. گاهی این تومور خوش خیم در سایر نقاط بدن هم تشخیص داده می‌شود.
- استئوکندروما(Osteochondroma): این تومور خوش خیم به طور معمول، منفرد نیست و به صورت زوائد استخوانی چندگانه خودنمایی می‌کند. این تومور خوش خیم شامل رشد نابجای غضروف و استخوان در نزدیکی صفحه رشد (به طور معمول انتهای استخوان‌ها) می‌شود.
- بیماری اُلیِر: اگر تومور خوش خیم انکندروما به صورت چندگانه وجود داشته باشد، به آن بیماری اُلیِر گفته می‌شود.
- سندروم مَفوچی(Maffucci syndrome): در این بیماری ترکیبی از انواع تومورهای خوش خیم انکندروما و آنژیوما (تومورهای خوش خیمی که از رگ‌ها شروع می‌شوند) در بدن فرد تظاهر پیدا می‌کند.
علائم و نشانه‌های کندروسارکوم
کندروسارکوم می‌تواند بر پایه محل ظهورش با علائم و نشانه‌های متنوعی همراه باشد. با وجود این، در ادامه، شایع‌ترین علائم این تومور بدخیم استخوان ذکر شده‌اند. این نشانه‌ها عبارتنداز:
- وجود یک توده مشخص روی استخوانی که به کندروسارکوم مبتلا شده است
- احساس فشار در محل این توده و اطراف آن
- احساس درد که با گذشت زمان به طور پیشرونده افزایش می‌یابد. این درد به طور معمول، شب‌ها تشدید می‌شود. در بیشتر موارد با مصرف داروهای ضدالتهاب غیر کورتونی مانند ایبوپروفن تسکین می‌یابد. استراحت در کاهش یا افزایش این درد تاثیری ندارد.
- وجود تورم در همان موضعی که تومور استخوانی وجود دارد.
چگونه کندروسارکوم تشخیص داده می‌شود؟
تردیدی نیست که مانند همه بیماری‌های دیگر، اخذ شرح حال کامل از بیمار و انجام معاینه دقیق، پایه‌های تشخیص درست به شمار می‌روند. پس از شرح حال و معاینه، درخواست و انجام برخی از کارهای تشخیصی مانند موارد زیر می‌تواند به تشخیص کندروسارکوم کمک نماید.
- نمونه برداری از ضایعه: در این کار تشخیصی بخشی از بافت این تومور برداشته می‌شود. این کار یا با سوزن ویژه نمونه برداری یا از راه انجام عمل جراحی صورت می‌پذیرد. سپس نمونه به دست آمده در آزمایشگاه آسیب شناسی پزشکی (پاتولوژی) زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود. در این بررسی وضعیت سلول‌ها به لحاظ سرطانی بودن یا سایر ضایعات و بیماری‌ها مشخص می‌شود.
- تصویر رادیولوژی: تهیه رادیوگرافی از تومور یکی دیگر از کارهای تشخیصی برای این بیماری به شمار می‌رود. در این روش اشعه ایکس به محل ضایعه تابانده می‌شود. در این نوع تصویر برداری، نقاط استخوانی به خوبی قابل رویت هستند.
- سی تی اسکن: یکی دیگر از روش‌های تصویربرداری پزشکی، سی تی اسکن است. در این روش با اشعه ایکس تصاویر پزشکی متعددی تهیه می‌شود. این تصاویر توسط کامپیوتر و نرم افزارهای مربوطه به صورت برش‌های تصویری در اختیار پزشک قرار می‌گیرد. در تصاویر سی تی اسکن علاوه بر استخوان‌ها امکان رویت مناسب بسیاری از اعضای دیگر بدن هم وجود دارد.
- اِم آر آی: در این روش تصویر برداری پزشکی از میدان مغناطیسی قوی استفاده می‌شود. در ام آر آی از اشعه ایکس استفاده نمی‌شود. در این روش هم تصاویر مقاطع مورد نظر از بدن تهیه می‌گردد. در تصاویر ام آر آی امکان رویت برخی از بافت‌ها و اعضای بدن با دقت بیشتری فراهم می‌گردد.
- پِت اسکن: واژه پِت در اینجا مخفف این عبارت انگلیسی است: Positron emission tomography (PET). در این روش تصویربرداری از تزریق وریدی گلوکز رادیواکتیو شده استفاده می‌گردد. گلوکز نام مولکول پایه قند و شکر است. در این روش تصویر برداری یک دستگاه ویژه، محل تجمع این گلوکز را به پزشک نشان می‌دهد. تجمع گلوکز در هر بافتی نشان دهنده نیاز بیشتر آن بافت به انرژی است.
درمان کندروسارکوما
گزینه‌های درمانی مختلفی برای کندروسارکوما وجود دارد. پزشک معالج بر پایه برخی عوامل، نسبت به گزینش بهترین راه درمانی اقدام می‌کند. برخی از عواملی که در تصمیم گیری پزشک برای انتخاب گزینه درمانی موثر هستند، عبارتنداز:
- سن بیمار، شرایط عمومی سلامت بیمار، و سوابق پزشکی وی
- نوع، مرحله بندی و محل بروز کندروسارکوم
- میزان تحمل و پذیرش فرد برای داروها، عمل جراحی یا سایر گزینه‌های درمانی
- پیش بینی موجود از سیر طبیعی کندروسارکوم در هر بیمار
- نظر و الویت‌های بیمار
هدف از درمان کندروسارکوم این است که توده بدخیم به گونه‌ای برداشته شود که احتمال عود آن وجود نداشته باشد. درمان کندروسارکوم به پیگیری مداوم با پزشک معالج نیاز دارد. در زیر مهم ترین گزینه‌های درمانی برای کندروسارکوم ذکر شده‌اند:
- عمل جراحی: در این روش درمانی تومور بدخیم کمی فراتر از محدوده مشخص شده در روش‌های تشخیصی برداشته شده و از بدن خارج می‌شود. اگر تومور روی استخوان بازو یا ساق پا قرار دارد، به طور طبیعی، پزشک جراح همه تلاش خود را انجام می‌دهد که عضو مربوطه (یعنی دست یا پا) را نگه دارد. با وجود همه این تلاش‌ها، گاهی گریزی از قطع اندام نیست. گاهی برای اطمینان از عدم عود بیماری، کندروسارکوم بعد از جراحی به درمان‌های دیگر هم نیاز دارد.
- رادیوتراپی یا پرتودرمانی: در این روش درمانی اشعه ایکس یا پروتون‌ها از چندین منبع روی ضایعه متمرکز می‌شود. در طول پرتودرمانی بیمار روی تخت دراز کشیده است و دستگاه بر پایه محل ضایعه اطراف بیمار حرکت داده می‌شود. تابش دوز بالای اشعه باعث نابودی سلول‌ها در محل تمرکز تابش اشعه‌ها می‌شود. این روش درمانی بیشتر در مواردی کاربرد دارد که به هر دلیل امکان انجام یک عمل جراحی کامل برای خارج ساختن توده کندروسارکوم وجود ندارد. گاهی هم پرتودرمانی برای کندروسارکوم بعد از عمل جراحی توصیه می‌شود تا از گسترش سلول‌های سرطانی احتمالی به سایر نقاط بدن تا حد امکان جلوگیری شود.
- شیمی درمانی: البته شیمی درمانی روش برگزیده برای درمان کندروسارکوم به شمار نمی رود. با وجود این، در صورت مشاهده شواهدی مبنی بر گسترش کندروسارکوم فراتر از استخوان مبتلا و به سایر بافت‌های بدن، ممکن است شیمی درمانی لازم و مفید باشد. در شیمی درمانی، تزریق وریدی و درازمدت یک یا چند دارو باعث نابودی سلول‌های سرطانی می‌شود.
- فیزیوتراپی: این درمان برای کندروسارکوم بعد از جراحی توصیه می‌شود. فیزیوتراپی باعث تقویت قدرت و حفظ کارآیی بدن پس از عمل جراحی کندروسارکوم می‌شود.
در انتها
تردیدی نیست که تشخیص سرطان ممکن است شیوه زندگی هر فرد را برای همیشه دگرگون سازد. هر بیماری باید راه و روش شخصی خود را برای کنار آمدن با مشکلات روحی و محدودیت‌های جسمی ناشی از سرطان و درمان آن آماده نماید.
وقتی برای نخستین بار تشخیص سرطان برای یک بیمار مسجل می‌شود، ممکن است نداند که اکنون چگونه باید از پس این خبر بیاید. در این جا چند راهنمایی برای آغاز روند کنار آمدن با شرایط تازه ذکر شده است:
- درباره سرطان از منابع معتبر وعلمی مطالعه کنید. افزایش اطلاعات بیمار، به وی کمک می‌کند که تصمیمات بهتری برای آینده خود اتخاذ نماید.
- ارتباط بیمار باید با دوستان و اقوام حفظ شده و حتی افزایش یابد.
- بیمار باید یک نفر را برای صحبت کردن خودمانی پیدا کند. این فرد می‌تواند یک دوست با قدرت شنوندگی بالا یا یک مشاور روانشناسی باشد.
دکتر علی کوهی دانش آموخته رشته فوق تخصصی جراحی گوش و حلق و بینی از دانشگاه استنفورد آمریکا آماده پذیرش بیماران در کلینیک خود واقع در تهران هستند. لطفا برای اطلاعات بیشتر با کلینیک ایشان، تماس بگیرید.
سلام دورود و خسته نباشید به خاطر سایت خوبی که دارید مطالب خوب کاملی می زارید
ممنون آقای دکتر. بسیار مفید بود
سلام ممنون از همراهیتون
باسلام.
پدرم ۱۳سال به این بیماری مبتلا بود و آخرش رحمت خدا رفت...