درمان فنوفوبیا یا ترس از صدای بلند + دلیل ابتلا به این ترس

فنوفوبیا یا ترس شدید از صداهای بلند، می تواند بر زندگی روزمره و سلامت روان فرد تأثیر بگذارد. این وضعیت اغلب با سایر اختلالات اضطرابی همراه بوده و می تواند توسط عوامل محیطی مختلف از جمله موسیقی بلند، آتش بازی یا صداهای بلند ناگهانی ایجاد شود. تقریباً 20% از جمعیت جهان، نوعی فوبیا خاص را تجربه می کنند؛ که بسیاری از آنها تحت تأثیر ترس های شنیداری قرار دارند. استراتژی‌های درمانی فعلی برای فنوفوبیا معمولاً شامل درمان شناختی-رفتاری (CBT)، مواجهه درمانی و دارو درمانی است.

CBT به بیماران کمک می کند تا افکار غیرمنطقی مرتبط با صداهای بلند را شناسایی و به چالش بکشند. در حالی که مواجهه درمانی به تدریج از طریق قرار گرفتن در معرض صداهای کنترل شده و سیستماتیک، افراد را نسبت به این صداها حساسیت زدایی می کند. داروهایی مانند مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) مانند اسیتالوپرام (Lexapro)، در کاهش علائم اضطراب موثر بوده‌اند.

علاوه بر این، مسدودکننده‌های بتا مانند پروپرانولول می‌توانند علائم فیزیکی اضطراب را در هنگام قرار گرفتن در معرض صداهای ترسناک کاهش دهند. داروهای نام برده شده فقط برای آگاهی شما می باشد. پس سعی کنید از مصرف خودسرانه این داروها پرهیز کنید.

دکتر دیوید تولین، روانشناس و محقق بالینی، بر اهمیت مداخله زودهنگام تاکید کرده است، زیرا فوبیای درمان نشده می تواند منجر به رفتارهای اجتنابی ناتوان کننده و انزوای اجتماعی شود.

فنوفوبیا یا صداهراسی چیست؟

ترس از صدای بلند، فنوفوبیا یا صداهراسی نامیده می‌شود. فنوفوبیا یک واژه ترکیبی یونانی است. فنو یعنی صدا و فوبیا به مفهوم ترس شدید اطلاق می‌شود. جالب است بدانید؛ فنوفوبیا هیچ ارتباطی با مشکلات شنوایی ندارد. صدای بلند و ناگهانی شاید باعث جا خوردن هر کسی بشود اما در افراد مبتلا به بیماری فنوفوبیا با حمله اضطرابی شدیدی همراه می‌شود. مبتلایان به صداهراسی ممکن است از وسایلی که صدای بلند و ناگهانی تولید می‌کنند هم در هراس باشند؛ مانند زنگ‌ها و دستگاه‌های هشداردهنده.

صدای موسیقی را در نظر بگیریم که در حد معمولی است، بعد دچار وقفه‌ی یک دقیقه‌ای می‌شود و ناگهان بدون اطلاع قبلی، با شدت بسیار زیاد آغاز می‌شود. در چنین موقعیتی طبیعی است که همه تعجب می کنند اما فرد مبتلا به فنوفوبیا در چنین موقعیتی علاوه بر جا خوردن، دچار افزایش ضربان قلب، تعریق و حتی رفتارهای پرخاشگرانه می باشند.

مثال دیگر زمانی است که یک فرد در حال باد کردن بادکنک است. به اشتباه آن را بیش از اندازه باد کرده و بادکنک می‌ترکد. اگر چنین اتفاقی برای فرد مبتلا به فنوفوبیا رخ دهد؛ حمله اضطرابی شدیدی در او ایجاد می‌شود. اگر او انتظار ترکیدن بادکنک را داشته باشد مثلا ببیند با یک سوزن قرار است بادکنکی را بترکانند؛ شاید مشکلی پیش نیاید اما صدای بلند در حالی که انتظارش را ندارد با علائم نگرانی و استرس بسیار زیاد همراه خواهد بود. در نتیجه می‌توانیم چنین نتیجه‌گیری کنیم که فنوفوبیا واکنش شدید اضطرابی به صدای بلند غیرمنتظره است.

آیا ممکن است فنوفوبیا علامت یک بیماری باشد؟

در برخی افراد صداهراسی علامت یک بیماری دیگر است. به عبارت دیگر، گاهی به دلیل ابتلا به یک بیماری دیگر نمی‌توانیم صدای بلند را تحمل کنیم و از صدای بلند گریزان می شویم. در ادامه برخی از این بیماری ها که فنوفوبیا یکی از علائم آنها محسوب می شود را نام می بریم:

1. سردردهای میگرنی (سردردهای معمولا شدید و ناتوان کننده که با علائم دیگر هم همراه هستند)
2. سندروم کلاین لوین (Kleine Levin syndrome) که یک بیماری نادر است که با اختلالات رفتاری و خواب آلودگی شدید در طول روز همراه است و علت آن به خوبی شناخته نشده است. اما به نظر می رسد آسیب به بخشی از مغز در بروز آن نقش داشته باشد.
3. ضربه مغزی و آسیب به مغز

با علائم فنوفوبیا آشنا شویم

علائم فنوفوبیا به گونه‌ای هستند که فرد را از لذت بردن از برخی وقایع زندگی روزمره و فعالیت‌های عادی محروم می‌کنند. در زیر برخی از علائم فنوفوبیا را با هم مرور می‌کنیم:

• نگرانی و اضطراب
• ترس و هراس
• میل به فرار کردن فوری از محل
• تعریق ناگهانی
• کم آوردن نفس یا گاهی تنگی نفس
• احساس تپش قلب یا تند زدن یا بی نظمی ضربان قلب
• درد قفسه سینه
• منگی یا سیاهی رفتن چشم
• احساس عدم تعادل و سبکی سر
• تهوع و حال به هم خوردگی
• غش کردن
• نشان دادن رفتارهای بسیار متغیر و متفاوت پس از قرار گرفتن در معرض صدای بسیار بلند

علائم فنوفوبیا در کودکان چگونه است؟

کودکان هم مانند بزرگسالان ممکن است به انواع فوبیا دچار شوند و صداهراسی از این قاعده جدا نیست. اگر می بینیم فرزندمان در مواجهه با صدای بلند واکنش های شدیدی از خود نشان می دهد؛ بهتر است به احتمال ابتلای وی به فنوفوبیا یا پرشنوایی فکر کنیم. بدیهی است در چنین مواردی پیش از هر اقدامی بهتر است با یک پزشک حاذق مشورت نماییم.

پزشک معالج با انجام معاینات دقیق می‌تواند تشخیص دهد که کودک به کدامیک از اختلالاتی که در بالا به آنها اشاره کردیم مبتلاست. آیا فنوفوبیا دارد؟ یا شنوایی بیش از حد حساس دارد و به هیپرآکوزیس مبتلاست؟ پاسخ این پرسش را فقط با معاینات و تست های مربوطه طبق صلاحدید پزشک معالج می توان متوجه شد.^Phonophobia

آیا واهمه از صداهای بلند با بیماری اوتیسم ارتباطی دارد؟

این پرسشی است که ذهن بسیاری از مبتلایان به فنوفوبیا را به خود مشغول می کند. آیا آنها جزو کسانی هستند که اوتیسم در بزرگسالی را تجربه می‌کنند؟ همچنین والدینی که فرزند آنها از صدای بلند گریزان است این سوال را می پرسند که آیا کودکشان اوتیسم دارد! برخی از افراد مبتلا به اختلال اوتیسم ممکن است گاهی از صدای بلند واهمه داشته باشند.

عوامل زمینه ای متعددی شاید باعث ایجاد چنین واکنشی در آنها باشد. اضطراب بسیار زیاد و حساسیت بیش از حد حس شنوایی دو عامل زمینه ای شایع در این افراد هستند که باعث ترس آنها از صدای بلند می شود.

مبتلایان به اوتیسم کودکان و همچنین اوتیسم در بزرگسالی، ممکن است در جایی که حدس می زنند صدای بلندی شنیده خواهد شد؛ حضور نیابند یا در صورت حضور ترس زیادی داشته باشند زیرا آنها بر این باور هستند که پس از این صدای بلند ممکن است اتفاقی ناگوار به وقوقع بپیوندد. برخی از مبتلایان به اختلال اوتیسم ممکن است با ناهنجاری های حس شنوایی روبه‌رو باشند. به عبارت دیگر این دسته از مبتلایان به اوتیسم صداها را بلندتر از شدت واقعی می شنوند.

در برخی از گزارش‌های پزشکی آمده است که برخی از کودکان مبتلا به اوتیسم شدت صدای برخورد قطرات باران به زمین را به بلندی صدای شلیک گلوله احساس می‌کنند. متأسفانه باید بگوییم که پژوهش‌های پزشکی نشان می‌دهند که انواع فوبیا از جمله فنوفوبیا در افراد مبتلا به انواع اوتیسم بیشتر از سایرین دیده می‌شود. در چنین شرایطی، پزشکان علاوه بر بررسی اختلالات شنوایی، گاهی از تکنیک‌های مشابه با درمان بیماری حرکت نیز برای کاهش حساسیت به صداهای ناگهانی استفاده می‌کنند.

علت ابتلا به فنوفوبیا یا ترس از صدای بلند

صداهراسی یک مشکل در سلامت ذهنی فرد به شمار می رود. این اختلال اضطرابی ممکن است در هر سنی خود را نشان دهد. مانند سایر انواع فوبیا، علت بروز فنوفوبیا هم به خوبی و به طور دقیق شناسایی نشده است. عوامل ژنتیکی ممکن است زمینه را برای بروز فنوفوبیا مهیا نماید. به عنوان نمونه، افرادی که در خانواده آنها سابقه مثبت ظهور اختلالات اضطرابی وجود دارد؛ بیش از سایرین در معرض خطر فنوفوبیا قرار دارند. جالب است بدانیم که برخی از عوامل محیطی هم می توانند در ایجاد فنوفوبیا نقش موثری ایفا کنند. افراد زیر بیش از دیگران ممکن است دچار فنوفوبیا شوند:

• کسانی که در دوران کودکی برای مدت طولانی در معرض فشار روانی یا استرس مداوم بوده اند.
• افرادی که کودکی خود را با تحمل یک استرس ناگهانی بسیار شدید پشت سر گذاشته اند.

در کودکان مبتلا به اوتیسم، به سبب حساسیت بیش از حد آنها، ممکن است یک اتفاق دارای فشار روانی عادی، یک واقعه بسیار پر استرس به نظر برسد. به عنوان نمونه، وقتی در یک جشن تولد یکی از مدعوین با صدای بلند به طور ناگهانی از روی شادی جیغ می کشد؛ ممکن است برای برخی از کودکان و بزرگسالان مبتلا به اوتیسم، رخدادی پر استرس تلقی شود.

برای تشخیص فنوفوبیا چکار کنیم؟

اگر هراس از صدای بلند زندگی روزمره را برای شما سخت کرده است و نمی توانید مانند دیگران از فعالیت لذت ببرید حتما به پزشک مراجعه کنید. پزشک معالج درباره علائم و شرایطی که زمینه بروز علائم می شود؛ سوالاتی خواهد پرسید. وی درباره تاریخچه و سوابق روانشناختی، اجتماعی و پزشکی به اطلاعات بیشتری نیاز دارد تا بتواند به تشخیص درست برسد.

دکتر علی کوهی، فوق تخصص گوش، حلق و بینی و عضو هیئت علمی علوم پزشکی دانشگاه تهران، با سابقه طولانی و درخشانی در درمان بیماری های مرتبط با گوش، حلق و بینی می توانند به شما در مشکلات شنوایی مانند درمان فنوفوبیا، سوت کشیدن گوش و تومور مغزی کمک کنند. بنابراین اگر شما یا اطرافیانتان به گوش گل کلمی مبتلا هستید؛ می توانید با استفاده از راه‌های ارتباطی با دکتر کوهی ملاقات داشته باشید. ایشان بهترین راهکارهای درمانی را متناسب با درجه بیماری شما تجویز خواهند کرد.

درمان فنوفوبیا

چندین روش برای درمان فنوفوبیا وجود دارد. برخی از روش های درمان فنوفوبیا عبارتند از:

• مواجهه درمانی (یا حساسیت زدایی تدریجی) که پزشک برای بیمار ریشه های صداهراسی را توضیح داده و سپس از وی می خواهد بتدریج و طبق توصیه پزشک خود را در معرض صداهای بلند قرار دهد.
• درمان رفتاری شناختی یا CBT که یکی از انواع روان درمانی به شمار می رود. این نوع درمان برای رفع بسیاری از انواع فوبیا از جمله فنوفوبیا کاربرد دارد.
• تکنیک های ریلکسیشن و اجرای مدیتیشن در کنار سایر درمان ها می تواند به درمان بهتر و سریع تر بیماری فنوفوبیا کمک نماید.
• مصرف داروهای کنترل کننده جذب کننده سروتونین و ضد اضطراب هم می تواند مفید باشد. اما باید زیر نظر پزشک و با دوز مشخص باشد.

بنابراین پس از قطعی شدن تشخیص صداهراسی پزشک معالج ممکن است از یک متخصص روانشناسی برای درمان کامل این بیماری اضطرابی کمک بگیرد.

بر اساس یک مطالعه در سال 2017، حدود 70% از مبتلایان به میسوفونیا گزارش کرده‌اند که این وضعیت بر روابط اجتماعی و حرفه‌ای آن‌ها تأثیر منفی گذاشته است. این بیماری می‌تواند باعث انزوا، اضطراب و در برخی موارد افسردگی شود.^{When is a fear of loud noises a phobia?}

اختلال هایی که باعث عدم تحمل صدای بلند می شوند!

در برخی شرایط پزشکی دیگر هم ممکن است افراد با شنیدن صدای بلند آزرده شوند و نتوانند آن را تحمل کنند. اما این عدم تحمل نسبت به صدای بلند، با فنوفوبیا تفاوت دارد. دو نوع از شرایطی که با کاهش تحمل افراد نسبت به صدای بلند همراه هستند را ذکر می کنیم:

هیپرآکوزیس (hyperacusis)

در این وضعیت هیچ ترس و اضطرابی مطرح نیست و صرفا یک اختلال شنیداری است. در هیپرآکوزیس یا پر شنوایی فرد صداها را بلندتر از آنچه هست؛ احساس می‌کند و آنها را با شدت بیشتری نسبت به دیگران می‌شنود. ضربه مغزی، بیماری لایم (عفونت باکتریایی که از راه گزش نوع خاصی شپش به انسان منتقل می‌شود) و اختلال استرسی پس از حادثه؛ ممکن است فرد را در معرض اختلال پر شنوایی قرار دهد.

میزوفونیا (misophonia)

این وضعیت عدم تحمل نسبت به صدای بلند است. میزوفونیا در واقع یک حالت هیجانی خاص است اما با فنوفوبیا فرق دارد. افراد دچار این اختلال نسبت به یک صدای خاص واکنش هیجانی شدید از خود نشان می‌دهند. مانند حمله اضطراب ناگهانی (پنیک) یا خشم فراوان. در میزوفونیا یا میسوفونیا لازم نیست این صدای آزاردهنده بلند باشد. به عنوان نمونه آنها ممکن است نتوانند صدای چکه کردن آب از یک شیر یا صدای خرخر معمولی یک فرد را تحمل کنند.

فنوفوبیا یا صداهراسی یک بیماری قابل درمان است. این بیماری ممکن است هم در کودکان، هم در بزرگسالان، دیده شود. روش‌های درمانی متعددی برای رفع فنوفوبیا وجود دارد؛ که با صلاحدید پزشک معالج تجویز می‌شود. بنابراین در صورت شک به این بیماری به پزشک متخصص جراحی گوش وحلق و بینی مراجعه کنید. در حال حاضر، هیچ درمان قطعی برای میسوفونیا وجود ندارد. تکنیک‌های مدیریت استرس، مانند مدیتیشن و تمرینات تنفسی، می‌توانند به کاهش اضطراب مرتبط با میسوفونیا کمک کنند.

متاسفانه آگاهی عمومی درباره میسوفونیا هنوز پایین است. بسیاری از افراد هنوز از وجود این وضعیت بی‌خبرند و آن را به اشتباه به عنوان رفتارهای عادی یا غیرمعمول تعبیر می‌کنند. این کمبود آگاهی می‌تواند منجر به محکوم کردن مبتلایان و عدم درک مشکلات آن‌ها توسط اطرافیان شود. اگر شما هم از این اختلال بی خبر بوده اید؛ این مقاله را برای دوستتان نیز بفرستید تا در افزایش آگاهی جمعی شریک باشید.

فنوفوبیا یا همان ترس از صداهای بلند، یک اختلال کمتر شناخته‌شده است که در آن فرد نسبت به صداهای ناگهانی یا بلند، واکنشی غیرعادی و اضطرابی نشان می‌دهد. این اختلال که با نام لیگیروفوبیا هم شناخته می‌شود، می‌تواند زندگی روزمره فرد را مختل کند و باعث اجتناب او از محیط‌های پر سر و صدا شود. درک این مشکل و مراجعه به متخصص برای بررسی علل زمینه‌ای و دریافت درمان‌های مناسب، می‌تواند نقش مؤثری در بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به فنوفوبیا داشته باشد.