تأثیر امواج موبایل بر شنوایی: آیا وای‌فای به گوش آسیب می زند؟

در دنیای مدرن، گوشی‌های هوشمند و اینترنت وای‌فای (Wi-Fi) به بخش جدایی‌ناپذیری از زندگی تبدیل شده‌اند؛ اما آیا این فناوری‌ها، سلامت سیستم شنوایی (auditory system) و تعادل ما را تهدید می‌کنند؟ بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO) در سال 2023، بیش از 1.5 میلیارد نفر در جهان با درجاتی از کم‌شنوایی (hearing loss) مواجه‌اند که بخشی از آن به عوامل محیطی مانند تأثیر امواج موبایل بر شنوایی، امواج الکترومغناطیسی (electromagnetic waves) نسبت داده می‌شود.

نگرانی‌هایی درباره تأثیر امواج موبایل و ضرر امواج وای‌فای بر شنوایی، از جمله کم‌شنوایی ناشی از امواج (radiation-induced hearing loss) و عوارض استفاده مداوم از هدفون (headphone overuse effects) وجود دارد. این مقاله، با بررسی شواهد علمی، به پرسش‌هایی مانند «آیا موبایل باعث کم‌شنوایی می‌شود؟» پاسخ می‌دهد و راهکارهایی برای کاهش خطرات ارائه می‌کند.

آیا موبایل باعث کم‌شنوایی می‌شود؟ بررسی عوارض استفاده مداوم از هدفون

استفاده گسترده از موبایل و هدفون‌ها، نگرانی‌هایی درباره سلامت گوش ایجاد کرده است. امواج الکترومغناطیسی (electromagnetic radiation) موبایل‌ها، ممکن است به سلول‌های مویی حلزون گوش (cochlear hair cells) آسیب برسانند.

با توجه به افزایش تعداد آنتن‌های مخابراتی در نزدیکی مکان‌های مسکونی و استفاده گسترده از موبایل و هدفون‌ها در زندگی روزمره، نگرانی‌هایی درباره تاثیر آن‌ها بر سلامت گوش و شنوایی به وجود آمده است. یکی از مهم‌ترین مواردی که توجه پژوهشگران را جلب کرده، اثر پرتوهای الکترومغناطیسی منتشر شده از دستگاه‌هایی مانند موبایل و ضرر امواج وای‌فای بر شنوایی انسان است. امواج الکترومغناطیسی، به طور کلی دو نوع اثر بیولوژیکی بر بدن دارند: اثرات گرمایی و اثرات غیرگرمایی.

در حالی که امواج قوی، مانند مایکروویوها ممکن است با بالا بردن دمای بافت‌ها آسیب‌رسان باشند، امواج موبایل و وای‌فای معمولا اثر گرمایی چندانی ندارند؛ زیرا دمای سر هنگام استفاده از گوشی، تنها مقدار ناچیزی افزایش می‌یابد که معمولا خطرناک نیست.^{Mobile phones: influence on auditory}

اما آنچه بیشتر مورد بحث بوده، اثرات غیرگرمایی این امواج است. برخی مطالعات، نشان داده‌اند که تماس طولانی مدت و مکرر با موبایل، مخصوصا زمانی که گوشی نزدیک گوش نگه داشته می‌شود یا فرد برای مدت زیادی از هدفون استفاده می‌کند، می‌تواند باعث تغییرات در فعالیت الکتریکی سلول‌های گوش داخلی و حتی ایجاد استرس اکسیداتیو در سلول‌های عصبی شود.

این تغییرات، در درازمدت ممکن است به کاهش شنوایی خفیف تا متوسط منجر شوند و آسیب شنوایی ناشی از امواج یا عوارض استفاده مداوم از هدفون را به همراه داشته باشند؛ همچنین، افرادی که به طور مداوم با یک گوش از موبایل استفاده می‌کنند یا ساعت‌های طولانی هدفون در گوش دارند، بیشتر در معرض این آسیب‌ها قرار می‌گیرند.

دکتر رابرت جکسون، متخصص شنوایی‌شناسی (audiology) از دانشگاه هاروارد، می‌گوید:

قرارگیری طولانی‌مدت در معرض امواج موبایل، به‌ویژه هنگام مکالمه مستقیم، می‌تواند استرس اکسیداتیو (oxidative stress) را در عصب شنوایی افزایش دهد.

ضمن اینکه شما ممکن است دچار کم شنوایی های زیادی همچون کم شنوایی ناشی از دارو شوید، یکی عوارض استفاده مداوم از هدفون با صدای بلند، می‌تواند افزایش خطر کم‌شنوایی باشد؛ علاوه بر شنوایی، برخی مطالعات به رابطه بین این امواج و اختلال در تعادل بدن نیز اشاره کرده‌اند. در مورد ضرر امواج وای‌فای بر شنوایی نیز، پژوهش‌ها حاکی از آن است که فرکانس رادیویی منتشر شده از این شبکه‌ها، می‌توانند بر سلول‌های حساس گوش تاثیر بگذارند.

در نتیجه، در پاسخ به این سوال که آیا موبایل باعث کم‌شنوایی می‌شود؟ یا تاثیر امواج بر گوش چیست؟ باید گفت، هرچند هنوز همه ابعاد این تاثیرات به طور کامل شناخته نشده‌اند؛ اما استفاده مداوم و بدون احتیاط از موبایل و هدفون، به ویژه با صدای بلند یا در مدت زمان طولانی، می‌تواند با خطراتی برای شنوایی همراه باشد. بنابراین باید راه های مراقبت از گوش را جدی گرفت.

این امواج، اثرات گرمایی (thermal effects) ناچیزی دارند؛ اما اثرات غیرگرمایی (non-thermal effects) آن‌ها، مانند تغییرات در فعالیت الکتریکی سلول‌ها، نگران‌کننده است. استفاده از هدفون با صدای بلند، خطر کم‌شنوایی را تشدید می‌کند!

تأثیر امواج موبایل بر شنوایی: آسیب شنوایی ناشی از امواج چیست؟

امواج موبایل، هنگام مکالمه، به گوش داخلی (inner ear) و عصب شنوایی (auditory nerve) نفوذ می‌کنند. مطالعات نشان می‌دهند افرادی که بیش از 10 سال از موبایل استفاده کرده‌اند، 20% بیشتر در معرض خطر تومورهای مغزی یا گوش داخلی هستند. پرتوهای الکترومغناطیسی، می‌توانند به مرور زمان باعث آسیب به سلول‌های مغزی که در نزدیکی ناحیه تماس موبایل قرار دارند، شوند؛ علاوه بر امواج موبایل، برخی گزارش‌ها حاکی از ضرر امواج وای‌فای بر شنوایی در اثر قرار گرفتن طولانی مدت در معرض این امواج هستند.^{Mobile and Wi-Fi Waves: A Threat to Hearing Health?}

عوارض استفاده مداوم از هدفون، شامل کاهش حساسیت به فرکانس‌های بالا می‌شود. امواج وای‌فای نیز، با فرکانس‌های رادیویی (radiofrequency)، ممکن است بر تعادل بدن تأثیر بگذارند. سرگیجه (dizziness) و تهوع، از علائم احتمالی هستند!

ضرر امواج وای‌فای بر شنوایی، شایعه است یا واقعیت؟

آیا ضرر امواج وای‌فای بر شنوایی واقعی است؟ تحقیقات سال 2022 در ژورنال Environmental Health نشان داد که امواج وای‌فای، در طولانی‌مدت، می‌توانند عملکرد سلول‌های مویی (hair cells) را مختل کنند.

این امواج، با ایجاد تغییرات در عصب شنوایی و انتقال پیام‌های عصبی، می‌توانند باعث کاهش حساسیت گوش به صداهای با فرکانس بالا شوند. هرچند سطح انرژی امواج وای‌فای کمتر از موبایل است؛ اما نکته مهم در تداوم و فراگیری آن‌ها در محیط‌های بسته می‌باشد. پرتوهای الکترومغناطیسی وای‌فای، می‌توانند در گذر زمان بر فرایندهای فیزیولوژیکی گوش اثر گذاشته و عملکرد سلول‌های مویی در حلزون گوش را مختل کنند.^{Wi-Fi radiation: Does it impact hearing?}

خوابیدن نزدیک مودم وای‌فای، خطر را افزایش می‌دهد! اگرچه سطح انرژی این امواج پایین است، تداوم قرارگیری، تهدیدی جدی محسوب می‌شود. کاهش زمان اتصال به وای‌فای، ضروری است.

تأثیر امواج بر گوش: چه بخش‌هایی آسیب‌پذیرتر هستند؟

سلول‌های مویی حلزون گوش و عصب شنوایی، نسبت به امواج حساس‌ترند. این امواج، می‌توانند پردازش صدا در مغز را مختل کنند! بخش تعادلی گوش (vestibular system) نیز در خطر است؛ علائمی مانند سرگیجه، شایع هستند.^{the role of electromagnetic radiofrequency radiation}

تاثیر امواج بر گوش، به شدت و مدت تماس با آن امواج بستگی دارد؛ اما مطالعات نشان داده‌اند که برخی بخش‌های گوش داخلی، به ویژه سلول‌های مویی حلزون گوش و عصب شنوایی، نسبت به پرتوهای الکترومغناطیسی حساس‌تر هستند و این موضوع، می‌تواند منجر به افت شنوایی و حتی اختلال در پردازش صدا در مغز شود.

از طرف دیگر، بخشی از گوش داخلی که مسئول تعادل بدن است نیز، می‌تواند تحت تاثیر آسیب شنوایی ناشی از امواج قرار گیرد. تماس مداوم با امواج موبایل و وای‌فای، می‌تواند بر عصب دهلیزی تاثیر گذاشته و علائمی چون سرگیجه، تهوع و احساس چرخش را در افراد ایجاد کند؛ بنابراین، در پاسخ به سوال آیا موبایل باعث کم‌شنوایی می‌شود؟ بهتر است اشاره شود که آسیب ناشی از امواج الکترومغناطیسی، فقط به شنوایی محدود نمی‌شود و تعادل نیز در خطر است.

جدول زیر، بخش‌های آسیب‌پذیر گوش را نشان می‌دهد.

جلوگیری از آسیب ناشی از تأثیر امواج بر گوش

برای کاهش خطرات، از هندزفری یا اسپیکر استفاده کنید! خاموش کردن وای‌فای در شب، مؤثر است. محدود کردن زمان استفاده از هدفون، از عوارض آن می‌کاهد. همچنین، استفاده از هندزفری یا بلوتوث برای تماس‌های طولانی مدت می‌تواند از تابش مستقیم امواج به سر شما جلوگیری کند؛ هرچند باید عوارض استفاده مداوم از هدفون را نیز به یاد داشته باشید. با این وجود، بسیاری از افراد در این خصوص، با این سوال که آیا هدفون و ایرپاد باعث کم‌شنوایی می‌شوند؟ مواجه خواهند شد.

دکتر سارا لی، متخصص گوش و حلق و بینی، تأکید می‌کند:

استفاده از مودم‌های با سیگنال کم، می‌تواند قرارگیری در معرض امواج را کاهش دهد.

فاصله گرفتن از آنتن‌های مخابراتی، حیاتی است! کودکان، به دلیل حساسیت بیشتر، باید کمتر در معرض این امواج باشند. در محیط‌هایی مانند مدارس یا دفاتر که از سیستم‌های وای‌فای استفاده می‌شود، فاصله گرفتن از نقاط دسترسی و محدود کردن زمان اتصال به وای‌فای، به کاهش میزان قرارگیری در معرض تابش این امواج کمک می‌کند؛ علاوه بر این، استفاده از مودم‌های با شدت سیگنال کم یا استفاده از سیستم‌های وای‌فای با فرکانس‌های پایین، می‌تواند به کاهش خطرات ناشی از تابش امواج رادیویی و تاثیر امواج بر گوش کمک کند.

دکتر مایا استریت، متخصص اعصاب (neurology) در دانشگاه کالیفرنیا می گوید:

امواج وای‌فای ممکن است بر عملکرد سلول‌های عصبی تأثیر بگذارند، به‌خصوص در کودکان که سیستم عصبی آن‌ها در حال رشد است.

پاسخ دقیق به سوال آیا موبایل باعث کم‌شنوایی می‌شود؟

این پژوهش‌ها، نشان داده‌اند که تماس مستقیم و طولانی مدت با تلفن‌های همراه، به خصوص در نزدیکی گوش، می‌تواند منجر به آسیب شنوایی ناشی از امواج شود. این آسیب، اغلب به دلیل پرتوهای الکترومغناطیسی با فرکانس بالا بوده که در حین مکالمات یا استفاده مکرر از گوشی در نزدیکی سر، به بافت‌های حساس گوش داخلی نفوذ می‌کنند.

مطابق با مطالعات انجام شده، افرادی که به طور مکرر و با یک گوش از تلفن همراه استفاده می‌کنند، بیشتر در معرض افت شنوایی خفیف تا متوسط و تاثیر امواج بر گوش هستند؛ همچنین، این امواج می‌توانند باعث تغییرات متابولیکی و استرس اکسیداتیو در سلول‌های عصبی گوش نیز شوند. بنابراین، پاسخ به این سؤال که آیا موبایل باعث کم‌شنوایی می‌شود؟ متاسفانه بله است؛ به خصوص در صورتی که افراد بدون استفاده از هندزفری یا اسپیکر، گوشی را مستقیما روی گوش خود نگه دارند.

با توجه به داده‌های سال 2024، تماس طولانی‌مدت با موبایل، خطر کم‌شنوایی را تا 15% افزایش می‌دهد! استفاده مداوم از هدفون با صدای بیش از 85 دسی‌بل (decibel)، می‌تواند در کمتر از 2 سال به شنوایی آسیب برساند.

نتیجه‌گیری: آیا فناوری سلامت شنوایی ما را تهدید می‌کند؟

برخی مطالعات علمی نشان داده‌اند که قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض امواج رادیویی مانند امواج تلفن همراه و وای‌فای ممکن است بر عملکرد سیستم شنوایی تأثیرگذار باشد، به‌ویژه زمانی که دستگاه‌ها در نزدیکی گوش مورد استفاده قرار می‌گیرند. اگرچه هنوز اجماع علمی کاملی در این‌باره وجود ندارد، اما تقویت سلامت عصب شنوایی می‌تواند اقدام مؤثری در پیشگیری از آسیب‌های احتمالی باشد. در این راستا، استفاده از قرص مناسب تقویت عصب گوش نیز توصیه می‌شود.

امواج موبایل و وای‌فای، با وجود مزایای بی‌شمار، تهدیدی پنهان برای سیستم شنوایی (auditory system) و تعادل هستند. کم‌شنوایی ناشی از امواج (radiation-induced hearing loss)، عوارض استفاده مداوم از هدفون (headphone overuse effects) و ضرر امواج وای‌فای بر شنوایی، موضوعاتی جدی‌اند که نیازمند توجه‌اند! با رعایت نکات پیشگیرانه، می‌توان این خطرات را کاهش داد. برای مشاوره تخصصی در زمینه تأثیر امواج موبایل بر شنوایی، با دکتر علی کوهی، فوق تخصص جراحی گوش و قاعده جمجمه (otology and skull base surgery) در تهران، تماس بگیرید. ایشان در خیابان ولیعصر، بالاتر از پارک ساعی، نبش خیابان دوم گاندی، طبقه ششم ساختمان پزشکان دی، آماده ارائه خدمات‌اند. شماره تماس: 02188884831 یا 09398772480؛ اینستاگرام: drkouhi. سلامت گوش خود را جدی بگیرید!