اوتیت میانی یا اوتیت سروز چیست؟
گوش ممکن است دچار انواع گوناگونی از عفونت شود که یکی از انواع آن اوتیت میانی سروزی (serous otitis media) است. این نوع عفونت نام‌های دیگری هم دارد مانند: اوتیت سِروز، اوتیت مدیا با ترشحات، ترشحات گوش میانی، ترشح گوش میانی، عفونت گوش میانی ترشحی یا اوتیت مدیای ترشحی.
همه اسامی بالا به یک بیماری اطلاق می‌شود. «سِروز/serous» به همان مایعی گفته می‌شود که در گوش میانی تجمع می‌یابد. چنانچه در گوش میانی عفونتی رخ دهد و مایعی در آنجا ترشح شود برای نام بردن آن، اوتیت میانی سروزی یا یکی از اسامی بالا استفاده می‌شود. در این مقاله درباره این نوع از عفونت گوش بیشتر می‌خوانیم. مهمترین عناوین این نوشتار شامل موارد زیر است:
با اوتیت میانی سِروز چیست؟
در بیشتر موارد، عفونت گوش میانی ترشح دار یا همان اوتیت میانی سروزی بقایای یک عفونت حاد گوش میانی (اوتیت مدیای حاد) است. اگر عفونت حاد گوش میانی به خوبی توسط پزشک متخصص جراحی گوش، حلق و بینی درمان نشود، بقایای عفونت و ترشحات گوش میانی، فرد را برای هفته‌ها یا حتی ماه‌ها گرفتار می‌کند. این مشکل در کودکان بیشتر از بزرگسالان دیده می‌شود.
برای این که بیشتر درباره اوتیت میانی سروزی بدانیم، بهتر است ابتدا با علل آن آشنا شویم. این امر به فهم بهتر عفونت گوش میانی(Middle ear infection)کمک شایانی می کند.
علل اوتیت میانی سِروز
گوش میانی توسط یک کانال به نام لوله اُستاش (یا شیپور اُستاش/Eustachian tube) به حلق وصل شده است. در هر دقیقه 3 تا 4 بار گوش میانی تهویه می‌شود. هر بار که مقداری از آب دهان بلعیده می‌گردد ، لوله استاش باز می‌شود و از این راه هوا وارد گوش میانی می‌شود. اکسیژن موجود در این هوا از راه رگ‌های خونی جذب خون می‌شود.
اگر لوله استاش به هر دلیلی مسدود شود، امکان تهویه گوش میانی از بین می‌رود. با انسداد لوله استاش، به تدریج هوای موجود در گوش میانی به طور کامل جذب خون می‌شود و حالت خلاء در گوش میانی به وجود می‌آید و این حالت خلاء یک نیروی مکش یا فشار منفی درون گوش میانی ایجاد می‌کند. وجود نیروی منفی در گوش میانی باعث کشیده شدن مایعات بین بافتی اطراف به داخل گوش میانی می‌شود. مایع درون گوش میانی حرکات پرده گوش و استخوان‌های ریز موجود در این ناحیه را مختل می‌کند و درنتیجه آن، شنوایی گوش مبتلا کاهش می‌یابد.
اگرچه ترشحات جمع شده در گوش میانی ممکن است استریل باشد اما در بیشتر مواقع حاوی باکتری‌های بیماری‌زا است. التهاب در این موارد کمتر دیده می‌شود.
انسداد لوله استاش: عامل تداوم اوتیت میانی سِروز
اکنون به خوبی می‌دانیم هر عاملی که باعث انسداد لوله استاش شود، زمینه را برای اوتیت میانی سِروز فراهم می‌کند. هر گونه عامل عفونی یا التهابی در حلق پشت بینی (بالای فضای حلق)، انواع آلرژی‌ها، بزرگی لوزه‌ها، و هر توده یا تومور در نزدیکی لوله استاش در حلق می‌تواند لوله استاش را ببندد.
کودکان بیش از بزرگسالان مستعد ابتلا به اوتیت میانی سروز هستند. لوله استاش اطفال و بزرگسالان دو تفاوت مهم دارد:
- لوله استاش کودکان ظریف‌تر و قطر داخلی آن کمتر است پس راحت تر مسدود می‌گردد
- لوله استاش در بچه‌ها افقی‌تر است؛ در نتیجه امکان استفاده از نیروی جاذبه برای تخلیه گوش میانی کمتر است
ناگفته پیداست که مشخصات لوله استاش در بزرگسالان به گونه‌ای است که احتمال ابتلای آنها به عفونت گوش میانی ترشح دار یا همان اوتیت میانی سروز کمتر است.
عوامل خطرزا برای اوتیت میانی سِروز
آن دسته از شرایطی که احتمال بروز یک بیماری را افزایش می‌دهند، عوامل خطرزا نامگذاری می‌شوند.
برخی از عوامل مادر زادی که احتمال بروز اوتیت میانی سروزی را در افراد به ویژه کودکان افزایش میدهد در زیر اشاره شده است:
- کام شکری (وجود شکاف در سقف دهان کودکان به صورت یک ناهنجاری مادرزادی)
- سندروم داون یا کروموزوم 21 سه تایی (در این ناهنجاری ژنتیک رشد و نمو ذهنی و جسمی با تاخیر و ناقص است)
- سایر ناهنجاری‌های مادرزادی در شکل و رشد استخوان‌های صورت (نقص‌هایی که از بدو تولد وجود دارند)
اکنون با برخی از بیماری‌ها یا عوامل محیطی که زمینه را برای بروز اوتیت میانی سروزی فراهم می‌کنند آشنا میشوید. چند مورد از این عوامل عبارتنداز :
- سرماخوردگی و آنفلوانزا
- انواع آلرژی
- دود حاصل از دخانیات ( سیگار و قلیان)
- بزرگی لوزه ها و بستن راه
| عوامل مادرزادی خطرزای اوتیت میانی سِروز |
|
|
|
|
بیماری یا عوامل محیطی خطرزا اوتیت میانی سِروز |
|
|
|
|
جدول یک – عوامل خطرزای اوتیت میانی سروز به تفکیک مادرزادی یا محیطی بودن
علائم اوتیت میانی سِروز
این بیماری همیشه با علامت همراه نیست. شاید فرد مبتلا به اوتیت میانی سروز باشد، اما از آن جا که از درد یا مشکل دیگری شکایت ندارد، متوجه این بیماری نمی‌شود. در این حالت، اگر برای مداوای مشکل دیگری مانند عفونت گلو به پزشک مراجعه کند، با معاینه گوش و مشاهده مایع پشت پرده تشخیص عفونت گوش میانی ترشح دار یا همان اوتیت میانی سروزی مطرح می‌شود.
گاهی مایع تجمع یافته در پشت پرده گوش (داخل گوش میانی) به قدری افزایش میابد که یک یا چند علامت زیر ممکن است که پدیدار شود:
- گوش درد
- کاهش یا از دست دادن شنوایی در یک گوش
- احساس پر بودن گوش مبتلا
- دست زدن مداوم به گوش ( به خصوص در کودکان)
- تغییر رفتار کودک
شاید برای شما هم این سوال پیش آمد که تغییر رفتار کودک چه ارتباطی با عفونت گوش میانی دارد. وقتی کودک دچار افت شنوایی می‌شود بسیاری از صحبت‌ها را نمی‌شنود و بدین ترتیب رفتار کودک متفاوت می‌شود. اگر در کودکی تغییر رفتار برای مدت طولانی ادامه یابد بهتر است او را برای معاینه کامل گوش نزد یک دکتر متخصص جراحی گوش، حلق و بینی ببرید. می‌توانید با دکتر علی کوهی یکی از جراحان فوق تخصص گوش در تهران، مشورت کنید. برای کسب اطلاعات بیشتر با کینیک دکتر علی کوهی تماس بگیرید.
تشخیص اوتیت میانی سِروز
پزشک متخصص جراحی گوش، حلق و بینی به طور معمول از دو راه می‌تواند تشخیص اوتیت میانی سروزی را مسجل نماید:
- تمپانومتری (tympanometry)
- معاینه گوش یا دستگاه اُتوسکوپ پنوماتیک
در تمپانومتری دکتر یک وسیله بسیار ظریف را در کانال گوش قرار میدهد. این وسیله پاسخ پرده گوش به امواج صوتی ارسالی را ثبت می‌کند. اگر پشت پرده گوش، مایع جمع شده باشد، این پرده تحرک طبیعی خود را از دست میدهد. تیمپانومتری یک روش مطمئن برای تشخیص تجمع مایع در گوش میانی به شمار می‌رود.
وسیله‌ای که دکتر با آن داخل گوش را معاینه می‌کند اُتوسکوپ نام دارد. اگر این وسیله یک بادکنک کوچک برای پمپ هوا هم داشته باشد به آن اتوسکوپ پنوماتیک گفته می‌شود. پزشک در حالی که در حال مشاهده پرده گوش است، این بادکنک را فشار میدهد و واکنش پرده گوش نسبت به افزایش فشار هوا را ارزیابی می‌کند. در صورت تجمع مایع در گوش میانی، پرده گوش حرکت نخواهد داشت و تشخیص اوتیت میانی سروز بیشتر مطرح می‌گردد.
چه مدت طول می‌کشد تا اوتیت میانی سِروز درمان شود؟
به طور معمول پس از سه ماه، انتظار داریم مایع تجمع یافته پشت پرده گوش جذب و محو شود. اگر تجمع مایع پس از سه ماه رفع نشود، پزشک جراح گوش، حلق و بینی روش‌های متفاوتی را برای درمان هر فرد پیشنهاد می‌کند. عدم رفع مایع داخل گوش میانی به سبب اختلال شنوایی ممکن است با وخامت کارکرد تحصیلی در کودکان و مشکلات رفتاری آنها همراه باشد.
درمان اوتیت میانی سروز
اگرچه این عفونت گوش در بیشتر موارد که بدون علامت است، فقط به مراجعه منظم به پزشک برای ارزیابی نیاز دارد و پس از سه تا شش ماه رفع می‌شود؛ اما در موارد علامت دار یا در صورت عدم رفع تجمع مایع در گوش میانی پس از سه تا شش ماه باید درمان شود.
پیشنهاد درمانی در این موارد، کارگذاری لوله گوش است. این لوله برای تخلیه مایع تجمع یافته از راه جراحی کار گذاشته می‌شود.
اما پیش از این که لوله گوش تعبیه شود، باید وجود یا عدم وجود سایر عوامل خطرزای اوتیت میانی سِروز مانند بزرگی لوزه‌ها بررسی شود. طبیعی است که در صورت بزرگ بودن لوزه‌ها لازم است دکتر با انجام عمل جراحی لوزه برداری (آدنوییدکتومی) این مشکل را برطرف سازد تا از عود دوباره این بیماری جلوگیری شود.
اگر در فردی که بزرگی لوزه دارد و دچار اوتیت میانی سروز شده است، لوزه برداری انجام نشود و لوله گوش کارگذاشته شود؛ هرگز مایع ترشح شده در گوش میانی و خروجی از لوله گوش تمام نمی‌شود زیرا لوزه‌های بزرگ راه طبیعی تهویه گوش میانی را بسته‌اند. به عبارت دیگر، تا زمانی که علت زمینه‌ای بیماری برطرف نشود، امکان درمان قطعی اوتیت میانی سروز وجود ندارد.
منابع: