انواع، دلایل و روش‌های درمان سرگیجه در کودکان

همان طور که تشخیص سرگیجه کودکان کار بسیار دشواری است، ارزیابی هم به سادگی قابل انجام نیست. علت سرگیجه کودکان هم لزوما همان علل سرگیجه بزرگسالان نیست. متاسفانه در بسیاری از موارد، سرگیجه در کودکان با مشکل تعادلی او در سنین پایین و نارس بودن سیستم عصبی او اشتباه گرفته می‌شود. درمان سرگیجه در کودکان با مصرف مواردی مانند آنتی‌هیستامین‌ها و برخی خوراکی ها قابل درمان است. بر اساس مطالعه‌ای در سال 2021، حدود 5-6٪ از کودکان در سنین 3 تا 17 سال حداقل یک‌بار سرگیجه یا مشکلات تعادلی را تجربه می‌کنند.

در این نوشتار به توضیح سرگیجه کودکان، سرگیجه‌های خطرناک در اطفال، علت سردرد و سرگیجه کودکان و راه درمان سرگیجه کودکان پرداخته می‌شود.

سرگیجه کودکان چیست؟

سرگیجه یک حس چرخش است؛ مانند همان حسی چرخشی که کودک پس از بازی در یک وسیله چرخشی در زمین بازی پارک تجربه می‌کند. در سرگیجه کودکان، اطفال احساس می‌کنند که همه محیط اطراف دور آنها می‌گردد یا به هر حال همه چیز در حال حرکت و جا به جایی است. در برخی موارد، سرگیجه کودکان باعث حس چرخش خود او به دور محیط می‌شود.

در بیشتر موارد، سرگیجه کودکان به دنبال سرماخوردگی رخ می‌دهد. گرفتگی بینی ناشی از سرماخوردگی باعث می‌شود در گوش هم مشکلاتی پیش بیاید. چنین سرگیجه‌ای می‌تواند ناشی از عفونت گوش کودک باشد. التهاب و تورم عناصر موجود در گوش میانی روی گوش داخلی فشار می‌آورند. دستگاه حفظ تعادل بدن در گوش داخلی قرار دارد. فشار وارده به گوش داخلی باعث بروز سرگیجه، گوش درد و حتی سردرد می‌شود.

گاهی ارتباط سرگیجه و کرونا هم به همین صورت است. ویروس کرونا می‌تواند مانند سایر ویروس‌های تنفسی باعث بروز عفونت گوش میانی شود. البته ویروس کرونا می‌تواند با درگیر کردن مستقیم عصب تعادلی که از گوش داخلی خارج می‌شود هم باعث سرگیجه کودکان شود.

اگر سرگیجه کودکان برای مدت طولانی و بسیار تکرارشونده است، باید به بیماری‌ها یا شرایط دیگر هم فکر کرد. در مجموع باید خاطر نشان کرد که سرگیجه در کودکان نادرتر از سرگیجه در بزرگسالان است.

سرگیجه کودکان باعث استرس فراوان و وحشت شدید در آنها می‌شود. سرگیجه در کودکان همه سنین ممکن است رخ دهد. تا زمانی که کودک بتواند حس سرگیجه را بیان کند، این وظیفه والدین است که ابتلای کودک به سرگیجه را تشخیص دهند. کودک دچار سرگیجه، بی حال است و گاهی حالت تهوع را در حرکات صورتش می‌توان دید. گاهی هم حرکات غیرارادی چشم کودک به طرفین، والدین را متوجه سرگیجه کودک می‌سازند.

در کودکان هم سرگیجه‌های خطرناک وجود دارد. گاهی سرگیجه کودکان علامت یک بیماری جدی و خطرناک به شمار می‌رود. به همین دلیل، در صورت شک به سرگیجه در کودکان باید به پزشک متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه کرد. گاهی بی توجهی به سرگیجه کودکان و پیشرفت بیماری ایجادکننده آن باعث به هم خوردن تعادل و هماهنگی حرکات کودک برای مدت‌های بسیار طولانی می‌شود.^{home remedies for vertigo}

علت سرگیجه در کودکان چیست؟

از جمله پرسش‌هایی که والدین زیاد می‌پرسند همین سوالات است: علت سرگیجه کودکان در ماشین، علت سرگیجه ناگهانی در کودکان، علت سرگیجه و حالت تهوع در کودکان، و علت سرگیجه صبحگاهی در کودکان چیست؟

در این بخش از نوشتار تلاش می‌شود به مهم ترین علل ایجاد سرگیجه در کودکان اشاره شود. سرگیجه در کودکان ممکن است با مشکلات گوش یا بدون مشکلات گوش ظاهر شود. مشکلات گوش میانی مانند عفونت گوش میانی می‌توانند باعث ایجاد سرگیجه در کودکان شوند. پیش از این گفته شد که التهاب در اجزای گوش میانی می‌تواند به گوش داخلی فشار آورد. گاهی ممکن است این فشار به گوش داخلی باعث ایجاد سرگیجه در کودکان شود.

علل سرگیجه کودکان بسیار متعدد هستند. در زیر به مهم ترین علت‌های سرگیجه کودکان اشاره می‌شود:

علت	توضیحات
عفونت گوش میانی (اوتیت مدیا)	تجمع ترشحات غیرطبیعی پشت پرده گوش که ممکن است به گوش داخلی فشار وارد کند و به ندرت باعث سرگیجه گذرا شود.
عفونت‌های گوش داخلی	شامل لابیرنتیت و نوریت وستیبولار که می‌توانند سرگیجه ایجاد کنند.
ضربه به سر	ضربه یا حرکات شدید سر، مانند تصادف رانندگی، می‌تواند باعث سرگیجه شود.
میگرن‌ها	ناهنجاری‌های عروقی با سردرد نبض‌دار، حالت تهوع و گاهی سرگیجه همراه است.
سرگیجه ناگهانی وضعیتی خوش‌خیم (BPPV)	حملات ناگهانی سرگیجه همراه با حرکات غیرارادی چشم‌ها به طرفین.
تشنج‌ها	یکی از علل احتمالی سرگیجه در کودکان.
افت شدید فشار خون	کاهش ناگهانی فشار خون می‌تواند منجر به سرگیجه شود.
بیماری‌های خودایمنی	بیماری‌هایی مانند مولتیپل اسکلروزیس، دیابت نوع یک و آرتریت جوانی ممکن است با سرگیجه همراه باشند.
اختلالات دستگاه بینایی	نیاز به عینک یا حرکات غیرطبیعی چشم در بیماری‌های مادرزادی می‌تواند سرگیجه ایجاد کند.
تومور مغزی	تومورهای مغزی ممکن است به عنوان یکی از علل سرگیجه در کودکان مطرح شوند.
بیماری منییر	بیماری گوش داخلی که می‌تواند باعث سرگیجه شود.
مصرف برخی داروها	داروهایی مانند آسپیرین و NSAID‌ها ممکن است باعث سرگیجه شوند.

همچنین علت سرگیجه در کودکان می‌‌تواند ناشی از موارد زیر نیز باشد:

1. بیماری‌های ویروسی مانند آنفولانزا و سرماخوردگی
2. تعریق ناشی از ورزش کردن یا سخت کار کردن
3. ایستادن ناگهانی
4. ایستادن بیش از حد در یک مکان
5. کمبود اکسیژن
6. کم آبی
7. آفتاب گرفتن بیش از حد یا جکوزی
8. اختلالات گوارشی
9. اختلالات مغز و اعصاب
10. مشکلات قلبی عروقی
11. نارسایی یا فقر آهنdizziness children

علت سیاهی رفتن چشم در کودکان

سرگیجه در کودکان انواع مختلفی دارد. در واقع عوامل متعددی وجود دارند که می‌توانند باعث ایجاد سرگیجه در کودکان شوند. گاهی این سرگیجه با سیاهی رفتن چشم همراه است. برخی از مواردی که باعث ایجاد سرگیجه و سیاهی رفتن چشم در کودکان می‌شود عبارتند از:

• کم آبی
• ضربه
• میگرن شریان بازیلار
• سندرم منییر
• مسدود شدن بینی
• کم خونی
• التهاب گوش داخلی
• عوارض دارویی
• تب
• تعریق

کودکانی که سن کمی دارند، معمولا نمی‌توانند خیلی واضح و مبرهن علائم سرگیجه را توضیح دهند. این کودکان ممکن است نتوانند درست راه بروند و تعادل خوبی داشته باشند. سیاهی رفتن چشم در این افراد باعث می‌شود که کودک پس از برداشتن چند قدم، به زمین بخورد و نتواند ادامه راه را طی کند. والدین هنگامی که متوجه سرگیجه کودک خود شدند، باید به تمام علائم بیماری دقت کرده و خیلی سریع با یک پزشک متخصص ملاقات کنند.

شاید در بیشتر موارد، سرگیجه کودکان ناشی از عفونت گوش باشد و با درمان بموقع محو شود، ولی در برخی موارد برای کنترل و درمان سرگیجه کودکان به پیگیری منظم و مداوم توسط والدین کودک نیاز حس می‌شود. پزشک برنامه درمانی ویژه هر کودک را آماده می‌سازد اما باید در طول درمان با معاینه و بررسی علائم کودک، گاهی برنامه درمانی سرگیجه بازنگری شود.

علائم سرگیجه کودکان

علائم و نشانه‌های سرگیجه کودکان در هر کودک به نوع منحصر به فردی خود را نشان می‌دهد. علت و شدت عامل ایجاد کننده سرگیجه نقش تعیین کننده‌ای در علائم سرگیجه کودکان دارند. برخی از علائم شایع عبارتند از:

1. شکایت و گفتن حس سرگیجه توسط کودک یعنی احساس چرخش یا حرکت محیط به دور کودک. برخی کودکان ممکن است سرگیجه را به حس سوار شدن به ماشین یا قایق تشبیه کنند.
2. احساس چرخش محیط به دنبال حرکت سر یا بدن یعنی سرگیجه با حرکت سر به یک طرف به وجود می‌آید یا وقتی کودک از حالت خوابیده در جای خود می‌نشیند دچار سرگیجه می‌شود.
3. حرکت نکردن، و بی حالی غیر طبیعی یا مشکل داشتن در حفظ تعادل کودک
4. احساس وزوز گوش یا گوش درد یا ترشح غیرطبیعی از گوش
5. افت شنوایی
6. تب و به طور معمول تب شدید (بیشتر از 39 درجه سانتیگراد)
7. میگرن
8. منگی و گیجی
9. غش کردن
10. تهوع و استفراغ
11. عرق کردن غیر طبیعی
12. رنگ پریدگی
13. حرکات غیرارادی چشم (نیستاگموس)
14. تمایل به دراز کشیدن
15. از دست دادن مهارت‌های حرکتی ریز یا درشت قبلی
16. عقب ماندگی کودک در مهارت‌های حرکتی

به قول دکتر جوزف فورمن، متخصص مغز و اعصاب کودکان:

سرگیجه در کودکان یک چالش تشخیصی است، زیرا کودکان اغلب نمی‌توانند علائم خود را به‌درستی توصیف کنند. عفونت گوش و میگرن شایع‌ترین دلایل هستند، اما ارزیابی دقیق توسط متخصص گوش و حلق و بینی یا نورولوژیست برای تشخیص و درمان مؤثر ضروری است.

علت سرگیجه در نوجوانان پسر

ممکن است نوجوان شما از سردرد و یا سرگیجه‌های مداوم شکایت داشته باشد. سوالی که مطرح می‌شود این است که آیا این علایم می‌توانند نشانه یک موضوع جدی باشند؟

سرگیجه یک بیماری بسیار شایع است؛ به خصوص در نوجوانان. به طور معمول، این سر گیجه می‌تواند ناشی از سنکوپ وازوواگال یا اضطراب باشد.‌

سنکوپ وازوواگال یک ضعف عصبی است که می‌تواند منجر به غش کردن بیمار شود. افراد مبتلا به این بیماری هنگامی که خیلی سریع از جای خود بلند می‌شوند، احساس سرگیجه و سبکی سر می‌کنند و فشار خون آنها کاهش می‌یابد. شایع ترین دلیل این است که این بیماران هیدراته نشده‌اند و فشار خون آنها نمی‌تواند برای ایستادن آنها به اندازه کافی سریع عمل کند. این نوع واکنش با ترس و احساسات شدید نیز اتفاق می‌افتد.

در اضطراب، احساس سرگیجه بیشتر یک پاسخ سیستم عصبی است. همراه با سرگیجه، آنها احساس می‌کنند که بیش از حد حالت تهوع دارند، ضربان قلبشان بالا می‌رود، عرق می‌کنند و یا بدن لرزه دارند. متأسفانه، درمان این نوع سرگیجه کمی پیچیده‌تر است. حتی نوشیدن آب هم به اضطراب کمک نمی‌کند. اولین قدم برای اضطراب، یادگیری برخی از مهارت‌های مقابله‌ای برای کمک به توقف حمله عصبی است. از کودکتان بخواهید تمرینات تنفس عمیق را بیاموزد. اگر این روش کارساز نبود، قدم بعدی پیدا کردن یک درمانگر است که بتواند به کودک شما کمک کند تا اضطراب خود را به کنترل در بیاورد.

در نهایت، اگر فرزندتان با وجود درمان همچنان دچار حملات عصبی می‌شود، پزشک اطفال می‌تواند به شما کمک کند تا یک مشاور خوب را پیدا کنید که بتواند با کودک شما ارتباط برقرار کرده و اضطراب آن را درمان کند‌.

والدین اغلب از پزشکان درخواست می‌کنند که سطوح ویتامین بدن کودک بررسی شود؛ چرا که فرزندانشان آنطور که باید غذای سالم نمی‌خورند. این کاری نیست که یک متخصص اطفال معمولا انجام دهد. کمبود ویتامین چندان شایع نیست، مگر اینکه نوجوان یک بیماری زمینه‌ای خاص داشته باشد. اگر والدینی در مورد کمبود ویتامین بسیار نگران هستند، می‌توانند از نوجوان خود بخواهند روزانه یک مولتی ویتامین مخصوص نوجوانان را مصرف کند.

تشخیص سرگیجه کودکان و تست‌های لازم برای تشخیص آن

قدم نخست مراجعه به یک پزشک متخصص بیماری‌های گوش و حلق و بینی است. تشخیص سرگیجه و علل آن در کودکان کاری بسیار دشوار به شمار می‌رود. در مرحله نخست، پزشک باید بین سرگیجه و حالت گیجی و منگی به نتیجه قطعی برسد. اگر پزشک مطمئن شود که کودک دچار سرگیجه است، تقریبا لازم است همه علل ایجاد سرگیجه در کودکان بررسی شود.

پزشک ابتدا شرح حال کاملی از وضعیت کودک جمع‌آوری می‌کند و ممکن است سوالاتی درباره سابقه خانوادگی میگرن مطرح کند. سرگیجه مرتبط با میگرن در کودکان شایع‌تر از بزرگسالان است و تا 50٪ موارد سرگیجه در کودکان را شامل می‌شود. برای تشخیص علت سرگیجه، متخصص گوش، حلق و بینی ممکن است آزمایش‌ها یا تست‌های زیر را انجام دهد یا درخواست کند:

شنوایی‌سنجی یا سایر تست‌های شنیداری برای ارزیابی عملکرد شنوایی انجام می‌شود. تست‌های دستگاه تعادلی، مانند تست صندلی چرخان، برای بررسی سیستم تعادل به کار می‌روند. تست الکترونیستاگموگرافی (ENG) با قرار دادن الکترودهایی در بالا و پایین چشم، حرکات غیرارادی چشم (نیستاگموس) را ارزیابی می‌کند. الکتروانسفالوگرافی (EEG) یا نوار مغز فعالیت الکتریکی مغز را بررسی می‌کند.

همچنین، ممکن است آزمایش‌های خون یا تصویربرداری پزشکی مانند سی‌تی‌اسکن، ام‌آرآی یا رادیوگرافی تجویز شود. تست‌های چشمی-تعادلی و ارزیابی حدت بینایی کودک در حال حرکت، به‌ویژه اگر کودک از حرکات سریع اجتناب می‌کند، نیز انجام می‌شود.

بررسی اختلال در مهارت‌های حرکتی کودک مانند لِی لِی رفتن، و پریدن با چشم باز یا بسته یا مشکلات هماهنگی حرکات

درمان سرگیجه کودکان

با اینکه سرگیجه در کودکان نسبتاً نادر است، اما می‌تواند ناراحت کننده باشد و در فعالیت‌های روزانه آنها اختلال ایجاد کند.  خوشبختانه، چندین گزینه درمانی از جمله داروها برای کمک به کاهش علائم سرگیجه در کودکان وجود دارد.

درمان سرگیجه در کودکان نیازمند ارزیابی کامل توسط متخصص گوش است. در ادامه، روش‌های دارویی و غیر دارویی برای درمان سرگیجه کودکان توضیح داده شده است.

آنتی‌هیستامین‌ها، مانند مکلیزین یا دیفن‌هیدرامین، معمولاً برای کاهش علائم سرگیجه تجویز می‌شوند. این داروها با مسدود کردن گیرنده‌های خاص در گوش داخلی، سرگیجه و حالت تهوع را تسکین می‌دهند و به‌ویژه برای درمان اختلالات دهلیزی، مانند سرگیجه حمله‌ای خوش‌خیم دوران کودکی، موثر هستند.

در برخی موارد، بنزودیازپین‌هایی مانند دیازپام برای کاهش سرگیجه استفاده می‌شوند. این داروها با خاصیت آرام‌بخشی، سیستم عصبی مرکزی را آرام کرده، احساس سرگیجه را کاهش می‌دهند و آرامش را تقویت می‌کنند. با این حال، به دلیل عوارض جانبی احتمالی و خطر وابستگی، استفاده از بنزودیازپین‌ها در کودکان با احتیاط انجام می‌شود.

داروهای ضداستفراغ مانند اندانسترون برای کنترل تهوع و استفراغ مرتبط با سرگیجه تجویز می‌شوند. این داروها اگرچه مستقیماً سرگیجه را درمان نمی‌کنند، اما با مدیریت علائم همراه، به بهبود راحتی کلی کودک کمک می‌کنند.

فیزیوتراپی و تمرینات توانبخشی دهلیزی نیز بسته به علت سرگیجه ممکن است توصیه شوند. این تمرینات با هدف بهبود تعادل، هماهنگی و تقویت سیستم دهلیزی، که نقش کلیدی در حفظ تعادل دارد، به عنوان یک گزینه درمانی غیردارویی موثر برای برخی انواع سرگیجه در کودکان عمل می‌کنند.

توجه به این نکته ضروری است که دارو همیشه باید تحت راهنمایی یک متخصص گوش تجویز شود. دوزها و مدت درمان، بسته به سن کودک، سلامت کلی و علت خاص سرگیجه او متفاوت است. علاوه‌براین، اصلاح شیوه زندگی مانند تغذیه، استراحت کافی و اجتناب از محرک‌ها نیز، ممکن است به عنوان بخشی از برنامه درمانی توصیه شود.

گزینه‌های درمانی و کنترل سرگیجه که در بیشتر موارد به کار گرفته می‌شوند، عبارتند از:

• داروها مانند آنتی بیوتیک‌ها، برطرف کننده‌های احتقان و گرفتگی بینی و آنتی هیستامین‌ها
• داروهای کنترل بیماری حرکتی یا ماشین گرفتگی
• داروهای ضد تشنج یا ضد افسردگی برای درمان سرگیجه‌های ناشی از انواع میگرن
• تغییر سبک زندگی و اصلاح عادت های رفتاری مانند پرهیز از موقعیت ها یا حرکاتی که باعث القای سرگیجه در کودک می‌گردد.
• برخی از تکنیک‌های فیزیوتراپی مانند مانور اِپلی یا سِمونت. این حرکات می‌توانند اجرام سنگ مانند و بسیار ریز موجود در گوش داخلی را به جای اصلی خود بازگردانند و به سرگیجه ناگهانی خاتمه دهند.

عاقبت و پیش آگهی سرگیجه کودکان

بیشتر موارد سرگیجه کودکان از عفونت گوش میانی ناشی می‌شود. مراجعه بموقع به پزشک و تکمیل دوره درمان این عفونت به درمان کامل سرگیجه کودکان در این موارد منتهی می‌گردد. وقتی انواع میگرن عامل ایجاد سرگیجه است، با تمرکز روی کنترل یا پیشگیری از حملات میگرن، سرگیجه هم پیشگیری و کنترل می‌شود.

وقتی علت ایجاد سرگیجه، بیماری یا شرایط دیگری است، یکی از گزینه‌های درمانی بالا موثر واقع خواهد شد. گاهی شاید رفع عامل ایجاد کننده ساده نباشد، اما بتوان سرگیجه را مهار کرد. کلید طلایی درمان سرگیجه کودکان این است که به یک پزشک متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه کنید و با پیگیری مستمر برنامه‌های درمانی وی را به اجرا بگذارید.

درمان های خانگی سرگیجه کودکان

خیلی از افراد با این سوال مواجه می‌شوند که آیا سرگیجه برای کودکان خطرناک است؟

امروزه درمان‌های مختلفی برای درمان سرگیجه کودکان به وجود آماده است. درمان‌های خانگی برای سرگیجه شامل مجموعه ای از تمرینات، هیدراته ماندن و خوردن یکسری مواد است. اگر این‌ها کمکی نکردند، بیمار باید قرص مصرف کند.‌ علت سرگیجه در کودکان به عوامل مختلفی بستگی دارد. همانطور که پیشتر هم گفته شد، سرگیجه یک احساس سرگیجه و چرخش مداوم سر است که با حرکت یا بدون هیچ حرکتی رخ می‌دهد.

این اختلال زمانی ایجاد می‌شود که مغز احساس کند بدن در تعادل نیست، حتی اگر اینطور نباشد. این بیماری می‌تواند فعالیت‌های یک فرد را محدود کند. هنگام که فرد احساس سرگیجه می‌کند، باید سریع بنشیند تا در صورت زمین خوردن، احتمال آسیب دیدگی کم شود.^{vertigo dizziness}

معمولاً سرگیجه علامت یک بیماری زمینه‌ای یا چندین بیماری متعدد است. گاهی اوقات، سرگیجه فقط یک بار رخ می‌دهد، اما برای افراد دیگر، تا زمانی که علت اصلی مشخص شود، این کار چندین بار اتفاق می‌افتد.‌ علائم سرگیجه ممکن است از چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشند. درمان سرگیجه به علت بروز آن بستگی دارد. دارو می‌تواند علائم سرگیجه، حالت تهوع و عدم تحرک فرد را درمان کند. برخی از درمان‌های خانگی که ممکن است برای مدیریت سرگیجه کودک شما مفید باشد، عبارتند از:

ماده	خواص و کاربرد	روش استفاده
زنجبیل	پیشگیری از سرگیجه، دارای خواص دارویی، رایج‌ترین ادویه مصرفی	جوشاندن ریشه زنجبیل در آب برای تهیه چای زنجبیل، افزودن عسل برای بهبود طعم
زردچوبه	خواص ضد التهابی و آنتی اکسیدانی، استفاده در طب سنتی برای سلامت	مالیدن خمیر زردچوبه به صورت خارجی روی پیشانی کودک
بادام	افزایش انرژی، جلوگیری از تجمع مواد بیماری‌زا در گوش، تقویت مغز	خرد کردن بادام پوست‌کنده در آب و افزودن عسل برای تهیه نوشیدنی
زعفران	مقوی، جلوگیری از تجمع مواد مضر در گوش	افزودن به مواد غذایی یا تهیه چای زعفران
زیره سبز	اثرات مفید در مقابله با سرگیجه	افزودن به مواد غذایی روزانه
آمله	دارای ویتامین C، خواص ضد التهابی و آنتی اکسیدانی، موثر در مدیریت سرگیجه	مصرف به عنوان بخشی از رژیم غذایی
گودوچی	تقویت کننده حافظه و یادگیری، محافظت از سلول‌ها به دلیل خواص آنتی اکسیدانی	افزودن پودر چریش و گشنیز به محلول و مصرف آن

دکتر علی کوهی، دانش‌آموخته رشته فوق تخصصی جراحی گوش، حلق و بینی از دانشگاه معتبر استنفورد آمریکا، با بهره‌گیری از دانش و تجربه‌ای بی‌نظیر، آماده ارائه خدمات تخصصی تشخیص و درمان سرگیجه در کودکان، از جمله سرگیجه کودکان و تهوع در ماشین، در کلینیک پیشرفته خود در تهران می‌باشند. برای دریافت مشاوره تخصصی و کسب اطلاعات بیشتر، همین امروز با ما تماس بگیرید.