اسیکولوپلاستی
در ساختار گوش میانی استخوانچه هایی وجود دارند که به سبب اندازه بسیار کوچک و سایز ظریفی که دارند، به جای واژه استخوان به آنها کلمه استخوانچه اطلاق می شود. در گوش میانی سه استخوانچه وجود دارد.
صداهای موجود در محیط پرده گوش را مرتعش می سازد. وظیفه این استخوانچه ها انتقال امواج صوتی از پرده گوش یا پرده صماخ به حلزون گوش یا همان گوش داخلی است.
این سه استخوانچه با اسامی خاص خود هم خوانده می شوند. اسامی این سه استخوانچه عبارتند از:
- مالئوس
- اینکوس
- استیپیس
این سه استخوان ظریف به هم با مفاصل ریزی متصل هستند. علاوه بر این، مجموعه این سه استخوان ریز به نحو خاصی با پرده صماخ یا همان پرده گوش متصل است و از سوی دیگر، با اتصال خاصی به دریچه بیضی روی حلزون شنوایی مرتبط می شود. این اتصالات دقیق راه انتقال مطمئن برای امواج صوتی محیط از کانال گوش بیرونی به گوش داخلی به شمار می رود.
در این مقاله خواهید خواند:
اسیکولوپلاستی چیست؟
اسیکولوپلاستی، یک عمل جراحی است که برای ترمیم یا بازسازی استخوانهای ظریف (چکشی، سندانی و رکابی) گوش میانی انجام میشود. این استخوانچهها نقش مهمی در انتقال ارتعاشات صوتی از پرده گوش به گوش داخلی دارند، جایی که به سیگنالهای الکتریکی تبدیل میشوند که مغز آنها را صدا تفسیر میکند.
این روش شامل ایجاد یک برش در پشت یا داخل کانال گوش برای دسترسی به گوش میانی است. سپس جراح وضعیت استخوانها را ارزیابی میکند و روش مناسب ترمیم یا بازسازی را تعیین میکند. این میتواند شامل موارد زیر باشد:
- ترمیم یا جابجایی استخوانهای موجود.
- جایگزینی استخوانچههای آسیب دیده با وسایل مصنوعی مانند ایمپلنتهای استخوانچهای یا استخوانهای مصنوعی.
- استفاده از موادی مانند غضروف یا پیوند استخوان برای بازسازی زنجیره استخوانی.
اسیکولوپلاستی معمولاً برای درمان کمشنوایی یا مشکلات شنوایی هدایتی، ناشی از آسیب یا فرسایش این استخوانچهها به دلیل عوامل مختلف مانند عفونت مزمن گوش، ضربه یا ناهنجاریهای مادرزادی انجام میشود. هدف از جراحی اسیکولوپلاستی گوش میانی، بازگرداندن تداوم زنجیره استخوانی است و اجازه میدهد صدا بطور موثر از پرده گوش به گوش داخلی منتقل شود. مهم است که با یک متخصص گوش، حلق و بینی (ENT) مشورت کنید تا مشخص شود که آیا ossiculoplasty درمانی مناسب برای بیماری خاص گوش شما است یا خیر و در مورد خطرات و مزایای بالقوه مرتبط با این روش صحبت کنید.
دلایل جراحی اسیکوپالستی
شایع ترین عاملی که استخوان های ریز گوش میانی را می تواند با اختلال رو به رو سازد، عفونت گوش میانی است. یکی دیگر از عللی که می تواند به اختلالات مجموعه استخوان های ظریف گوش میانی منتهی شود، پارگی پرده گوش است. کلستئاتوم، علت دیگری است که می تواند در درازمدت به نابودی استخوانچه های گوش میانی منتهی گردد.
همان طور که اشاره شد، هر عاملی که باعث تخریب یا اختلال عملکرد این مجموعه استخوانی گوش میانی شود، امکان انتقال امواج صوتی از پرده گوش به گوش داخلی را سلب می کند و افت قدرت شنوایی رخ می دهد.
ضربه یکی دیگر از علت های بروز اختلال در سیستم استخوانی گوش میانی محسوب می شود. اگر ضربه های غیرنافذ شدید به گوش وارد شوند، باعث دررفتگی این استخوان ها می شوند. دررفتگی هر یک از این استخوان ها باعث اختلال کل سیستم می شود. در این موارد، انجام عمل جراحی اوسیکولوپلاستی ضرورت پیدا می کند.
گاهی ضربه نافذ است یعنی از پوست عبور می کند و وارد گوش میانی می شود. در این موارد، احتمال بروز شکستگی در استخوان های ظریف گوش وجود دارد.
لیست بلندبالای عوامل اختلال در کارکرد استخوان های ریز گوش میانی همچنان ادامه دارد. بجز آنچه گفته شد عوامل پرشماری می توانند باعث بر هم زدن وضعیت طبیعی و اختلال کارکرد این مجموعه شوند که برخی از آنها را نام بردیم. همچنان عوامل دیگر مانند تومورها می توانند علل این مشکلات باشند.
اما دلایل اصلی جراحی اسیکولوپلاستی گوش میانی عبارتند از:
اتواسکلروز
اتواسکلروز یک بیماری شایع است که بر توانایی استخوان رکابی برای ارتعاش مناسب در پاسخ به امواج صوتی تأثیر میگذارد. در اتواسکلروز رشد غیرطبیعی استخوان در اطراف استخوان رکابی، حرکت آن را محدود میکند و منجر به کاهش شنوایی هدایتی میشود. هدف از جراحی اسیکولوپلاستی، جایگزینی رکابی بی حرکت با یک وسیله مصنوعی برای بازیابی انتقال صدا است.
کم شنوایی هدایتی
کم شنوایی هدایتی زمانی رخ میدهد که امواج صوتی نتوانند بطور موثر از گوش میانی عبور کرده و به گوش داخلی برسند. این نوع کم شنوایی میتواند ناشی از عوامل مختلفی باشد، مانند رکاب آسیب دیده یا بدشکل، ناهنجاریهای مادرزادی گوش میانی یا جراحیهای قبلی گوش. جراحی اسیکولوپلاستی میتواند به اصلاح این مسائل برای بهبود شنوایی کمک کند.
وابستگی به سمعک
برخی از افراد مبتلا به کم شنوایی رسانایی، برای تقویت صدا به سمعک متکی هستند. اسیکولوپلاستی ممکن است برای کاهش یا حذف نیاز به سمعک، بهبود کیفیت کلی شنوایی و از بین بردن ناراحتی ناشی از وابستگی به دستگاه در نظر گرفته شود.
اوتیت میانی مزمن
عفونت مزمن گوش میتواند منجر به آسیب به زنجیره استخوانی و ساختارهای اطراف آن شود. اسیکولوپلاستی گوش میانی ممکن است برای ترمیم این آسیبها و بازگرداندن شنوایی طبیعی ضروری باشد.
پاره شدن پرده گوش
اسیکولوپلاستی را میتوان در کنار تمپانوپلاستی، روشی برای ترمیم سوراخها یا ناهنجاریهای پرده گوش انجام داد. با پرداختن به پرده گوش و زنجیره استخوانی در یک عمل جراحی، بهبود شنوایی میتواند بطور موثرتری به دست آید.
روش های اسیکولوپلاستی
اوسیکولوپلاستی با روش های بسیار متنوعی قابل انجام است. این که اوسیکولوپلاستی با چه روشی انجام شود، به شرایط گوش میانی بستگی دارد. همچنین گاهی اوقات درمان های غیرجراحی هم می توانند علی رغم مشکلات استخوانچه ها، شنوایی را به فرد بازگردانند.
به عنوان نمونه، ممکن است پرده گوش پاره نشده باشد، اما استخوان های ظریف گوش میانی آسیب دیده باشند. در این حالت، در برخی موارد، ممکن است با به کارگیری سمعک مناسب، حس شنوایی تا حدود رضایت بخشی بهبود یابد.
اگر بیمار برای استفاده از سمعک تمایل نشان ندهد، آن گاه عمل جراحی می تواند با ترمیم سیستم استخوانی ظریف گوش میانی، گزینه درمانی کارسازی باشد. نام این عمل جراحی، اوسیکولوپلاستی است.
برخی از مشکلات استخوانچه های گوش میانی را ممکن است جراح در حین عمل جراحی دیگری روی گوش شاهد باشد. به عنوان نمونه، وقتی عمل جراحی ترمیم پرده گوش در حال انجام است، اگر مشکلی در این مجموعه استخوانی ریز دیده شود، ممکن است قابل اصلاح باشد و بازسازی گردد.
همان طور که گفته شد، اوسیکولوپلاستی روش های متعددی دارد. گاهی با استخوانچه های خود بیمار امکان ترمیم و انجام عمل جراحی وجود دارد. در مواردی که استخوان های ظریف گوش میانی آن چنان تخریب نشده اند می توان از این روش استفاده کرد. گاهی حتی استخوان ها کمی آسیب دیده اند اما هنوز امکان آن وجود دارد که با تراشیدن این استخوانچه ها و متصل کردن دوباره آنها به هم، قدرت شنوایی فرد تا حد ممکن بهینه شود.
اگر استخوانچه های بیمار به هر دلیلی مانند آسیب های زیاد، قابل استفاده نباشد، پروتزها می توانند جانشین استخوانچه ها شوند. این پروتزها شکل ها و طرح های گوناگونی دارند و جنس آنها ممکن است از مواد متفاوتی باشد. گاهی استخوان ها به قدری آسیب دیده اند که به هیچ عنوان قابل استفاده نیستند. در این شرایط با اشکال مناسب پروتزهای استخوانی ریز می توان سیستم استخوانچه ها را ترمیم کرد.
انواع پروتزهای مورد استفاده در اسیکولوپلاستی
شایع ترین جنس پروتز استخوانچه های گوش میانی، از جنس تیتانیوم است. تیتانیوم یک فلز است اما تا حد بسیار زیادی با بدن سازگار است. این سازگاری باعث می شود واکنش ناخواسته بدن نسبت به این ماده به حداقل ممکن برسد.
از سوی دیگر، کارکرد پروتزهای از جنس تیتانیوم بسیار رضایت بخش است. دلایل زیر برای مناسب بودن پروتزهای از جنس تیتانیوم کافی است:
- از جای خود بیرون نمی زنند
- بسیار به ندرت ممکن است با عفونت همراه شوند
- با وجود این که فلزی هستند، در انجام تصویربرداری های پزشکی مانند ام آر آی اختلال و منعی ایجاد نمی کنند
پروتزهای دیگر از جنس هیدروکسی آپاتیت و سایر جنس های دیگر هم وجود دارد. با توجه به این که نتایج حاصل از استفاده از پروتزهای از جنس سایر مواد در مقایسه با پروتزهای تیتانیومی دلچسب نبوده، امروزه از این پروتزها کمتر استفاده می شود.
علاوه بر جنس پروتزها، طراحی پروتزها هم متفاوت است. بر اساس این که کدام استخوان ریز موجود در گوش میانی آسیب دیده است، در عمل جراحی اوسیکولوپلاستی ممکن است از طرح های مختلفی از پروتزها بهره گرفته شود.
آیا زندگی بیمار پس از اسیکولوپلاستی با زندگی پیش از عمل تفاوت زیادی دارد؟
خیر. افرادی که تحت عمل جراحی اوسیکولوپلاستی قرار می گیرند، می توانند پس از عمل جراحی بدون محدودیت به زندگی عادی خود ادامه دهند. البته چند هفته پس از عمل جراحی اوسیکولوپلاستی لازم است در برخی موارد، نکاتی را رعایت نمایند. این که هر فرد چه نکاتی را باید رعایت کند، به عوامل زیر بسنگی دارد:
- روش عمل جراحی اوسیکولوپلاستی
- میزان آسیب استخوانچه های موجود در گوش میانی
- جنس و طراحی پروتزهای به کار رفته در طول عمل جراحی
شاید پزشک فوق تخصص جراحی گوش و حلق و بینی از برخی بیماران بخواهد طی چند هفته نخست بعد از جراحی اوسیکولوپلاستی از موارد زیر خودداری کنند:
- کارهای سنگین
- هر فعالیتی که ممکن است با ضربه به سر توام باشد مانند برخی از انواع ورزش ها
- ممنوعیت فعالیت هایی که با تغییر فشار در گوش همراه است مانند سفرهای هوایی
- جلوگیری از ورود آب به گوش
البته مورد آخر در اغلب جراحی های گوش میانی باید برای سه تا چهار هفته رعایت شود. به عبارت دیگر، هر بیماری که عمل جراحی گوش میانی برای او انجام شده است، تا بخیه هایش و پرده گوش بهبود نیافته، نباید اجازه دهد آب به مجرای گوش وارد شود.
نتیجه عمل جراحی اسیکولوپلاستی
عمل جراحی اوسیکولوپلاستی در بین اعمال جراحی گوناگون به لحاظ عوارض بعد از عمل، یک عمل جراحی سبک محسوب می شود. دوره نقاهت پس از پایان جراحی به طور معمول بدون هرگونه مشکلی سپری می شود. درصد بسیار کمی از بیماران ممکن است در روزهای پس از عمل جراحی اوسیکولوپلاستی، سرگیجه را گزارش کنند که به طور معمول مشکل ساز نیست و با دارو رفع می شود.
نتیجه عمل اوسیکولوپلاستی تا حدود زیادی به میزان آسیب وارده به استخوانچه ها و سایر اجزای گوش بیمار و به طور کلی به شرایط گوش بیمار بستگی دارد. در تقریبا همه موارد اوسیکولوپلاستی، شنوایی فرد بهبود چشمگیری پیدا می کند اما در مواردی که آسیب های شدید به گوش بیمار وارد شده است این میزان بهبود کمتر است. بهبود شنوایی به معنای این نیست که بیمار قدرت شنوایی طبیعی و عادی حتما پیدا می کند، بلکه به این مفهوم است که شنوایی او نسبت به پیش از عمل جراحی بهتر می شود.
دکتر کوهی دانش آموخته رشته فوق تخصصی جراحی گوش و حلق و بینی از دانشگاه استنفورد آمریکا آماده پذیرش بیماران نیازمند به اوسیکولوپلاستی در کلینیک خود در تهران هستند.