نحوه جراحی اسیکولوپلاستی یا بازسازی و اصلاح زنجیره شنوایی

افت شنوایی انتقالی، هنگامی رخ می‌دهد که انتقال صدا از کانال گوش خارجی به ساختارهای گوش میانی و نهایتا حلزون گوش داخلی، مختل شود. یکی از علل رایج این مشکل، ایجاد آسیب از طریق ضربه، عفونت‌های مزمن، ناهنجاری‌های مادرزادی و تومورها به زنجیره استخوان‌های ظریف گوش میانی می‌باشد. از این رو، نحوه جراحی اسیکولوپلاستی به عنوان یک روش جراحی تخصصی، برای بازسازی استخوان های گوش میانی و این زنجیره، طراحی شده است.

نحوه جراحی اسیکولوپلاستی، که در طول سال‌ها با تکنیک‌ها و پروتزهای پیشرفته تکامل یافته؛ نه تنها امکان بازگرداندن انتقال صوتی را فراهم می‌کند؛ بلکه امیدی برای بیمارانی است که با مشکلات شنوایی ناشی از آسیب به استخوان‌های گوش میانی مواجه هستند. در این مقاله از سایت دکتر کوهی، با مفهوم اسیکولوپلاستی و اهمیت آن در بازسازی استخوان‌های گوش میانی، آشنا خواهید شد.

اسیکولوپلاستی چیست؟

اگر به هر دلیلی این مجموعه استخوان های ریز گوش میانی دچار مشکل شوند؛ شنوایی مختل می شود. برای رفع اختلال در کارکرد این مجموعه استخوانی گاهی لازم است یک عمل جراحی انجام شود.

نام این عمل جراحی اوسیکولوپلاستی است. هدف از عمل جراحی اوسیکولوپلاستی بازسازی مجموعه استخوانچه های گوش میانی است به گونه ای که قدرت شنیدن دوباره به فرد به طور نسبتا کامل یا کامل بازگردد.

دلایل نیاز به جراحی اسیکولوپلاستی

شایع ترین عاملی که استخوان های ریز گوش میانی را می تواند با اختلال رو به رو سازد؛ عفونت گوش میانی است. یکی دیگر از عللی که می تواند به اختلالات مجموعه استخوان های ظریف گوش میانی منتهی شود؛ پارگی پرده گوش است. کلستئاتوم، علت دیگری است که می تواند در درازمدت به نابودی استخوانچه های گوش میانی منتهی گردد. همان طور که اشاره شد؛ هر عاملی که باعث تخریب یا اختلال عملکرد این مجموعه استخوانی گوش میانی شود، امکان انتقال امواج صوتی از پرده گوش به گوش داخلی را سلب می کند و افت قدرت شنوایی رخ می دهد.

ضربه یکی دیگر از علت های بروز اختلال در سیستم استخوانی گوش میانی محسوب می شود. اگر ضربه های غیرنافذ شدید به گوش وارد شوند؛ باعث دررفتگی این استخوان ها می شوند. دررفتگی هر یک از این استخوان ها باعث اختلال کل سیستم می شود. در این موارد، انجام عمل جراحی اوسیکولوپلاستی ضرورت پیدا می کند. گاهی ضربه نافذ است یعنی از پوست عبور می کند و وارد گوش میانی می شود. در این موارد، احتمال بروز شکستگی در استخوان های ظریف گوش وجود دارد.

لیست بلند بالای عوامل اختلال در کارکرد استخوان های ریز گوش میانی همچنان ادامه دارد. بجز آنچه گفته شد عوامل پرشماری می توانند باعث بر هم زدن وضعیت طبیعی و اختلال کارکرد این مجموعه شوند که برخی از آنها را نام بردیم. همچنان عوامل دیگر مانند تومورها می توانند علل این مشکلات باشند.

جراحی اسیکولوپلاستی چه کاربردی دارد؟

جراحی اسیکولوپلاستی، برای بهبود شنوایی در افرادی که دچار مشکلات استخوان‌های گوش میانی هستند؛ توصیه می‌شود. از این رو می‌توان گفت؛ اسیکولوپلاستی کاربردهای زیر را نیز به دنبال دارد:

1. ترمیم آسیب‌های ناشی از عفونت‌های مزمن یا حاد گوش مانند کلستئاتوم یا التهاب‌های طولانی‌مدت
2. اصلاح نقص‌های مادرزادی گوش میانی با عوارضی مانند عدم انتقال طبیعی صدا
3. بازسازی زنجیره استخوانی گوش پس از آسیب‌های فیزیکی مانند شکستگی استخوان‌های گوش
4. جایگزینی استخوان‌های از دست‌رفته با پروتزهای مصنوعی برای انتقال بهتر صدا به گوش داخلی

نکات مهم قبل از انجام اسیکولوپلاستی

برای اطمینان از موفقیت جراحی بازسازی استخوان های گوش میانی و کاهش خطرات احتمالی، بیمار باید در معاینات قبل از جراحی، سوابق پزشکی خود را شرح داده و معاینه کامل گوش، حلق، و بینی را نیز زیر نظر متخصص انجام دهد. معاینه میکروسکوپی گوش و آزمایشات شنوایی مانند تست‌های رین و وبر برای تشخیص میزان و نوع کاهش شنوایی، لازم هستند. CT scan استخوان گیجگاهی نیز، جهت بررسی ساختار زنجیره استخوانی گوش و تشخیص بیماری‌های زمینه‌ای پس از جراحی اسیکولوپلاستی، انجام می‌شوند.

همچنین، بیمار باید از خطراتی مانند عفونت، خونریزی، جابجایی پروتز، کاهش شنوایی بیشتر، سرگیجه یا حتی فلج عصب صورتی مطلع شود. در نهایت، آمادگی کامل قبل از جراحی، نه تنها شانس موفقیت را افزایش می‌دهد؛ بلکه از بروز مشکلات احتمالی نیز جلوگیری می‌کند.

نحوه انجام اجرای اسیکولوپلاستی

اسیکولوپلاستی(Ossiculoplasty)، روشی برای ترمیم و بازسازی زنجیره‌ی استخوان‌های کوچک گوش میانی است که وظیفه انتقال صدا به گوش داخلی را بر عهده دارند. این جراحی، می‌تواند تحت بیهوشی عمومی یا موضعی انجام شود که انتخاب آن به شرایط بیمار و نوع جراحی بستگی دارد. برای مثال، اگر همزمان نیاز به درمان بیماری‌های فعال گوش میانی یا ماستوئید باشد؛ از بیهوشی عمومی استفاده می‌شود. اما اگر فقط بازسازی استخوان های گوش میانی مدنظر بوده و گوش بیماری فعال دیگری نداشته باشد؛ می‌توان از بیهوشی موضعی استفاده کرد. شناخت انواع عمل‌های جراحی گوش میانی برای بهبودی بیماری ضروری است.

مراحل جراحی اسیکولوپلاستی به شرح زیر هستند:

آماده‌سازی بیمار و دسترسی به گوش میانی

ابتدا گوش بیمار به طور کامل استریل شده و آماده جراحی می‌شود. سپس، جراح متخصص گوش، حلق و بینی با استفاده از میکروسکوپ به گوش میانی دسترسی پیدا می‌کند؛ که این کار به دو روش صورت می‌گیرد:

• روش ترانس کانال (Transcanal)؛ این روش که در آن، جراح از طریق کانال گوش وارد می‌شود؛ زمانی مناسب است که کانال گوش بیمار شرایط طبیعی داشته باشد.
• روش پشت‌گوشی (Postauricular): برای بیمارانی که کانال گوش باریکی داشته یا نیاز به جراحی‌های دیگری مانند ماستوئیدکتومی (برداشتن ماستوئید) دارند، از این روش استفاده می‌شود.

باز کردن پرده گوش

در مرحله بعد از جراحی اسیکولوپلاستی، جراح برای دسترسی به استخوان‌های گوش میانی، پرده گوش را با دقت بلند می‌کند. این پرده به شکلی باز می‌شود که استخوان‌های میانی گوش کاملا نمایان شوند.

بازسازی استخوان‌ های گوش میانی و قرار دادن پروتز

استخوان‌های گوش میانی بررسی می‌شوند تا جراح از سلامت و حرکت آن‌ها مطمئن شود. در صورت آسیب یا نقص در این استخوان‌ها، از پروتزهای مصنوعی یا مواد طبیعی بدن بیمار، مانند غضروف استفاده خواهد شد. دو نوع پروتز برای این جراحی وجود دارد:

1. PORP (Partial Ossicular Replacement Prosthesis)؛ برای بازسازی بخشی از زنجیره استخوانی
2. TORP (Total Ossicular Replacement Prosthesis)؛ برای بازسازی کامل زنجیره‌ی استخوانی

غضروف معمولا از قسمت‌هایی مانند تراگوس گوش برداشته می‌شود تا به عنوان پوشش محافظ روی پروتز قرار گیرد و از جابه‌جا شدن آن جلوگیری کند. همچنین، طول پروتز به دقت اندازه‌گیری و تنظیم می‌شود تا به درستی بین پرده گوش و استخوان‌ها قرار گیرد.

اتمام جراحی اسیکولوپلاستی

پس از اتمام بازسازی استخوان های گوش میانی، پرده گوش روی پروتز قرار داده شده و از اسفنج ژلاتینی آغشته به آنتی‌بیوتیک نیز برای ثابت کردن آن استفاده می‌شود. در نهایت، بیمار باید یک هفته پس از جراحی برای معاینه مراجعه کرده و معمولا پس از سه ماه، آزمایش شنوایی را برای بررسی نتایج انجام دهد.

روش های اسیکولوپلاستی

اوسیکولوپلاستی با روش های بسیار متنوعی قابل انجام است. این که اوسیکولوپلاستی با چه روشی انجام شود؛ به شرایط گوش میانی بستگی دارد. همچنین گاهی اوقات درمان های غیرجراحی هم می توانند علی رغم مشکلات استخوانچه ها، شنوایی را به فرد بازگردانند. به عنوان نمونه، ممکن است پرده گوش پاره نشده باشد؛ اما استخوان های ظریف گوش میانی آسیب دیده باشند. در این حالت، در برخی موارد، ممکن است با به کارگیری سمعک مناسب، حس شنوایی تا حدود رضایت بخشی بهبود یابد. اگر بیمار برای استفاده از سمعک تمایل نشان ندهد؛ آن گاه عمل جراحی می تواند با ترمیم سیستم استخوانی ظریف گوش میانی، گزینه درمانی کارسازی باشد. نام این عمل جراحی، اوسیکولوپلاستی است.

برخی از مشکلات استخوانچه های گوش میانی را ممکن است جراح در حین عمل جراحی دیگری روی گوش شاهد باشد. به عنوان نمونه، وقتی عمل جراحی ترمیم پرده گوش در حال انجام است، اگر مشکلی در این مجموعه استخوانی ریز دیده شود، ممکن است قابل اصلاح باشد و بازسازی گردد.

همان طور که گفته شد، اوسیکولوپلاستی روش های متعددی دارد. گاهی با استخوانچه های خود بیمار امکان ترمیم و انجام عمل جراحی وجود دارد. در مواردی که استخوان های ظریف گوش میانی آن چنان تخریب نشده اند می توان از این روش استفاده کرد. گاهی حتی استخوان ها کمی آسیب دیده اند اما هنوز امکان آن وجود دارد که با تراشیدن این استخوانچه ها و متصل کردن دوباره آنها به هم، قدرت شنوایی فرد تا حد ممکن بهینه شود.

اگر استخوانچه های بیمار به هر دلیلی مانند آسیب های زیاد، قابل استفاده نباشد؛ پروتزها می توانند جانشین استخوانچه ها شوند. این پروتزها شکل ها و طرح های گوناگونی دارند و جنس آنها ممکن است از مواد متفاوتی باشد. گاهی استخوان ها به قدری آسیب دیده اند که به هیچ عنوان قابل استفاده نیستند. در این شرایط با اشکال مناسب پروتزهای استخوانی ریز می توان سیستم استخوانچه ها را ترمیم کرد.

تفاوت اسیکولوپلاستی با سایر روش‌های درمانی

تفاوت‌های جراحی اسیکولوپلاستی که یک روش تخصصی برای بازسازی زنجیره استخوانی گوش میانی است را می‌توان به شرح زیر بررسی کرد.

1. برخلاف روش‌هایی مثل سمعک یا درمان دارویی، اسیکولوپلاستی مستقیما به بازسازی استخوان های گوش میانی و ساختار گوش می‌پردازد و نقص مکانیکی شنوایی را رفع می‌کند.
2. این روش درمانی، بیشتر در مواردی مانند آسیب‌های شدید، نکروز استخوان‌ها یا سابقه جراحی‌های ناموفق استفاده می‌شود.
3. اسیکولوپلاستی، با استفاده از پروتزهای خاص یا استخوان‌های خود بیمار، نتایج ماندگارتری در مقایسه با روش‌های غیرجراحی دارد.
4. برخلاف روش‌هایی مانند استفاده از دستگاه‌های کمک شنوایی، پس از بهبود کامل، بیمار نیازی به تجهیزات خارجی ندارد.

البته، این روش زمانی بهترین انتخاب است که سایر روش‌های درمانی ناکارآمد بوده یا مشکل ساختاری گوش میانی شدید باشد.

مزایای اسیکولوپلاستی در درمان

اسیکولوپلاستی، تاثیرات مثبت زیادی در بهبود شنوایی بیماران دارد. علاوه بر این، بیماران با برخورداری از این روش درمانی، می‌توانند از مزایای زیر نیز بهره‌مند شوند:

• بهبود کیفیت شنوایی با بازسازی یا جایگزینی استخوان‌های آسیب‌دیده
• رفع مشکلات ناشی از عفونت‌ها با ترمیم زنجیره استخوانی
• پیشگیری از افت بیشتر شنوایی با جایگزینی استخوان‌های تخریب‌شده
• استفاده از پروتزهای مصنوعی یا مواد طبیعی برای افزایش دوام و نتایج بهتر

عوارض و خطرات احتمالی اسیکولوپلاستی

علی‌رغم بازسازی استخوان های گوش میانی، این جراحی می‌تواند عوارضی نیز داشته باشد:

1. عدم بهبود شنوایی
2. فرسایش یا جابجایی استخوان‌های ترمیم شده یا پروتزها
3. شکستگی استخوان رکابی (Stapes) یا ایجاد فیستول پری لنف
4. مرگ بافتی یا ایجاد نکروز برای بافت طبیعی و پیوندی
5. سرگیجه یا مشکلات تعادل ناشی از اختلالات گوش داخلی و آسیب به ساختارهای مجاور
6. اختلال در شنوایی حسی_عصبی
7. احتمال آسیب به عصب صورت و فلج موقت یا دائم
8. عفونت و التهاب در پی وجود بیماری‌هایی مانند اوتیت مدیا یا کلستئاتوم

با این وجود، نکته مهم این است که دیگر بیماری‌های گوش میانی، نوع پروتز، تکنیک جراحی و تخصص و تجربه تیم جراحی و پزشک معالج، بر موفقیت عمل تاثیرگذارند.

انواع پروتزهای مورد استفاده در اسیکولوپلاستی

شایع ترین جنس پروتز استخوانچه های گوش میانی، از جنس تیتانیوم است. تیتانیوم یک فلز است اما تا حد بسیار زیادی با بدن سازگار است. این سازگاری باعث می شود واکنش ناخواسته بدن نسبت به این ماده به حداقل ممکن برسد. از سوی دیگر، کارکرد پروتزهای از جنس تیتانیوم بسیار رضایت بخش است. دلایل زیر برای مناسب بودن پروتزهای از جنس تیتانیوم کافی است:

• از جای خود بیرون نمی زنند.
• بسیار به ندرت ممکن است با عفونت همراه شوند.
• با وجود این که فلزی هستند؛ در انجام تصویربرداری های پزشکی مانند ام آر آی اختلال و منعی ایجاد نمی کنند.

پروتزهای دیگر از جنس هیدروکسی آپاتیت و سایر جنس های دیگر هم وجود دارد. با توجه به این که نتایج حاصل از استفاده از پروتزهای از جنس سایر مواد در مقایسه با پروتزهای تیتانیومی دلچسب نبوده، امروزه از این پروتزها کمتر استفاده می شود. علاوه بر جنس پروتزها، طراحی پروتزها هم متفاوت است. بر اساس این که کدام استخوان ریز موجود در گوش میانی آسیب دیده است، در عمل جراحی اوسیکولوپلاستی ممکن است از طرح های مختلفی از پروتزها بهره گرفته شود. ^pmc.ncbi

نتیجه جراحی اسیکولوپلاستی

افرادی که تحت عمل جراحی اوسیکولوپلاستی قرار می گیرند؛ می توانند پس از عمل جراحی بدون محدودیت به زندگی عادی خود ادامه دهند. البته چند هفته پس از عمل جراحی اوسیکولوپلاستی لازم است در برخی موارد، نکاتی را رعایت نمایند. این که هر فرد چه نکاتی را باید رعایت کند، به عوامل زیر بسنگی دارد:

• روش عمل جراحی اوسیکولوپلاستی
• میزان آسیب استخوانچه های موجود در گوش میانی
• جنس و طراحی پروتزهای به کار رفته در طول عمل جراحی

شاید پزشک فوق تخصص جراحی گوش و حلق و بینی از برخی بیماران بخواهد طی چند هفته نخست بعد از جراحی اوسیکولوپلاستی از موارد زیر خودداری کنند:

1. کارهای سنگین
2. هر فعالیتی که ممکن است با ضربه به سر توام باشد مانند برخی از انواع ورزش ها
3. ممنوعیت فعالیت هایی که با تغییر فشار در گوش همراه است مانند سفرهای هوایی
4. جلوگیری از ورود آب به گوش

البته مورد آخر در اغلب جراحی های گوش میانی باید برای سه تا چهار هفته رعایت شود. به عبارت دیگر، هر بیماری که عمل جراحی گوش میانی برای او انجام شده است؛ تا بخیه هایش و پرده گوش بهبود نیافته، نباید اجازه دهد آب به مجرای گوش وارد شود. ^sunnybrook

مراقبت‌های بعد از اسیکولوپلاستی

به منظور بهبود شنوایی بیمار پس از جراحی اسیکولوپلاستی و کاهش عوارض احتمالی این عمل، رعایت دستورالعمل‌های مراقبتی، ضروری است.

• در صورت استفاده از روش پشت‌گوشی برای دسترسی به گوش میانی، بخیه‌های جراحی پس از 10 تا 14 روز در مطب پزشک برداشته می‌شوند. اگر از روش داخل گوشی استفاده شود نیز، بخیه‌ها جذبی بوده و نیازی به برداشتن دستی ندارند. با این حال، بهتر است روزی دو بار از پماد پلی اسپورین روی محل بخیه‌ها استفاده کنید.
• خونابه یا ترشحات قرمز رنگ تا چند روز پس از جراحی طبیعی است. با این حال، اگر میزان یا رنگ ترشحات نگران‌کننده باشد؛ فورا با پزشک خود تماس بگیرید.
• به هیچ وجه پانسمان داخل گوش را لمس یا خارج نکنید. چرا که باعث اختلال در بهبود و کاهش موفقیت جراحی می‌شود.
• گوش خود را خشک نگه دارید و تا زمان بهبودی کامل یا طبق توصیه پزشک از حمام کردن یا شستشوی گوش پرهیز کنید.
• از بلند کردن اجسام سنگین‌، پرواز هواپیما یا انجام فعالیت‌های شدید مانند سرفه یا عطسه با دهان بسته برای 4 تا 6 هفته خودداری کنید. عطسه و سرفه را با دهان کاملا باز انجام دهید تا فشار بر ناحیه جراحی کاهش یابد.

در آخر، اگر کار شما شامل فعالیت بدنی سنگین نیست، معمولا پس از حدود یک هفته می‌توانید به کار بازگردید.

آینده اسیکولوپلاستی و روندهای نوین

جراحی اسیکولوپلاستی با گذشت زمان از روش‌های ابتدایی استفاده از استخوان‌ها و غضروف‌های بدن به سمت استفاده از مواد پیشرفته بیوپلیمری و بیواکتیو تکامل یافته است. در حال حاضر نیز، مواد مدرنی مانند تیتانیوم به دلیل سازگاری بالا با بافت بدن و کاهش خطر عفونت یا جابه‌جایی، یکی از محبوب‌ترین گزینه‌ها برای بازسازی استخوان های گوش میانی هستند. روندهای نوین در اسیکولوپلاستی، شامل ترکیب تکنولوژی‌های پیشرفته مانند پرینت سه بعدی برای ساخت پروتزهای شخصی‌سازی‌شده، استفاده از ایمپلنت‌های هوشمند برای بهبود کیفیت شنوایی و توسعه مواد جدید با خاصیت ضدباکتریایی می‌باشند. که با هدف افزایش دقت جراحی، کاهش خطرات و بهبود نتایج بلندمدت صورت می‌گیرند. ^emedicine

عمل جراحی اوسیکولوپلاستی در بین اعمال جراحی گوناگون به لحاظ عوارض بعد از عمل، یک عمل جراحی سبک محسوب می شود. دوره نقاهت پس از پایان جراحی به طور معمول بدون هرگونه مشکلی سپری می شود. درصد بسیار کمی از بیماران ممکن است در روزهای پس از عمل جراحی اوسیکولوپلاستی، سرگیجه را گزارش کنند؛ که به طور معمول مشکل ساز نیست و با دارو رفع می شود. نتیجه عمل اوسیکولوپلاستی تا حدود زیادی به میزان آسیب وارده به استخوانچه ها و سایر اجزای گوش بیمار و به طور کلی به شرایط گوش بیمار بستگی دارد.

در تقریبا همه موارد عمل جراحی اوسیکولوپلاستی، شنوایی فرد بهبود چشمگیری پیدا می کند. اما در مواردی که آسیب های شدید به گوش بیمار وارد شده است این میزان بهبود کمتر است. بهبود شنوایی به معنای این نیست که بیمار قدرت شنوایی طبیعی و عادی حتما پیدا می کند. بلکه به این مفهوم است که شنوایی او نسبت به پیش از عمل اوسیکولوپلاستی بهتر می شود. دکتر کوهی دانش آموخته رشته فوق تخصصی جراحی گوش و حلق و بینی از دانشگاه استنفورد آمریکا آماده پذیرش بیماران نیازمند به اوسیکولوپلاستی در کلینیک خود در تهران هستند.