غربالگری شنوایی نوزادان
در این مقاله از سایت دکتر کوهی، قصد داریم درمورد غربالگری شنوایی نوزادان بپردازیم. درواقع غربالگری شنوایی نوزادان، یک روش حیاتی است که برای شناسایی مشکلات شنوایی در نوزادان، بلافاصله پس از تولد طراحی شده است. هدف آن، تشخیص زودهنگام اختلالات شنوایی، حصول اطمینان از مداخله و حمایت به موقع است. این فرآیند غیرتهاجمی، معمولاً شامل استفاده از آزمایشهای انتشارات صوتی (OAE) یا پاسخ شنوایی ساقه مغز (ABR) است. تست‌های OAE، پاسخ گوش داخلی به صدا را اندازه گیری می‌کنند، در حالی که تست‌های ABR، پاسخ‌های عصبی به محرک‌های شنوایی را ارزیابی می‌کنند.
غربالگری سریع است و معمولاً در هنگام خواب نوزاد انجام می‌شود و هیچ ناراحتی ایجاد نمی‌کند. تشخیص زودهنگام بسیار مهم است، زیرا اختلالات شنوایی درمان نشده، می‌تواند بر رشد گفتار و زبان، تعامل اجتماعی و رشد کلی شناختی در نوزادان تأثیر بگذارد. در ادامه همراه ما باشید تا اطلاعات بیشتری درمورد غربالگری شنوایی نوزادان در اختیار شما قرار دهیم.
ناشنوایی و افت شنوایی مادرزادی یکی از ناهنجاری هایی به شمار می رود که ممکن است در نوزادان و نونهالان سبب مشکلات عدیده و گاه پیچیده ای شود. این مشکل در جوامعی که ازدواج های خانوادگی در آنها شایع است، بیشتر رخ می دهد. متاسفانه در کشور ما، ایران، هم وصلت های با اقوام حتی اقوام نزدیک بسیار زیاد دیده می شود و متاسفانه گاهی چنین ازدواج هایی پسندیده و خوب هم دانسته می شوند. همین دلایل باعث می شوند که بروز ناشنوایی و افت شنوایی مادرزادی در نوزادان و نونهالان ایرانی هم یکی از مشکلات مهم و قابل توجه باشد.
اما بیشتر قریب به اتفاق این بیماران از راه دو درمان می توانند حس شنوایی را تجریه کنند:
- سمعک های پرقدرت و ویژه
- کاشت حلزون گوش
پیشرفت های چشمگیر در تولید سمعک های دیجیتال و دسترسی آسان به درمان کاشت حلزون گوش، هر دو چراغ امید را در دل والدین نوزادان دچار ناشنوایی یا کم شنوایی ایجاد کرده اند. با این درمان ها تقریبا همه کسانی که به ناشنوایی یا افت شنوایی مادرزادی مبتلا هستند، می توانند حس شنوایی را به خوبی به کار ببرند و از یادگیری طبیعی مانند سایر نونهالان و کودکان بهرمند شوند. این درمان باعث شده اند کیفیت زندگی مبتلایان به ناشنوایی مادرزادی با سایرین فرقی نداشته باشد و آنها هم بتوانند در ایجاد روابط اجتماعی عادی موفق باشند.
واضح است که داشتن قدرت سخن گفتن یا همان تکلم، یکی از ابتدایی ترین توانایی ها در زندگی محسوب می شود. نوزادان و نونهالانی که به ناشنوایی یا کم شنوایی به صورت مادرزادی مبتلا هستند، با مراجعه به موقع به پزشک و دریافت درمان مناسب می توانند قدرت تکلم عادی در کودکی و بزرگسالی داشته باشند.
در این مقاله خواهید خواند:
- برای درمان ناشنوایی یا افت شنوایی مادرزادی چه زمانی بهتر است اقدام شود؟
- غربالگری چیست و در پزشکی چه معنایی دارد؟
- غربالگری شنوایی نوزادان چیست و چگونه انجام می شود؟
- پرسش های رایج درباره غربالگری شنوایی نوزادان
- اگر غربالگری شنوایی کودکان، مشکل احتمالی را نشان دهد چه اقداماتی باید انجام داد؟
- آیا نتیجه خوب در اولین غربالگری به این معنی است که دیگر نیازی به بررسی مجدد شنوایی کودک نیست؟
- در صورت تشخیص کم شنوایی، چگونه می توان به کودک کمک کرد؟
برای درمان ناشنوایی یا افت شنوایی مادرزادی چه زمانی بهتر است اقدام شود؟
با توجه به آنچه در بالا گفته شد، مشخص است که هر چه نونهالان زودتر به حس شنوایی مناسب دست پیدا کنند، زودتر می توانند یادگیری طبیعی بخصوص یادگیری تکلم را آغاز کنند. به همین دلیل بهتر است در اسرع وقت نسبت به درمان ناشنوایی مادرزادی اقدام گردد.
اما باید گفت تشخیص دادن ناشنوایی نوزادان و نونهالان همیشه کار راحتی نیست. برای این که بتوان به موقع و در همان اوایل میزان قدرت شنوایی نوزاد یا نونهال را سنجید و نوزادان مبتلا به ناشنوایی مادرزادی را تشخیص داد، غربالگری شنوایی نوزادان، انجام می شود.
غربالگری چیست و در پزشکی چه معنایی دارد؟
به عملی که طی آن دو گروه متفاوت از اجسام یا افراد از هم جدا می شوند، غربالگری گفته می شود. در زبان انگلیسی برای این مفهوم از واژه screening استفاده می شود. در طبابت و پزشکی، غربالگری به یک نوع معاینه، تست یا آزمایش گفته می شود، که با کمک آن می توان افرادی که به احتمال زیاد به یک بیماری مبتلا هستند را تشخیص داد.
شاید ذکر چند نمونه کمک نماید که با واژه غربالگری در پزشکی بیشتر آشنا شوید. همه بانوان در معرض احتمال ابتلا به سرطان پستان هستند. تشخیص زودهنگام سرطان پستان می تواند به درمان آسان تر و افزایش احتمال علاج آن و افزایش طول عمر بیمار کمک کند. معاینه ماهانه خود (خود-ارزیابی) و ماموگرافی مرتب (در بسیاری از موارد سالیانه) راه هایی هستند که برای غربالگری سرطان پستان به کار می روند.
غربالگری شنوایی نوزادان چیست و چگونه انجام می شود؟
برای تشخیص زودهنگام هر گونه مشکلات شنوایی اعم از ناشنوایی یا افت شنوایی در نوزادان و نونهالان برخی کارهای تشخیصی در جهان و در ایران روی این گروه سنی انجام می شود. تشخیص زودهنگام ناشنوایی مادرزادی کمک می کند، درمان به موقع با نتایج بهتر و موفق تر در این بیماران همراه باشد.
اگر غربالگری حس شنوایی در نوزاد انجام نشود، یعنی منتظر بمانید تا زمان صحبت کردن نونهال فرا برسد و آن گاه که کودک حرف نزد، تازه به فکر تشخیص و درمان ناشنوایی باشید، زمان زیادی از دست خواهد رفت. به همین دلیل، در هر کشوری با یک تست و در کشور ما با استفاده از OAE نوزادان را به جهت ابتلا به ناشنوایی مادرزادی غربال یا به زبان انگلیسی screen می کنیم.
به عبارت دیگر، با غربالگری شنوایی نوزادان، چک می کنیم که آیا حس شنوایی نوزاد در محدوده طبیعی قرار دارد یا خیر.
یکی از خصوصیت های مهم تست های غربالگری این است که اگر فردی بر اساس این تست سالم تشخیص داده شود، مطمئناً آن فرد سالم است. اما اگر این تست احتمال زیاد بیمار بودن فرد را نشان دهد، این فقط یک احتمال است و نمی توان بر اساس آن فرد را بیمار تلقی کرد بلکه باید تست های بیشتر برای اطمینان از بیمار یا سالم بودن فرد به انجام برسد و نتیجه تست قبلی تایید شود.
در واقع، اگر یک نوزاد در غربالگری شنوایی به عنوان نوزاد دچار مشکل، تشخیص داده شود، این به معنای قطعی بودن ناشنوایی آن نوزاد نیست بلکه باید تست های شنوایی بیشتر و دقیق تر برای این نوزاد در سنین 3 و 6 ماهگی انجام شود. نتایج آن تست ها به طور دقیق می توانند وضعیت سلامتی شنوایی نوزادان را مشخص نمایند.
اگر در این تست ها ناشنوایی نونهال یا نوزاد تایید شد، آن وقت چه مراحلی را باید سپری کرد؟ اگر ناشنوایی یا افت شنوایی مادرزادی نوزاد یا نونهال تایید شود، باید مراحل زیر به انجام برسد:
- استفاده از سمعک های مناسب
- بازتوانی
- بررسی پیشرفت گفتاری و شنیداری
در صورتی که نوزاد یا کودک با وجود استفاده از راه های درمانی بالا به بهبود مناسب دست نیافته باشد و پیشرفت قابل توجهی در حس شنوایی او مشاهده نشود، آن وقت باید با یک پزشک جراح فوق تخصصی گوش و حلق و بینی مشورت کرد. در این موارد، پزشک ممکن است پس از بررسی های لازم، کودک را برای کاشت حلزون گوش مناسب بداند و کارهای لازم برای انجام این عمل جراحی و ایجاد حس شنوایی در کودک را به انجام رساند. به عبارت دیگر، در صورت کافی نبودن درمان های فوق الذکر برای کودک، کاشت حلزون گوش می تواند یکی از راه های مناسب برای درمان ناشنوایی مادرزادی باشد.
امروزه نظام های سراسری غربالگری شنوایی نوزادان در ایران و بسیاری از کشورهای جهان شکل گرفته است. این غربالگری سراسری کمک می کند که نوزادان و نونهالان دچار مشکلات شنوایی مادرزادی به موقع تشخیص داده شوند و تحت درمان مناسب قرار گیرند. بدین ترتیب تقریبا همه نوزادان و کودکان با استفاده از حس شنوایی سیر تکامل و یادگیری خود را طی می کنند و آماده روابط اجتماعی مناسب در نوجوانی و بزرگسالی می شوند.
غربالگری شنوایی نوزادان بار و عوارض ناشنوایی مادرزادی را به شدت کاهش داده است و این امید را برای همه والدین پدید آورده است که حتی اگر نوزاد آنها با ناشنوایی یا کم شنوایی مادرزادی به دنیا آمد، راه هایی موثر وجود دارد که بتوان حس شنوایی را به او برگرداند و زندگی طبیعی را از این نظر به کودک هدیه داد.
اگر غربالگری شنوایی کودکان، مشکل احتمالی را نشان دهد چه اقداماتی باید انجام داد؟
غربالگری شنوایی کودکان، جزء حیاتی مراقبت‌های بهداشتی کودکان است. این ابزار مداخله زودهنگام، نه تنها مشکلات شنوایی بالقوه را شناسایی می‌کند، بلکه نقش مهمی در رسیدگی سریع به آنها دارد. توانایی شنیدن برای رشد کودک اساسی است، زیرا مستقیماً بر مهارت‌های زبانی و ارتباطی، تعاملات اجتماعی و پیشرفت تحصیلی آنها تأثیر می‌گذارد.
غربالگری شنوایی، معمولا مدت کوتاهی پس از تولد و در مراحل مختلف در سال‌های اولیه کودک انجام می‌شود. اگر غربالگری علائمی از مشکلات شنوایی را نشان داد، ضروری است که سریع اقدام شود. تأخیر در مداخله می‌تواند مانع رشد گفتار و زبان، توانایی‌های شناختی و کیفیت کلی زندگی کودک شود.
پس از شناسایی یک مشکل احتمالی، باید اقداماتی انجام شود. این ممکن است شامل آزمایشهای تشخیصی بیشتر برای مشخص کردن وسعت و ماهیت موضوع باشد. برای بسیاری از کودکان، مداخلات اولیه مانند سمعک یا کاشت حلزون، می‌تواند تا حد زیادی توانایی‌های شنوایی آنها را افزایش دهد و آینده‌ای موفق را بهبود بخشد. علاوه‌براین، گفتار و زبان درمانی، می‌تواند به پر کردن شکاف‌های رشدی ناشی از اختلالات شنوایی کمک کند.
آیا نتیجه خوب در اولین غربالگری به این معنی است که دیگر نیازی به بررسی مجدد شنوایی کودک نیست؟
دریافت یک نتیجه خوب در اولین غربالگری برای شنوایی کودک در واقع مثبت است، اما لزوماً به این معنی نیست که بررسی‌های بیشتر غیر ضروری است. در حالی که یک غربالگری اولیه خوب نشان می‌دهد که شنوایی کودک در محدوده معمولی قرار دارد، اما ضروری است به خاطر داشته باشید که غربالگری‌ها همیشه بدون خطا نیستند. آنها ممکن است مسائل جزئی را نشان ندهند یا فقط آشکارترین نگرانی‌ها را تشخیص دهند.
بنابراین یک نتیجه خوب در غربالگری اول، نباید به عنوان یک پاسخ قطعی تفسیر شود. این نشان می‌دهد که در آن لحظه هیچ مشکل آشکاری وجود ندارد، اما نظارت مداوم هنوز حیاتی است. شنوایی کودکان می‌تواند در طول زمان به دلیل عوامل مختلف تغییر کند، بنابراین بررسی مجدد دوره‌ای، برای اطمینان از تشخیص زودهنگام مشکلات احتمالی ضروری است.
بررسی مجدد شنوایی کودک، یک اقدام پیشگیرانه برای محافظت از رشد آنهاست. این امر به‌ویژه بسیار مهم است؛ زیرا مشکلات شنوایی می‌تواند بر رشد گفتار و زبان تأثیر بگذارد. بنابراین حتی با یک نتیجه خوب در غربالگری اول، توصیه می‌شود که ارزیابی‌های دوره‌ای را دنبال کنید تا اطمینان حاصل شود که شنوایی کودک سالم می‌ماند و مهارت‌های ارتباطی او به رشد مطلوب ادامه می‌دهد.
در صورت تشخیص کم شنوایی، چگونه می توان به کودک کمک کرد؟
هنگامی که تشخیص داده می‌شود کودک دچار کم‌شنوایی است، می‌تواند لحظه‌ای چالش برانگیز برای کودک و والدینش باشد. با این حال، چندین مرحله ضروری برای کمک به سازگاری و رشد کودک در چنین شرایطی وجود دارد. قبل از هر چیز، مشورت با یک متخصص گوش برای تعیین میزان و علت کم شنوایی بسیار مهم است.
مداخله اولیه کلیدی است. هرچه زودتر به این موضوع رسیدگی کنید، شانس کودک برای توسعه مهارت‌های ارتباطی و زبانی بیشتر می‌شود. سمعک یا کاشت حلزون، ممکن است توصیه شود و استفاده از آنها باید ثابت باشد. علاوه‌براین، والدین و مراقبان می‌توانند نقش اساسی در رشد کودک داشته باشند. ایجاد یک محیط حمایتی و پرورشی ضروری است. ارتباط واضح را تشویق کنید، تماس چشمی را حفظ کنید و از نشانه‌های بصری برای کمک به درک استفاده کنید.
کودک را در گفتار و زبان درمانی تخصصی ثبت نام کنید. این متخصصان می‌توانند بر روی مهارت‌های زبانی و ارتباطی متناسب با نیازهای کودک کار کنند. در نهایت، با شبکه‌ها و سازمان‌های پشتیبانی خانواده‌هایی که با کم شنوایی سر و کار دارند، ارتباط برقرار کنید. آنها می‌توانند راهنمایی، منابع و حمایت عاطفی را در طول این راه ارائه دهند.
پرسش های رایج درباره غربالگری شنوایی نوزادان
در ادامه با رایج ترین پرسش هایی که در زمینه غربالگری شنوایی نوزادان پرسیده می شود، این نوشتار ادامه خواهد یافت.
آیا همه نوزادان و نونهالان باید غربالگری شنوایی بشوند؟
پاسخ این پرسش مثبت است. بله! همه نوزادان باید به لحاظ شنوایی مورد غربالگری قرار گیرند. در بسیاری از موارد پیش از این که نوزاد از زایشگاه ترخیص شود، غربالگری شنوایی برای او انجام می گیرد. اگر در زایشگاه نوزاد مورد غربالگری شنوایی قرار نگرفته است، بهتر است تا پیش از یک ماهگی این کار برایش انجام شود.
به هر حال بهتر است وضعیت شنوایی نوزادان و نونهالان تا سه ماهگی مشخص شود و اگر ناشنوایی یا کم شنوایی همچنان وجود دارد، درمان های لازم تا سن 6 ماهگی باید برای وی آغاز گردد.
آیا نوزادی که سرش را به سمت صداها بر می گرداند، باز هم باید غربالگری شنوایی نوزادان برایش انجام شود؟
شاید نوزادان همزمان با سر و صدا وضعیت حرکتی خود را تغییر دهند یا حتی به سمت منبع صدا سر خود را بگردانند. این واکنش بدین معنی نیست که آنها می توانند همه صداها از جمله گفته های والدین را بشنوند و از شنوایی طبیعی برخوردار هستند. شایان ذکر است نوزادانی که به افت شنوایی مادرزادی مبتلا هستند، ممکن است برخی از صداها را بشنوند، اما این میزان از قدرت شنوایی برای یادگیری تکلم و برقراری ارتباط اجتماعی مناسب در آینده کفایت نمی کند.
تست OAE که در ایران برای غربالگری شنوایی نوزادان به کار می رود، چیست؟
در ایران برای تشخیص زودهنگام ناشنوایی یا افت شنوایی مادرزادی در نوزادان تستی با نام OAE به انجام می رسد. این تست مخفف یک روش تشخیصی است که در زبان انگلیسی OtoAcoustic Emissions خوانده می شود.
در این تست یک وسیله ظریف درون مجرای گوش نوزاد قرار داده می شود. با کلیک کردن دکمه این دستگاه، صداهای مختلف از راه این دستگاه در گوش نوزاد پخش می شود. بازتاب این صدا در گوش داخلی کودک چک می شود و بدین ترتیب احتمال وجود مشکلات ناشنوایی در کودک بررسی می گردد.
این تست هیچ دردی ندارد. بین مدت 5 تا ده دقیقه طول می کشد. این تست در حالی باید انجام شود که نوزاد خواب است یا آرام و بدون صدا دراز کشیده است.
اگر تست غربالگری شنوایی یک نوزاد غیرطبیعی گزارش شد، قدم بعدی چیست؟
از هر صد نوزاد یک یا دو نوزاد در این تست نتایج شنوایی طبیعی را نشان نمی دهند. همان طور که پیش از این هم گفته شد، اگر تست غربالگری نتیجه طبیعی نداشته باشد، بدین مفهوم است که احتمال وجود ناشنوایی یا افت شنوایی مادرزادی در نوزاد زیاد است اما این نتیجه قطعی نیست. به طور معمول، پیش از ترخیص از بیمارستان پزشک متخصص کودکان، اطلاعات لازم را به والدین می دهد و زمان انجام تست بعدی را توسط کارشناس شنوایی سنجی مجرب در زمینه نوزادان مشخص می کند. بهتر است تست بعدی حداکثر ظرف یک ماه آینده انجام شود تا وضعیت شنوایی نوزاد به طور دقیق تری مشخص گردد.
اگر تست غربالگری شنوایی یک نوزاد طبیعی بود، آیا می توان مطمئن بود که در آینده دچار مشکل شنوایی نمی شود؟
متاسفانه پاسخ این پرسش منفی است. خیر! برخی از این نوزادان ممکن است در آینده و در سنین کودکی مشکلاتی را در زمینه شنوایی نشان دهند. دلایل زیر به عنوان علل بروز دیرهنگام ناشنوایی یا افت شنوایی در کودکان مطرح هستند:
- عوامل ژنتیکی
- عفونت های مکرر در گوش
- سایر عفونت ها مانند سرخک یا مننژیت
- قرار گرفتن نوزاد یا کودک در معرض شدت زیاد صداها
- دود دخانیات مانند سیگار یا قلیان که به طور دست دوم (حاصل استعمال دخانیات توسط دیگران در اطراف کودک) در هوای محل زندگی کودک وجود دارد
چه علائمی در کودکان نشان از ناشنوایی یا افت شنوایی مادرزادی در آنها دارد؟
اگر نوزاد یا کودک علائم زیر را نشان می دهد بهتر است تحت نظر پزشک متخصص گوش و حلق و بینی قرار گیرد:
- اگر با یک صدای واضح عکس العملی نشان نمی دهد یا پس از یک ماهگی سرش را به سمت صدا بر نمی گرداند
- تا اشیا یا افراد را نبیند، از روی صدا متوجه آنها نمی شود
- صداهایی که همراه با لرزش هستند را متوجه می شود اما سایر صداها را متوجه نمی شود
- اگر تا سن 12 یا 15 ماهگی هیچ کلمه معنی داری مانند بابا یا مامان نمی گوید
- اگر از اتاق دیگر صدایش بزنید، هرگز جواب نمی دهد
- به نظر می رسد بعضی از صداها را نمی شنود در حالی که بعضی از صداها را هم می شنود
- مشکلات تعادل مانند عدم توانایی در نشستن یا ایستادن و راه رفتن یا ثابت نگه داشتن سر را هم باید در نظر گرفت. گاهی مشکلات شنوایی با اختلالات حفظ تعادل همراه است؛ به خصوص اگر بیماری از نوعی باشد که به گوش داخلی آسیب وارد کرده باشد.
- از داستان خواندن لذت نمی برد
- درخواست می کند صدای تلویزیون بسیار بیشتر از حد مورد درخواست سایر اعضای خانواده بلند شود
سخن پایانی
در مورد اختلالات شنوایی در نوزادان و نونهالان، زمان مهم ترین شاخص است. هر چه مشکلات شنوایی نوزاد یا نونهال زودتر تشخیص داده شود، درمان آن موفق تر است و کودک بهتر می تواند از استعداد یادگیری خود برای پیشرفت در آینده به طور بهینه استفاده نماید. اگر در مورد شنوایی نوزاد یا نونهال خود شک دارید، به طور قطع، با پزشک معالج وی مشورت کنید.
دکتر علی کوهی دانش آموخته رشته فوق تخصصی جراحی گوش و حلق و بینی از دانشگاه استنفورد آمریکا آماده ارائه مشاوره و درمان مناسب برای نوزادان و کودکان مبتلا به اختلالات شنوایی مادرزادی در کلینیک خود در تهران هستند.
منبع:
پادکست جناب دکتر کوهی از اینستاگرام
ممنوع بابت مقاله خوبتون
فقط یک سوال هر عفونی ممکن است باعث ناشنوایی بشه؟
نه لزوما هر عفونتی باعث کاهش شنوایی نمیشه