غربالگری شنوایی نوزادان و شنوایی سنجی نوزادان

برای تشخیص زودهنگام هر گونه مشکلات شنوایی اعم از ناشنوایی یا افت شنوایی در نوزادان؛ برخی کارهای تشخیصی در ایران روی این گروه سنی انجام می شود. تشخیص زودهنگام ناشنوایی مادرزادی کمک می کند؛ درمان به موقع با نتایج بهتر و موفق تر در این بیماران، همراه باشد. اگر غربالگری حس شنوایی در نوزاد انجام نشود؛ یعنی منتظر بمانید تا زمان صحبت کردن کودک فرا برسد و آن گاه که کودک حرف نزد؛ تازه به فکر تشخیص و درمان ناشنوایی باشید؛ زمان زیادی از دست خواهد رفت. به همین دلیل، در هر کشوری با یک تست و در کشور ما با استفاده از OAE، نوزادان را به جهت ابتلا به ناشنوایی مادرزادی غربال می کنیم. به عبارت دیگر، با غربالگری شنوایی نوزادان، چک می کنیم که آیا حس شنوایی نوزاد در محدوده طبیعی قرار دارد یا خیر.^{HealthyChildren}

یکی از خصوصیت های مهم تست های غربالگری این است که اگر فردی بر اساس این تست سالم تشخیص داده شود؛ مطمئناً آن فرد سالم است. اما اگر این تست با احتمال زیاد، بیمار بودن فرد را نشان دهد؛ این فقط یک احتمال است و نمی توان بر اساس آن فرد را بیمار تلقی کرد. بلکه باید تست های بیشتری برای اطمینان از بیمار یا سالم بودن فرد به انجام برسد و نتیجه تست قبلی تایید شود. در واقع، اگر یک نوزاد در غربالگری شنوایی به عنوان نوزاد دچار مشکل، تشخیص داده شود؛ این به معنای قطعی بودن ناشنوایی آن نوزاد نیست! بلکه باید تست های شنوایی بیشتر و دقیق تری برای این نوزاد در سنین 3 و 6 ماهگی انجام شود. نتایج آن تست ها به طور دقیق می توانند وضعیت سلامتی شنوایی نوزادان را مشخص نمایند.

اگر در این تست ها ناشنوایی نوزاد تایید شد؛ آن وقت چه مراحلی را باید سپری کرد؟

اگر ناشنوایی یا افت شنوایی مادرزادی نوزاد تایید شود؛ باید مراحل زیر به انجام برسد:

• استفاده از سمعک های مناسب
• بازتوانی
• بررسی پیشرفت گفتاری و شنیداری

در صورتی که نوزاد یا کودک با وجود استفاده از راه های درمانی بالا به بهبود مناسب دست نیافته باشد و پیشرفت قابل توجهی در حس شنوایی او مشاهده نشود، آن وقت باید با یک پزشک جراح فوق تخصصی گوش و حلق و بینی مشورت کرد. در این موارد، پزشک ممکن است پس از بررسی های لازم، کودک را برای کاشت حلزون گوش مناسب بداند و کارهای لازم برای انجام این عمل جراحی و ایجاد حس شنوایی در کودک؛ به انجام رساند. به عبارت دیگر، در صورت کافی نبودن درمان های فوق الذکر برای کودک، کاشت حلزون گوش می تواند یکی از راه های مناسب برای درمان ناشنوایی مادرزادی باشد.

امروزه نظام های سراسری غربالگری شنوایی نوزادان در ایران و بسیاری از کشورهای جهان شکل گرفته است. این غربالگری سراسری کمک می کند که نوزادان دچار مشکلات شنوایی مادرزادی، به موقع تشخیص داده شوند و تحت درمان مناسب قرار گیرند. بدین ترتیب تقریبا همه نوزادان و کودکان با استفاده از حس شنوایی، سیر تکامل و یادگیری خود را طی می کنند و آماده روابط اجتماعی مناسب در نوجوانی و بزرگسالی می شوند. غربالگری شنوایی نوزادان بار و عوارض ناشنوایی مادرزادی را به شدت کاهش داده است و این امید را برای همه والدین پدید آورده است که حتی اگر نوزاد آنها با ناشنوایی یا کم شنوایی مادرزادی به دنیا آمد؛ راه هایی موثر وجود دارد که بتوان حس شنوایی را به او برگرداند و زندگی طبیعی را از این نظر به کودک هدیه داد.

آیا همه نوزادان و نونهالان باید غربالگری شنوایی بشوند؟

بله! همه نوزادان باید به لحاظ شنوایی مورد غربالگری قرار گیرند. در بسیاری از موارد پیش از این که نوزاد از زایشگاه ترخیص شود؛ غربالگری شنوایی برای او انجام می گیرد. اگر در زایشگاه نوزاد مورد غربالگری شنوایی قرار نگرفته است؛ بهتر است تا پیش از یک ماهگی این کار برایش انجام شود. به هر حال بهتر است وضعیت شنوایی نوزادان تا سه ماهگی مشخص شود و اگر ناشنوایی یا کم شنوایی همچنان وجود دارد؛ درمان های لازم تا سن 6 ماهگی باید برای وی آغاز گردد.

آیا نوزادی که سرش را به سمت صداها بر می گرداند، باز هم باید آزمایش شنوایی نوزادان برایش انجام شود؟

شاید نوزادان همزمان با سر و صدا وضعیت حرکتی خود را تغییر دهند یا حتی به سمت منبع صدا سر خود را بگردانند. این واکنش بدین معنی نیست که آنها می توانند همه صداها از جمله گفته های والدین را بشنوند و از شنوایی طبیعی برخوردار هستند. شایان ذکر است نوزادانی که به افت شنوایی مادرزادی مبتلا هستند؛ ممکن است برخی از صداها را بشنوند؛ اما این میزان از قدرت شنوایی برای یادگیری تکلم و برقراری ارتباط اجتماعی مناسب، در آینده کفایت نمی کند.

تست OAE که در ایران برای غربالگری شنوایی نوزادان به کار می رود، چیست؟

در ایران برای تشخیص زودهنگام ناشنوایی یا افت شنوایی مادرزادی در نوزادان تستی با نام OAE به انجام می رسد. در این تست یک وسیله ظریف درون مجرای گوش نوزاد قرار داده می شود. با کلیک کردن دکمه این دستگاه، صداهای مختلف از راه این دستگاه در گوش نوزاد پخش می شود. بازتاب این صدا در گوش داخلی کودک چک می شود و بدین ترتیب، احتمال وجود مشکلات ناشنوایی در کودک بررسی می گردد. این تست هیچ دردی ندارد. بین مدت 5 تا ده دقیقه طول می کشد. همچنین در حالی باید انجام شود که نوزاد خواب است یا آرام و بدون صدا دراز کشیده است.

اگر تست شنوایی یک نوزاد غیرطبیعی گزارش شد، قدم بعدی چیست؟

به طور معمول، پیش از ترخیص از بیمارستان پزشک متخصص کودکان، اطلاعات لازم را به والدین می دهد و زمان انجام تست بعدی را توسط کارشناس شنوایی سنجی مجرب در زمینه نوزادان مشخص می کند. بهتر است تست بعدی حداکثر ظرف یک ماه آینده انجام شود تا وضعیت شنوایی نوزاد به طور دقیق تری مشخص گردد.

اگر تست غربالگری شنوایی یک نوزاد طبیعی بود، آیا می توان مطمئن بود که در آینده دچار مشکل شنوایی نمی شود؟

خیر! برخی از این نوزادان ممکن است در آینده و در سنین کودکی مشکلاتی را در زمینه شنوایی نشان دهند. دلایل زیر به عنوان علل بروز دیرهنگام ناشنوایی یا کم شنوایی کودکان مطرح هستند:

• عوامل ژنتیکی
• عفونت های مکرر در گوش
• سایر عفونت ها مانند سرخک یا مننژیت
• قرار گرفتن نوزاد یا کودک در معرض شدت زیاد صداها
• دود دخانیات مانند سیگار یا قلیان که به طور دست دوم (حاصل استعمال دخانیات توسط دیگران در اطراف کودک) در هوای محل زندگی کودک وجود دارد.

چه علائمی در کودکان نشان از ناشنوایی یا افت شنوایی مادرزادی در آنها دارد؟

اگر نوزاد یا کودک علائم زیر را نشان می دهد بهتر است تحت نظر پزشک متخصص گوش و حلق و بینی قرار گیرد:

• اگر با یک صدای واضح عکس العملی نشان نمی دهد یا پس از یک ماهگی سرش را به سمت صدا بر نمی گرداند.
• تا اشیا یا افراد را نبیند، از روی صدا متوجه آنها نمی شود.
• صداهایی که همراه با لرزش هستند را متوجه می شود اما سایر صداها را متوجه نمی شود.
• اگر تا سن 12 یا 15 ماهگی هیچ کلمه معنی داری مانند بابا یا مامان نمی گوید.
• اگر از اتاق دیگر صدایش بزنید، هرگز جواب نمی دهد.
• به نظر می رسد بعضی از صداها را نمی شنود در حالی که بعضی از صداها را هم می شنود.
• مشکلات تعادل مانند عدم توانایی در نشستن یا ایستادن و راه رفتن یا ثابت نگه داشتن سر را هم باید در نظر گرفت. گاهی مشکلات شنوایی با اختلالات حفظ تعادل همراه است؛ به خصوص اگر بیماری از نوعی باشد که به گوش داخلی آسیب وارد کرده باشد.
• از داستان خواندن لذت نمی برد.
• درخواست می کند صدای تلویزیون بسیار بیشتر از حد مورد درخواست سایر اعضای خانواده بلند شود.

برای درمان ناشنوایی یا افت شنوایی مادرزادی چه زمانی بهتر است اقدام شود؟

در حالت ایده آل، این آزمایش در 4 تا 5 هفته اول انجام می شود؛ اما می توان آن را تا 3 ماهگی نیز انجام داد. با توجه به آنچه بالاتر بدان پرداخته شد؛ مشخص است که هر چه کودکان زودتر به حس شنوایی مناسب دست پیدا کنندغ زودتر می توانند یادگیری طبیعی، بخصوص یادگیری تکلم را آغاز کنند. به همین دلیل بهتر است در اسرع وقت، نسبت به درمان ناشنوایی مادرزادی؛ اقدام گردد. اما باید گفت؛ تشخیص دادن ناشنوایی نوزادان، همیشه کار راحتی نیست. برای این که بتوان به موقع و در همان اوایل وقت، میزان قدرت شنوایی نوزاد را سنجید و نوزادان مبتلا به ناشنوایی مادرزادی را تشخیص داد، غربالگری شنوایی نوزادان، انجام می شود.

آزمایش شنوایی در حالت ایده آل باید قبل از خروج نوزاد از بیمارستان پس از زایمان انجام شود. این تست معمولاً در عرض 2 روز انجام می شود و می تواند تا 6 ساعت پس از تولد انجام گیرد. اگر به دلایلی قبل از انجام تست شنوایی به منزل رفتید؛ نوزاد شما همچنان می تواند شنوایی خود را به صورت سرپایی توسط یک پرستار واجد شرایط، آزمایش کند. خلاصه این آزمایش، باید در عرض 1 ماه پس از تولد برای نوزادان سالم یا تا 3 ماهگی برای نوزادان بیمار یا نارس انجام شود.

سخن پایانی درباره تست شنوایی نوزاد

تست OAE صداهای تولید شده توسط گوش داخلی در پاسخ به محرک ها را اندازه گیری می کند. این تست غیر تهاجمی و بدون درد هستند و می توانند در مدت کوتاهی پس از تولد برای تشخیص هر گونه مشکل شنوایی بالقوه انجام شوند. آمارها نشان می دهد که تقریباً 1 تا 3 نوزاد از هر 1000 نوزاد کم شنوایی قابل توجهی دارند که غربالگری زودهنگام و درمان سریع؛ ضروری است. تشخیص زودهنگام و درمان کم شنوایی کودکان می تواند به طور قابل توجهی مهارت های زبانی و ارتباطی کودک و همچنین رشد کلی او را بهبود بخشد. اگر در مورد شنوایی نوزاد خود شک دارید، به طور قطع، با پزشک معالج وی مشورت کنید. دکتر علی کوهی دانش آموخته رشته فوق تخصصی جراحی گوش و حلق و بینی از دانشگاه استنفورد آمریکا آماده ارائه مشاوره و درمان مناسب برای نوزادان و کودکان مبتلا به اختلالات شنوایی مادرزادی در کلینیک خود در تهران هستند.