مژک‌های موجود روی سلول‌های مویی حلزون گوش مرکز اصلی تبدیل انرژی مکانیکی حاصل از امواج صوتی به سیگنال الکتریکی مناسب برای رشته‌های عصبی را بر عهده دارند. به لحاظ مکانیسم کارکرد تبدیل انرژی مکانیکی به الکتریکی، هر دو نوع سلول مویی داخلی و خارجی مشابه هم عمل می‌کنند و تفاوتی با هم ندارند.

در نوشتارهای پیشین گفته شد که امواج صوتی از راه تحرک استخوانچه‌های گوش میانی به گوش داخلی منتقل می‌شود. انتقال این حرکات به گوش داخلی باعث ایجاد لرزش یا موج‌هایی در مایع گوش داخلی یا اِندولنف می‌شود. مژک‌های موجود روی سلول‌های مویی حلزون گوش به واسطه لرزش اندولنف، خم می‌شوند. خم شدن این مژک‌ها و کشیده شدن پوشش خارجی آنها باعث باز شدن کانال‌های یونی موجود روی سطح این مژک‌ها می‌گردد.

این کانال‌ها به طور غیر انتخابی اجازه عبور یون‌های با بار الکتریکی مثبت را به داخل یا خارج سلول می‌دهند. از آن جا که داخل سلول مویی نسبت به خارج این سلول‌ها پتانسیل الکتریکی منفی‌تری دارد، با باز شدن این کانال‌ها یون‌های مثبت به درون سلول مویی سرازیر می‌شوند. مایعی که اطراف موهای ظریف یا همان مژک‌های سلول‌های مویی قرار دارد، سرشار از یون مثبت پتاسیم است.

با باز شدن کانال‌های یونی و سرازیر شدن یون‌های پتاسیم به داخل سلول مویی، وضعیت الکتریکی برعکس می‌شود؛ یعنی پتانسیل الکتریکی داخل سلول نسبت به بیرون سلول مثبت می‌شود. این حالت دِپولاریزه شدن سلولی نام دارد. البته در این بین در کنار یون پتاسیم، مقادیر کمتری یون کلسیم که آن هم بار الکتریکی مثبت دارد، وارد سلول مویی می‌شود. به عبارت دیگر، یون کلسیم هم در این بین نقش مهمی در روند تبدیل انرژی مکانیکی به جریان الکتریکی ایفا می‌نماید.

به عبارت دیگر، با ساده‌ترین بیان ممکن گفته شد که چگونه امواج صوتی به جابه جایی مایع گوش داخلی و چگونه تحرک اندولنف به جریان الکتریکی تبدیل می‌شود. اکنون جریان الکتریکی حاصل از دِپولاریزاسیون سلول‌های مویی حلزون گوش با هم تجمیع می‌شوند و به صورت یک سیگنال عصبی به رشته‌های عصبی عصب هشتم جمجمه‌ای منتقل می‌گردد. با رسیدن این سیگنال‌های عصبی به مناطق مربوطه در مغز، صداها شنیده و تعبیر و تفسیر می شود.

در انتها

سلول‌های مویی حلزون گوش سلول‌های حسی هستند که به عنوان واسطه‌های مهمی بین سیستم شنیداری و سیستم عصبی نقش ایفا می‌کنند. این سلول‌ها به ویژه در حلزون گوش، بیشتر حس‌های شنوایی، و سایر نقاط گوش داخلی، بیشتر حس تعادل، حس شتاب خطی و حس شتاب غیرخطی را به مغز منتقل می‌کنند. شایان ذکر است که سلول‌های مویی با تشابه فراوان ساختاری و کارکردی در بسیاری از مهره داران، وجود دارند و به عنوان سلول‌های حسی، حس‌های بسیار گوناگونی را برای حیوانات مهره دارد قابل درک می‌نمایند.

دکتر علی کوهی دانش آموخته رشته فوق تخصصی جراحی گوش و حلق و بینی از دانشگاه استنفورد آمریکا آماده پذیرش بیماران در کلینیک خود واقع در تهران هستند. برای کسب اطلاعات بیشتر و رزرو نوبت تماس بگیرید.

منبع ها:

• http://www.cochlea.eu/en/hair-cells
• https://academic.oup.com/icb/article/58/2/282/5039866