کیست برانکیال چیست؟ | کیست برانکیال در بزرگسالان و کودکان

کیست برانکیال(branching-cyst) نوعی اختلال مادرزادی است که طی آن توده‌ای در یک یا دو طرف گردن کودک ایجاد می‌شود. این اختلال به هنگام جنینی کودک رخ می‌دهد. زمانی که بافت‌های گردن به طور طبیعی رشد نکنند، در یک سمت یا هر دو سمت رشد غیرطبیعی خود را ادامه و شکافی در ساختار نرمال خود ایجاد می‌نمایند. مایعاتی که از سلول‌های پوشاننده این مجاری ترشح می‌شوند تشکیل کیست(cyst) می‌دهند. البته این مایعات نیز می‌توانند با رشد میکروب‌ها عفونی شوند یا با شکافی در پوست کودک، از آن محل خارج گردند.

تشخیص افتراقی کیست‌های گردنی اهمیت زیادی دارد زیرا گاهی ممکن است با بیماری‌های دیگر اشتباه گرفته شوند. پزشکان برای تمایز این موارد از تست‌های تصویربرداری و معاینه‌های دقیق استفاده می‌کنند. در بسیاری از مواقع، کیست برانکیال با توده‌های غده بزاقی مشابهت دارد و لازم است در کنار آن به درمان تومورهای غده بناگوشی نیز توجه شود.

چه عاملی باعث ایجاد کیست برانکیال می‌شود؟

بیشتر ساختار گردن در هفته پنجم از رشد جنین شکل می‌گیرد. در این زمان پنج بافت نوار شکل به نام قوس حلقی ایجاد می‌شوند. این ساختارهای مهم متشکل از بافت‌هایی‌اند که در طول زمان  تبدیل به غضروف، استخوان، رگ‌های خونی و عضلات می‌گردند. حال اگر این قوس‌ها رشد مناسبی نداشته باشند، این اختلال می‌تواند در جنین ایجاد شود.

در کیست برانکیال، بافتی که گلو و گردن را تشکیل می‌دهد، به درستی رشد نمی‌کند. همین امر باعث ایجاد فضاهایی خالی در یک یا دو طرف گردن کودک می‌گردد. این فضا یا شکاف با مایعات به خصوصی در بدن پر می‌شود که تشکیل کیست خواهد داد.^{Branchial Cleft Cyst}

عموما این وضعیت تنها در یک سمت از گردن کودک رخ می‌دهد. ولی اگر در هر دو سمت باشد، احتمال بروز اختلالات مادرزادی دیگری نیز در کودک وجود خواهد داشت.

به نقل از موسسه سلامت کودکان NCBI:

کیست‌های برانکیال یکی از شایع‌ترین توده‌های مادرزادی گردنی هستند که معمولاً در دوران کودکی یا اوایل بزرگسالی تظاهر می‌یابند و تشخیص زودهنگام آن‌ها برای پیشگیری از عفونت اهمیت دارد.

نشانه‌های اختلال یا کیست برانکیال چیست؟

در بعضی از مواقع این کیست تشخیص داده نمی‌شود تا اینکه کودک بدنبال عفونت تنفسی دچار تورم در این کیست یا خروج‌ترشحات چرکی از دهانه فیستول شود؛ زیرا معمولا تا زمانی که آلوده و عفونی نباشد، دردناک نیز نخواهد بود.

با این حال علائم مرسوم عبارتنداز:

• برآمدگی یا سوراخ روی پوست گردن، ترقوه یا بالای شانه
• برجستگی‌هایی که به مرور زمان بزرگتر می‌شوند
• تورم یا حساسیت روی گردن؛ گاها در زمان بروز عفونت در دستگاه تنفسی یا پس از آن اتفاق می‌افتد
• خروج مایعات از یک چال کوچک یا از باز شدگی پوست روی گردن

در صورتی که کیست برانکیال عفونی باشد، علائم متفاوتی دارد که عبارتنداز:

1. برجستگی دردناک در گردن
2. بلع سخت
3. خارش یا تحریک شدن پوست

اگر فرزندتان علائم بالا را داشت، حتما به یک پزشک متخصص مراجعه نمایید.

انواع کیست برانکیال کدامند؟​

کیست‌های برانکیال بر اساس محل ایجاد و ارتباطشان با ساختارهای گردن و گوش به چند نوع تقسیم می‌شوند. نوع اول بیشتر اطراف گوش و فک دیده می‌شود، نوع دوم در قسمت فوقانی گردن و نزدیک لوزه‌ها رایج است و شایع‌ترین نوع محسوب می‌شود.

نوع سوم و چهارم نیز در بخش‌های پایین‌تر گردن و اطراف غده تیروئید شکل می‌گیرند و گاهی تنها شکاف داخلی دارند که باعث عفونت‌های مکرر گردنی می‌شود.

کیست برانکیال نوع اول

این نوع کیست در جلو یا پشت گوش در حدود زاویه فک ایجاد می‌شود. نوع اول کیست با توجه به محل پیدایش و اناتومی کیست، خود می‌تواند به دو نوع دیگر تقسیم شود: درصورتی که باعث دوتایی شدن کانال گوش شود، نوع اول نامیده می‌شود و اگر کیستی در غده بزاقی پاروتید(Parotid) تشکیل دهد، نوع دوم لقب خواهد گرفت.

توجه داشته باشید شکاف داخلی در این نوع، اغلب در مجرای گوش واقع شده است.

کیست برانکیال نوع دوم

این نوع کیست در قسمت فوقانی گردن رخ می‌دهد و شکاف خارجی آن میان غضروف‌های هیوئید(Hyoid) و غده تیروئید(Thyroid) قرار گرفته است. در جلوی عضله‌ای که به آن ماهیچه جناغی پستانکی (استرنوکلیدوماستوئید/Sternocleidomastoid) گفته می‌شود. شکاف داخلی نیز در پشت گلو، در ناحیه لوزه واقع خواهد شد. این نوع، رایج‌ترین نوع کیست میان بیماران است.

کیست برانکیال نوع سوم و چهارم

کیست برانکیال نوع سوم و چهارم در بخش زیرین گردن رشد خواهد کرد. شکاف خارجی نیز در همین بخش، پایین غضروف‌های تیروئید و انگشتری (کریکوئید/Cricoid) ایجاد می‌شود. درست در همان ماهیچه جناغی پستانکی. در صورت بروز شکاف داخلی نیز، محل آن داخل گلو، در قسمتی به نام سینوس پریفورم خواهد بود.

در برخی از موارد برای اختلال نوع سوم و چهارم شکاف خارجی وجود نخواهد داشت و تنها شکاف داخلی بیمار را به خود درگیر می‌کند. بیمارانی که در این شرایط قرار دارند عموما از عفونت‌های مکرر گردن در ناحیه غده تیروئید رنج می‌برند.

آیا امکان بروز کیست برانکیال در بزرگسالی نیز وجود دارد؟

این اختلال در دوران جنینی فرد شکل خواهد گرفت و احتمال بروز آن در دوران بزرگسالی بسیار پایین است. با این حال، افرادی وجود داشتند که این کیست پس از 30 سالگی علامت دار شده‌اند.

نکته حائز اهمیت در این بخش، خطرناک بودن این کیست در بزرگسالی است و احتمال ایجاد ضایعات بدخیم در کیست است. در صورتی که رشد و پیدایش آن پس از 30 سالگی باشد، حتما باید به پزشک مراجعه و برای بهبود آن هر چه سریعتر اقدام کرد.

درمان کیست برانکیال به چه شکل است؟

با دانش امروز، متاسفانه هیچ دارویی برای درمان اختلال کیست برانکیال وجود ندارد. ولی در صورتی که کیست عفونی باشد، حتما آنتی بیوتیک‌هایی برای رفع عفونت تجویز خواهند شد.

جراحی رایج‌ترین روش بهبود برای درمان قطعی آن است. در واقع، جراح طی برشی که روی گردن بیمار انجام می‌دهد، کیست را برمی‌دارد. البته از آنجایی که احتمال رشد طولی این کیست روی گردن وجود دارد، ممکن است جراح به جای یک برش بلند، سعی در برداشتن کیست در دو برش کوچک نماید.

همچون اغلب جراحی‌های گردن، طی جراحی این کیست لوله‌های کوچکی به نام درن را برای تخلیه مایع جمع شده در شکاف به کار می‌برند. از طرف دیگر در انتهای جراحی از بخیه‌های جذبی استفاده می‌کنند تا بیمار مجبور به مراجعه به بیمارستان یا کلینیک برای کشیدن بخیه‌ها نباشد.

به نقل از مجله جراحی سر و گردن Journal of Otolaryngology:

مطالعات نشان داده‌اند که کیست برانکیال گردن حدود 7% از تمامی توده‌های گردنی بزرگسالان را شامل می‌شود و جراحی، درمان قطعی این ضایعه به شمار می‌رود.

در بیشتر مواقع بیمار پس از اتمام جراحی در همان روز از مرکز درمانی مرخص خواهد شد. با این حال، در صورتی که این عمل تنفس وی را تحت تاثیر قرار داده باشد، احتمال بستری شدن بیمار نیز وجود خواهد داشت. اگر کودک شما نیز از کیست برانکیال رنج می‌برد، میتوانید با دکتر کوهی، فوق تخصص گوش حلق و بینی در خیابان ولیعصر، تماس حاصل فرمایید.

در جمع‌بندی می‌توان گفت کیست برانکیال چیست؟ این ضایعه هم در کودکان و هم به صورت کیست برانکیال در بزرگسالان دیده می‌شود و اغلب در ناحیه گردن ظاهر می‌گردد. در صورت عدم درمان، احتمال عفونت و ایجاد مشکلات تنفسی یا بلع افزایش می‌یابد. بنابراین، مراجعه به پزشک متخصص برای بررسی دقیق کیست برانکیال گردن و افتراق آن از سایر بیماری‌های دهان و حلق اهمیت فراوانی دارد.