سرطان غده پاروتید چیست؟ | درمان و علائم سرطان غدد پاروتید

روش‌های نوین تصویربرداری مانند MRI و CT Scan کمک می‌کنند نوع و مرحله بیماری دقیق‌تر شناسایی شود. این دقت در تشخیص برای انتخاب بهترین رویکرد درمانی اهمیت دارد. برخی بیماران مبتلا به توده‌های مشابه، ممکن است دچار شرایطی نادر مانند درمان تومور پاراگانگلیوما شوند که تشخیص صحیح آن برای جلوگیری از درمان‌های اشتباه حیاتی است.

در این نوشتار پس از توضیح مختصری درباره انواع غدد بزاقی و غده پاروتید، به انواع سرطان پاروتید اشاره خواهد شد. در ادامه به روش‌های تشخیص این سرطان غدد بزاقی و درمان سرطان غده پاروتید پرداخته خواهد شد.

تومور پاروتید چیست؟

هر گونه رشد و تکثیر غیر عادی سلول‌ها در غده بزاقی اصلی پاروتید، تومور پاروتید نامیده می‌شود. هر انسان دو غده پاروتید دارد که داخل دهان و در جلوی گوش‌ها قرار دارند. این دو غده بزاقی اصلی هم بزاق تولید می‌کنند. بزاق باعث آسان ساختن جویدن و بلع و کمک به هضم غذا می‌شود.

همان گونه که پیش از این هم اشاره شد، تومور پاروتید شایع‌ترین تومور غدد بزاقی انسان به شمار می‌آید. بیشتر تومورهای پاروتید غیر سرطانی (خوش خیم) هستند. برخی از این تومورها هم سرطانی گزارش می‌شوند.

به نقل از انجمن سرطان آمریکا:

اگرچه تومورهای پاروتید بیشتر خوش‌خیم هستند، اما حدود یک‌پنجم آن‌ها بدخیم‌اند و تشخیص زودهنگام نقش حیاتی در افزایش طول عمر بیماران دارد.

سرطان غده بزاقی چیست؟

اگر بیماری سرطان در یکی از غدد بزاقی انسان رخ دهد، به آن سرطان غده بزاقی گفته می‌شود. درون دهان و در گوشه و کنار آن تعداد زیادی غدد بزاقی وجود دارند. بروز تومورهای خوش خیم (غیر سرطانی) و بدخیم (سرطانی) در هر کدام از این غدد بزاقی، امری محتمل به نظر می‌رسد.

طبیعی است که سرطان غده بزاقی یکی از انواع سرطان سر و گردن به شمار می‌آید. باید گفت در مقایسه با میزان شیوع سایر انواع سرطان سر و گردن، سرطان غده بزاقی یک سرطان نادر محسوب می‌گردد.^{Parotid Tumors Treatment}

آشنایی با انواع غدد بزاقی

غده های بزاقی در دهان و در هر دو طرف صورت وجود دارند. این غدد مایعی به نام بزاق از خود ترشح می‌کنند. بزاق در دهان و گلو یافت می‌شود و سطح این مناطق را مرطوب و لغزنده نگه می‌دارد.

بزاق دارای بعضی از آنزیم‌های گوارشی است. به همین دلیل، هضم غذا (تجزیه مواد غذایی به مولکول‌های ساده‌تر) از دهان و توسط بزاق آغاز می‌شود. همچنین برخی از انواع آنتی بادی‌ها (مواد ترشح شده توسط گلبول‌های سفید خون برای دفاع از بدن) در بزاق وجود دارند. آنتی بادی‌های بزاق از بروز عفونت‌های دهان و گلو تا حدودی پیشگیری می‌کنند.

غدد بزاقی را می‌توان به دو نوع تقسیم کرد:

• غدد بزاقی اصلی
• غدد بزاقی فرعی

غدد بزاقی اصلی

در بدن هر فرد سه غده بزاقی بزرگ‌تر وجود دارد:

1. غده پاروتید بزرگ‌ترین غده بزاقی انسان است. این غده بزاقی اصلی درست جلوی گوش‌ها قرار دارد. بیشتر تومورهای غدد بزاقی در پاروتید رخ می‌دهند. اکثر آنها خوش خیم و غیر سرطانی هستند. با وجود این، بدخیم ترین تومورهای غدد بزاقی هم در پاروتید رشد می کنند.
2. غده بزاقی تحت فکی یکی دیگر از غدد بزاقی است که از پاروتید کوچک‌تر است. غده بزاقی تحت فکی در زیر استخوان فک پائینی قرار دارد. بزاقی که در زیر زبان ترشح می‌شود، توسط این غده بزاقی تولید می‌گردد.
3. غده بزاقی زیر زبانی کوچک‌ترین غده بزاقی اصلی به شمار می‌رود. این غده بزاقی در کف دهان قرار دارد. در دو طرف زبان، هر سو، یک غده بزاقی زیر زبانی وجود دارد.

غدد بزاقی فرعی

در دهان هر انسان، چند صد غده بزاقی فرعی وجود دارد. این غدد بزاقی بسیار ریز هستند و با چشم عادی و بدون وسایل آزمایشگاهی نمی‌توان آنها را مشاهده کرد. بخش داخلی لب‌ها و همچنین در زیر زبان، سقف دهان، لُپ‌ها، بینی، سینوس‌ها و حتی حنجره پر از غدد بزاقی فرعی هستند. احتمال این که سرطان غده بزاقی در این غده‌های فرعی آغاز شود، بسیار کم است.

با وجود این، اگر توموری در این غده‌ها رشد کند، در بیشتر موارد، بدخیم است. سرطان غدد بزاقی فرعی بیشتر در غدد بزاقی سقف دهان رخ می‌دهد. علائم سرطان غدد بزاقی شباهت زیادی به علائم سرطان پاروتید دارد که در زیر به آن اشاره می‌شود.

علائم و نشانه‌های سرطان غده پاروتید

همان طور که گفته شد توجه کردن به نشانه‌هایی که در ادامه ذکر می‌شوند، می‌تواند شما را از درگیر شدن با یک نوع سرطان بدخیم و ایجاد تومورهای غده پاروتید بزرگ در امان نگه دارد. در ادامه برخی از نشانه‌ها و علائم ذکر شده‌اند که می‌توانند در کنار هم نشانه‌ای قطعی و یا نشانه‌ای با احتمال زیاد از وجود سرطان غده بناگوشی باشند:

• بی حس شدن بخش‌هایی از صورت به دلیل آسیب به عصب صورت
• تغییرات جزئی و کلی در بینایی فرد
• وجود زخم در قسمت داخلی دهان که در واقع پوششی بر روی تومور است
• لمس شدن صورت و عدم توانایی بیمار در حرکت دادن اجزای صورت همچون ابرو، لب ها و پلک‌ها
• ایجاد مشکل در باز کردن دهان برای صحبت کردن، غذا خوردن و درد دهان
• ایجاد تورم و یا غده در نزدیکی فک و یا گوش

موارد بیان شده همگی جز موضوعاتی هستند که در حالت عادی و یا با بیماری‌های شایع مثل آنفولانزا و سرما خوردگی اتفاق نمی‌افتند، بنابراین در صورت مواجه شدن با این نوع از علائم بهتر است به سرعت به پزشک مربوطه مراجعه کنید و هرچه سریع‌تر آزمایشاتی را در جهت تشخیص بیماری و خوش خیم یا بدخیم بودن تومور انجام دهید.^{Parotid tumors}

دلایل ابتلا به غده پاروتید

تومورهای پاروتید زائده‌هایی هستند که در غدد پاروتید، در دو طرف صورت و درست در جلوی گوش ایجاد می‌شوند. این تومورها می‌توانند خوش خیم (غیر سرطانی) و بدخیم (سرطانی) باشند و علل آنها می‌تواند متفاوت باشد. در حالی که علت دقیق تومورهای پاروتید بطور کامل شناخته نشده است، اما دلایل ابتلا به غده پاروتید را می توان موارد زیر عنوان کرد:

انواع سرطان پاروتید

سرطان پاروتید انواع بسیار زیادی دارد. در حالت عادی، غده پاروتید از انواع زیادی از سلول‌های سالم تشکیل شده است. هر کدام از این سلول‌ها ممکن است آغازگر یک نوع از سرطان پاروتید باشند. نوع سرطان پاروتید به سلولی که منشا اصلی سرطان است، بستگی دارد. در زیر به برخی از مهم‌ترین انواع سرطان پاروتید اشاره می‌شود:

1. موکواپیدرموئید کارسینوما(Mucoepidermoid carcinoma) شایع‌ترین نوع سرطان غدد بزاقی به شمار می‌رود. شایع‌ترین محل بروز این نوع سرطان، غده پاروتید است. احتمال کمتری وجود دارد که این نوع سرطان غده بزاقی زیر زبانی یا غدد بزاقی فرعی را درگیر نماید. این نوع سرطان به لحاظ درجه بندی سرطانی بودن سلول‌ها، در بیشتر موارد، در درجه پائین قرار دارد. با وجود این، گاهی ممکن است انواع درجه متوسط یا بالای این سرطان هم گزارش شود.
2. آدنوئید سیستیک کارسینوما(Cystic adenoid carcinoma) یا کارسینوم آدنوئید کیستیک دومین نوع شایع سرطان پاروتید است. رشد این نوع سرطان به طور معمول، کند و آهسته است. آدنوئید سیستیک کارسینوما در بیشتر موارد، به لحاظ درجه بندی سرطان، در درجه پایین (گرید کم) قرار دارد.
3. آسینیک سل کارسینوما(Acinic cell carcinoma) یا کارسینوم سلول آسینیک بیشتر از هر جای دیگر در غده پاروتید تظاهر پیدا می‌کند. این نوع از سرطان پاروتید رشدی آهسته دارد. آسینیک سل کارسینوما بیشتر در افراد جوان رخ می دهد.
4. آدنوکارسینوم پلی مورفوس(Adenocarcinoma polymorph) که به ندرت غده پاروتید را درگیر می‌کند و بیشتر در غدد بزاقی فرعی اتفاق می‌افتد. این نوع از سرطان غدد بزاقی در خانم‌ها شایع‌تر از آقایان است.
5. سایر انواع سرطان پاروتید که بسیار زیاد است و شاید در نوشتارهای بعدی در مورد آنها به تفصیل توضیح داده شود.

فراموش نکنید همان طور که گفته شد انجام عمل جراحی بر روی غده بنا گوشی می‌تواند بسیار کار پر ریسکی محسوب شود، بنابراین به دلیل حساسیت بالا و جلوگیری از عوارض احتمالی جراحی، در انتخاب پزشک جراح دقت نمایید.

دکتر کوهی دانش آموخته رشته فوق تخصصی جراحی گوش، حلق و بینی از دانشگاه استنفورد آمریکا یکی از پزشکانی هستند که می‌توان در این زمینه مورد مشاوره شما باشند و آماده پذیرش بیماران مبتلا به بیماری‌های غده پاروتید در کلینیک خود واقع در تهران هستند. برای کسب اطلاعات بیشتر تماس بگیرید.

تومور پاروتید خوش‌خیم

تومور خوش‌خیم پاروتید که به‌عنوان نئوپلاسم خوش‌خیم پاروتید یا آدنوم پلئومورفیک نیز شناخته می‌شود، یک رشد غیرسرطانی است که از غده پاروتید، بزرگترین غده بزاقی بدن انسان منشأ می‌گیرد. این نوع تومور در بین تمام تومورهای غدد بزاقی شایع‌ترین است. تومورهای خوش‌خیم پاروتید معمولاً به کندی رشد می‌کنند و تمایل دارند بصورت توده‌های بدون درد، سفت و متحرک؛ جلوی گوش، زیر پوست و روی استخوان فک ظاهر شوند.

آنها معمولاً بطور تصادفی یا به دلیل نگرانی‌های زیبایی پدیدار می‌شوند، زیرا به ندرت در مراحل اولیه علائم ایجاد می‌کنند. با این حال با بزرگتر شدن تومور، می‌تواند بر ساختارهای اطراف فشار وارد کند و منجر به علائمی مانند ضعف صورت، درد، مشکل در بلع یا تغییر در ظاهر صورت شود.

خوشبختانه اکثر تومورهای خوش‌خیم پاروتید به راحتی قابل درمان هستند. درمان اولیه برای این تومورها جراحی است که با هدف برداشتن کامل تومور در عین حفظ عملکرد غده پاروتید و اعصاب مرتبط با آن است. این جراحی معمولا توسط یک جراح متخصص گوش، حلق و بینی یا جراح سر و گردن انجام می‌شود.

تشخیص سرطان غده پاروتید

شرح حال بیماری و معاینه دقیق گردن و تومور پاروتید، نخستین مراحل تشخیص این بیماری را تشکیل می‌دهند. گاهی لازم است پزشک معالج برای تشخیص سرطان پاروتید از تست‌ها یا کارهای زیر هم استفاده نماید:

• نمونه برداری از تومور و فرستادن آن برای آزمایشگاه آسیب شناسی پزشکی (پاتولوژی). پزشک معالج ممکن است نمونه برداری با سوزن را برای بیمار توصیه نماید. این نمونه برداری ممکن است به صلاحدید پزشک با یکی از دو روش زیر انجام، و نمونه حاصل از آن، به آزمایشگاه فرستاده شود.
  • نمونه برداری با مکش از راه سوزن ظریف
  • نمونه برداری (بیوپسی) با سوزن درشت

در آزمایشگاه، پزشکان متخصص پاتولوژی (آسیب شناسی طبی) نمونه را زیر میکروسکوپ بررسی می‌نمایند. آنها با استفاده از روش‌های گوناگون سلول‌ها را می‌بینند و سرطانی بودن آنها را تشخیص می‌دهند. پزشک بر پایه نتایج گزارش شده توسط آزمایشگاه عاقبت بیماری (پیش آگهی سرطان پاروتید) را توصیح می‌دهد و روش درمانی مناسب را بر می‌گزیند.

تصویربرداری پزشکی روش دیگری است که برای تشخیص سرطان غده پاروتید به کار می‌رود. تهیه تصاویر پزشکی از تومور پاروتید کمک می‌کند که اندازه و محل دقیق تومور مشخص شود. اگر تومور پاروتید سرطانی باشد، شاید تست‌ها و تصاویر بیشتری لازم باشد که تعیین کند آیا سرطان پاروتید در بدن بیمار منتشر شده است یا نه. سونوگرافی، سی تی اسکن و ام آر آی از جمله پر کاربردترین انواع تصویر برداری پزشکی به شمار می‌روند.^{Parotid Surgery Postoperative Care Instructions}

درمان سرطان غده پاروتید

جراحی و برداشتن تومور به طور معمول، هسته اصلی درمان تومور پاروتید را تشکیل می‌دهد. اگر تومور حاوی سلول‌های سرطانی باشد ممکن است علاوه بر جراحی، از سایر روش‌های درمان سرطان مانند شیمی درمانی یا پرتو درمانی (رادیوتراپی) هم استفاده شود.

جراحی سرطان پاروتید

در درمان جراحی سرطان ها معمولا چندین روش جراحی وجود دارد برای مثال در سرطان پستان روش های پارشیال ماستکتومی و ماستکتومی توتال با توجه وسعت درگیری پستان در نظر گرفته می شود این مسئله در مورد سرطان پاروتید نیز صادق است، برای درمان سرطان پاروتید به روش جراحی، سه نوع جراحی ممکن است انجام شود. تشخیص این که کدام نوع جراحی برای درمان بیمار لازم است، بر عهده پزشک معالج است.

1. برداشتن بخشی از غده پاروتید. این نوع جراحی بیشتر برای تومورهای خوش‌خیم یا برخی از سرطان‌های محدود کاربرد دارد. در این عمل، پزشک جراح علاوه بر برداشتن تومور پاروتید، کمی از بافت سالم اطراف تومور را هم از بدن خارج می‌سازد. در اصطلاح پزشکی به این عمل برداشتن سطحی پاروتید یا superficial parotidectomy گفته می‌شود.
2. برداشتن غده پاروتید به طور کامل. اگر سرطان پاروتید به بافت‌های عمیق این غده بزاقی اصلی نفوذ کرده باشد یا بزرگ باشد، ممکن است همه پاروتید از بدن خارج شود. به این نوع عمل جراحی، پاروتیدکتومی کامل یا total parotidectomy گفته می‌شود.
3. عمل جراحی بزرگ‌تر برای سرطان پاروتید گسترده‌تر. اگر سرطان پاروتید به عضلات و استخوان‌های اطراف هم رسیده باشد، یک عمل جراحی بزرگ‌تر لازم است. در این عمل جراحی، پزشک همه پاروتید و بافت سرطانی را به همراه مقدار کمی از بافت سالم اطراف را از بدن خارج می‌سازد. سپس پزشک جراح تلاش می‌کند تا اعضای کاربردی را تا حد ممکن ترمیم نماید تا جویدن، بلع، سخن گفتن، نفس کشیدن و حرکات صورت دچار اختلال نگردد. در این جراحی ممکن است لازم شود تا از استخوان یا عضلات سایر بخش‌های بدن برای ترمیم اجزای باقی مانده بهره گیری شود.

برای دسترسی یافتن به تومور پاروتید، جراح برشی روی پوست صورت در جلوی گوش ایجاد می‌کند. در حین جراحی، دقت زیادی به عمل می‌آید که عناصر سالم اطراف غده پاروتید صدمه نبینند مانند عصب صورت که از کنار پاروتید رد می‌شود.

به نقل از ژورنال کلینیکال آنکولوژی:

سرطان غدد بزاقی، از جمله غده پاروتید، با شیوع حدود 1 نفر در هر 100 هزار جمعیت سالانه گزارش می‌شود و درمان ترکیبی جراحی و پرتودرمانی بهترین نتایج را دارد.

هزینه جراحی تومور غده پاروتید

هزینه جراحی تومور غده پاروتید بسته به عوامل مختلفی از جمله منطقه جغرافیایی، نوع مرکز پزشکی، تجربه جراح، پیچیدگی عمل (ماهیت، اندازه و محل تومور)، آزمایش‌های قبل از عمل، مراقبت‌های بعد از عمل، هزینه‌های بیهوشی، بستری شدن در بیمارستان و هر گونه عوارض احتمالی که ممکن است در طول یا بعد از جراحی ایجاد شود، می‌تواند متفاوت باشد. توجه کنید که اگر بیمار بیمه درمانی داشته باشد، ممکن است هزینه‌ها به میزان قابل توجهی کمتر شوند. برای به دست آوردن تخمین دقیق‌ از هزینه جراحی تومور غده پاروتید، بیمار باید با متخصص گوش خود مشورت کند.

مراقبت‌ های بعد از عمل تومور پاروتید

مراقبت‌های پس از عمل تومور پاروتید معمولاً شامل موارد زیر است.

عوارض برداشتن غده پاروتید

عصب صورت مسئول کنترل حرکات عضلات صورت است. بنابراین کشیده شدن یا بریدن عصب صورت می‌تواند به ضعف عضلات یا فلج کامل صورت منتهی شود. این ضعف یا فلج گاهی گذرا و گاهی هم دائمی خواهد بود.

اگر تومور پاروتید به گونه‌ای باشد که جراح برای برداشتن آن چاره‌ای بجز بریدن عصب صورت نداشته باشد، پس از آن چه اتفاقی می‌افتد؟ در این موارد، جراح از رشته‌های عصبی سایر نقاط بدن بیمار یا از رشته عصبی آماده شده یک اهدا کننده دیگر برای ترمیم عصب صورت استفاده می‌شود.

رادیو تراپی

در پرتو درمانی یا رادیوتراپی از اشعه‌های قوی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. اشعه ایکس، پروتون‌ها و نوترون‌ها از جمله اشعه‌های موثر در این نوع درمان به شمار می‌روند. به طور معمول، در بیشتر موارد سرطان پاروتید، پس از جراحی و برداشتن غده پاروتید، رادیو تراپی توصیه می‌شود. اگر به هر دلیلی پزشک انجام جراحی را صلاح نداند، رادیو تراپی نخستین خط درمان سرطان پاروتید محسوب خواهد شد.

شیمی درمانی

نوعی از درمان دارویی با هدف نابودی یا کاهش سلول‌های سرطانی، شیمی درمانی نامیده می‌شود. به طور معمول، از شیمی درمانی برای سرطان پاروتید استفاده نمی‌شود. اما گاهی از اوقات پزشک معالج لازم می‌بیند که شیمی درمانی در کنار پرتو درمانی برای درمان سرطان پاروتید به کار گرفته شود. اگر امکان برداشتن کامل بافت سرطان با جراحی وجود نداشته باشد و یا سرطان پاروتید به گونه‌ای باشد که احتمال انتشار آن در بدن زیاد باشد، پزشک از شیمی درمانی استفاده خواهد کرد. شیمی درمانی برا انواع پیشرفته و گسترش یافته سرطان پاروتید هم کاربرد دارد.

فراموش نکنید همان طور که گفته شد انجام عمل جراحی بر روی غده پاروتید می‌تواند بسیار کار پر ریسکی محسوب شود، بنابراین به دلیل حساسیت بالا و جلوگیری از عوارض احتمالی جراحی، در انتخاب پزشک جراح دقت نمایید.  دکتر کوهی دانش آموخته رشته فوق تخصصی جراحی گوش، حلق و بینی از دانشگاه استنفورد آمریکا یکی از پزشکانی هستند که می‌توان در این زمینه مورد مشاوره شما باشند و آماده پذیرش بیماران مبتلا به بیماری‌های غده پاروتید در کلینیک خود واقع در تهران هستند. برای کسب اطلاعات بیشتر تماس بگیرید.

تشخیص زودهنگام و مداخله پزشکی به موقع، برای نتایج بهتر در موارد تومورهای پاروتید بسیار مهم است. اگر فردی متوجه تورم یا توده‌ای در ناحیه غده پاروتید شد یا علائمی مانند درد، مشکل در بلع یا ضعف صورت را تجربه کرد، ضروری است که به دنبال ارزیابی و تشخیص فوری پزشکی باشد. گزینه‌های درمانی برای تومورهای پاروتید ممکن است شامل برداشتن جراحی، پرتودرمانی و در برخی موارد شیمی درمانی برای تومورهای بدخیم باشد.

دکتر علی کوهی، فوق تخصص گوش، حلق و بینی و قاعده جمجمه از دانشگاه استنفورد آمریکا است که سابقه درخشانی در درمان غده پاروتید بدخیم و خوش‌خیم دارد. اگر شما یا اطرافیانتان به این بیماری دچار هستید، کافیست از طریق راه‌های ارتباطی زیر با دکتر ملاقات داشته باشید و هرچه سریع‌تر درمان خود را شروع کنید. سرطان غده پاروتید چیست و چرا باید جدی گرفته شود؟ آگاهی از علائم سرطان غدد پاروتید می‌تواند جان بیمار را نجات دهد و با انتخاب صحیح روش‌های درمان سرطان غدد پاروتید، احتمال بهبود به‌طور چشمگیری افزایش می‌یابد. همچنین توجه به بررسی دقیق بیماری های دهان و حلق در کنار این نوع سرطان اهمیت بالایی دارد.