سرطان غده پاروتید چیست/ علائم و درمان آن
پاروتید چیست؟ آیا می دانید غده پاروتید(parotid gland)در کجای بدن قرار دارد؟ علائم سرطان پاروتید(Parotid cancer) چیست؟ درمان سرطان غدد پاروتید چگونه به انجام می‌رسد؟ آیا سرطان غدد بزاقی(Salivary gland cancer)کشنده است؟ این پرسش‌ها ذهن برخی افراد را به خود مشغول کرده است.
در این نوشتار پس از توضیح مختصری درباره انواع غدد بزاقی و غده پاروتید، به انواع سرطان پاروتید اشاره خواهد شد. در ادامه به روش‌های تشخیص این سرطان غدد بزاقی و درمان سرطان غده پاروتید پرداخته خواهد شد.
سرطان غده بزاقی چیست؟
اگر بیماری سرطان در یکی از غدد بزاقی انسان رخ دهد، به آن سرطان غده بزاقی گفته می‌شود. درون دهان و در گوشه و کنار آن تعداد زیادی غدد بزاقی وجود دارند. بروز تومورهای خوش خیم (غیر سرطانی) و بدخیم (سرطانی) در هر کدام از این غدد بزاقی، امری محتمل به نظر می‌رسد.
طبیعی است که سرطان غده بزاقی یکی از انواع سرطان سر و گردن به شمار می‌آید. باید گفت در مقایسه با میزان شیوع سایر انواع سرطان سر و گردن، سرطان غده بزاقی یک سرطان نادر محسوب می‌گردد.
آشنایی با انواع غدد بزاقی
غده های بزاقی در دهان و در هر دو طرف صورت وجود دارند. این غدد مایعی به نام بزاق از خود ترشح می‌کنند. بزاق در دهان و گلو یافت می‌شود و سطح این مناطق را مرطوب و لغزنده نگه می‌دارد.
بزاق دارای بعضی از آنزیم‌های گوارشی است. به همین دلیل، هضم غذا (تجزیه مواد غذایی به مولکول‌های ساده‌تر) از دهان و توسط بزاق آغاز می‌شود. همچنین برخی از انواع آنتی بادی‌ها (مواد ترشح شده توسط گلبول‌های سفید خون برای دفاع از بدن) در بزاق وجود دارند. آنتی بادی‌های بزاق از بروز عفونت‌های دهان و گلو تا حدودی پیشگیری می‌کنند.
غدد بزاقی را می‌توان به دو نوع تقسیم کرد:
- غدد بزاقی اصلی
- غدد بزاقی فرعی
غدد بزاقی اصلی
در بدن هر فرد سه غده بزاقی بزرگ‌تر وجود دارد:
- غده پاروتید بزرگ‌ترین غده بزاقی انسان است. این غده بزاقی اصلی درست جلوی گوش‌ها قرار دارد. بیشتر تومورهای غدد بزاقی در پاروتید رخ می‌دهند. اکثر آنها خوش خیم و غیر سرطانی هستند. با وجود این، بدخیم ترین تومورهای غدد بزاقی هم در پاروتید رشد می کنند.
- غده بزاقی تحت فکی یکی دیگر از غدد بزاقی است که از پاروتید کوچک‌تر است. غده بزاقی تحت فکی در زیر استخوان فک پائینی قرار دارد. بزاقی که در زیر زبان ترشح می‌شود، توسط این غده بزاقی تولید می‌گردد.
- غده بزاقی زیر زبانی کوچک‌ترین غده بزاقی اصلی به شمار می‌رود. این غده بزاقی در کف دهان قرار دارد. در دو طرف زبان، هر سو، یک غده بزاقی زیر زبانی وجود دارد.
غدد بزاقی فرعی
در دهان هر انسان، چند صد غده بزاقی فرعی وجود دارد. این غدد بزاقی بسیار ریز هستند و با چشم عادی و بدون وسایل آزمایشگاهی نمی‌توان آنها را مشاهده کرد. بخش داخلی لب‌ها و همچنین در زیر زبان، سقف دهان، لُپ‌ها، بینی، سینوس‌ها و حتی حنجره پر از غدد بزاقی فرعی هستند. احتمال این که سرطان غده بزاقی در این غده‌های فرعی آغاز شود، بسیار کم است. با وجود این، اگر توموری در این غده‌ها رشد کند، در بیشتر موارد، بدخیم است. سرطان غدد بزاقی فرعی بیشتر در غدد بزاقی سقف دهان رخ می‌دهد. علائم سرطان غدد بزاقی شباهت زیادی به علائم سرطان پاروتید دارد که در زیر به آن اشاره می‌شود.
تومور پاروتید چیست؟
هر گونه رشد و تکثیر غیر عادی سلول‌ها در غده بزاقی اصلی پاروتید، تومور پاروتید نامیده می‌شود. هر انسان دو غده پاروتید دارد که داخل دهان و در جلوی گوش‌ها قرار دارند. این دو غده بزاقی اصلی هم بزاق تولید می‌کنند. بزاق باعث آسان ساختن جویدن و بلع و کمک به هضم غذا می‌شود.
همان گونه که پیش از این هم اشاره شد، تومور پاروتید شایع‌ترین تومور غدد بزاقی انسان به شمار می‌آید. بیشتر تومورهای پاروتید غیر سرطانی (خوش خیم) هستند. برخی از این تومورها هم سرطانی گزارش می‌شوند.
علائم و نشانه‌های سرطان غده پاروتید
همان طور که گفته شد توجه کردن به نشانه‌هایی که در ادامه ذکر می‌شوند، می‌تواند شما را از درگیر شدن با یک نوع سرطان بدخیم و ایجاد تومورهای غده پاروتید بزرگ در امان نگه دارد. در ادامه برخی از نشانه‌ها و علائم ذکر شده‌اند که می‌توانند در کنار هم نشانه‌ای قطعی و یا نشانه‌ای با احتمال زیاد از وجود سرطان غده بناگوشی باشند:
- بی حس شدن بخش‌هایی از صورت به دلیل آسیب به عصب صورت
- تغییرات جزئی و کلی در بینایی فرد
- وجود زخم در قسمت داخلی دهان که در واقع پوششی بر روی تومور است
- لمس شدن صورت و عدم توانایی بیمار در حرکت دادن اجزای صورت همچون ابرو، لب ها و پلک‌ها
- ایجاد مشکل در باز کردن دهان برای صحبت کردن، غذا خوردن و درد دهان
- ایجاد تورم و یا غده در نزدیکی فک و یا گوش
موارد بیان شده همگی جز موضوعاتی هستند که در حالت عادی و یا با بیماری‌های شایع مثل آنفولانزا و سرما خوردگی اتفاق نمی‌افتند، بنابراین در صورت مواجه شدن با این نوع از علائم بهتر است به سرعت به پزشک مربوطه مراجعه کنید و هرچه سریع‌تر آزمایشاتی را در جهت تشخیص بیماری و خوش خیم یا بدخیم بودن تومور انجام دهید.
انواع سرطان پاروتید
سرطان پاروتید انواع بسیار زیادی دارد. در حالت عادی، غده پاروتید از انواع زیادی از سلول‌های سالم تشکیل شده است. هر کدام از این سلول‌ها ممکن است آغازگر یک نوع از سرطان پاروتید باشند. نوع سرطان پاروتید به سلولی که منشا اصلی سرطان است، بستگی دارد. در زیر به برخی از مهم‌ترین انواع سرطان پاروتید اشاره می‌شود:
- موکواپیدرموئید کارسینوما(Mucoepidermoid carcinoma) شایع‌ترین نوع سرطان غدد بزاقی به شمار می‌رود. شایع‌ترین محل بروز این نوع سرطان، غده پاروتید است. احتمال کمتری وجود دارد که این نوع سرطان غده بزاقی زیر زبانی یا غدد بزاقی فرعی را درگیر نماید. این نوع سرطان به لحاظ درجه بندی سرطانی بودن سلول‌ها، در بیشتر موارد، در درجه پائین قرار دارد. با وجود این، گاهی ممکن است انواع درجه متوسط یا بالای این سرطان هم گزارش شود.
- آدنوئید سیستیک کارسینوما(Cystic adenoid carcinoma) یا کارسینوم آدنوئید کیستیک دومین نوع شایع سرطان پاروتید است. رشد این نوع سرطان به طور معمول، کند و آهسته است. آدنوئید سیستیک کارسینوما در بیشتر موارد، به لحاظ درجه بندی سرطان، در درجه پایین (گرید کم) قرار دارد.
- آسینیک سل کارسینوما(Acinic cell carcinoma) یا کارسینوم سلول آسینیک بیشتر از هر جای دیگر در غده پاروتید تظاهر پیدا می‌کند. این نوع از سرطان پاروتید رشدی آهسته دارد. آسینیک سل کارسینوما بیشتر در افراد جوان رخ می دهد.
- آدنوکارسینوم پلی مورفوس(Adenocarcinoma polymorph) که به ندرت غده پاروتید را درگیر می‌کند و بیشتر در غدد بزاقی فرعی اتفاق می‌افتد. این نوع از سرطان غدد بزاقی در خانم‌ها شایع‌تر از آقایان است.
- سایر انواع سرطان پاروتید که بسیار زیاد است و شاید در نوشتارهای بعدی در مورد آنها به تفصیل توضیح داده شود.
فراموش نکنید همان طور که گفته شد انجام عمل جراحی بر روی غده بنا گوشی می‌تواند بسیار کار پر ریسکی محسوب شود، بنابراین به دلیل حساسیت بالا و جلوگیری از عوارض احتمالی جراحی، در انتخاب پزشک جراح دقت نمایید. دکتر کوهی دانش آموخته رشته فوق تخصصی جراحی گوش، حلق و بینی از دانشگاه استنفورد آمریکا یکی از پزشکانی هستند که می‌توان در این زمینه مورد مشاوره شما باشند و آماده پذیرش بیماران مبتلا به بیماری‌های غده پاروتید در کلینیک خود واقع در تهران هستند. برای کسب اطلاعات بیشتر تماس بگیرید.
تشخیص سرطان غده پاروتید
شرح حال بیماری و معاینه دقیق گردن و تومور پاروتید، نخستین مراحل تشخیص این بیماری را تشکیل می‌دهند. گاهی لازم است پزشک معالج برای تشخیص سرطان پاروتید از تست‌ها یا کارهای زیر هم استفاده نماید:
- نمونه برداری از تومور و فرستادن آن برای آزمایشگاه آسیب شناسی پزشکی (پاتولوژی). پزشک معالج ممکن است نمونه برداری با سوزن را برای بیمار توصیه نماید. این نمونه برداری ممکن است به صلاحدید پزشک با یکی از دو روش زیر انجام، و نمونه حاصل از آن، به آزمایشگاه فرستاده شود.
- نمونه برداری با مکش از راه سوزن ظریف
- نمونه برداری (بیوپسی) با سوزن درشت
در آزمایشگاه، پزشکان متخصص پاتولوژی (آسیب شناسی طبی) نمونه را زیر میکروسکوپ بررسی می‌نمایند. آنها با استفاده از روش‌های گوناگون سلول‌ها را می‌بینند و سرطانی بودن آنها را تشخیص می‌دهند. پزشک بر پایه نتایج گزارش شده توسط آزمایشگاه عاقبت بیماری (پیش آگهی سرطان پاروتید) را توصیح می‌دهد و روش درمانی مناسب را بر می‌گزیند.
تصویربرداری پزشکی روش دیگری است که برای تشخیص سرطان غده پاروتید به کار می‌رود. تهیه تصاویر پزشکی از تومور پاروتید کمک می‌کند که اندازه و محل دقیق تومور مشخص شود. اگر تومور پاروتید سرطانی باشد، شاید تست‌ها و تصاویر بیشتری لازم باشد که تعیین کند آیا سرطان پاروتید در بدن بیمار منتشر شده است یا نه. سونوگرافی، سی تی اسکن و ام آر آی از جمله پر کاربردترین انواع تصویر برداری پزشکی به شمار می‌روند.
درمان سرطان غده پاروتید
جراحی و برداشتن تومور به طور معمول، هسته اصلی درمان تومور پاروتید را تشکیل می‌دهد. اگر تومور حاوی سلول‌های سرطانی باشد ممکن است علاوه بر جراحی، از سایر روش‌های درمان سرطان مانند شیمی درمانی یا پرتو درمانی (رادیوتراپی) هم استفاده شود.
جراحی سرطان پاروتید
برای درمان سرطان پاروتید به روش جراحی، سه نوع جراحی ممکن است انجام شود. تشخیص این که کدام نوع جراحی برای درمان بیمار لازم است، بر عهده پزشک معالج است.
- برداشتن بخشی از غده پاروتید. این نوع جراحی بیشتر برای تومورهای خوش خیم یا برخی از سرطان‌های محدود کاربرد دارد. در این عمل، پزشک جراح علاوه بر برداشتن تومور پاروتید، کمی از بافت سالم اطراف تومور را هم از بدن خارج می‌سازد. در اصطلاح پزشکی به این عمل برداشتن سطحی پاروتید یا superficial parotidectomy گفته می‌شود.
- برداشتن غده پاروتید به طور کامل. اگر سرطان پاروتید به بافت‌های عمیق این غده بزاقی اصلی نفوذ کرده باشد یا بزرگ باشد، ممکن است همه پاروتید از بدن خارج شود. به این نوع عمل جراحی، پاروتیدکتومی کامل یا total parotidectomy گفته می‌شود.
- عمل جراحی بزرگ‌تر برای سرطان پاروتید گسترده‌تر. اگر سرطان پاروتید به عضلات و استخوان‌های اطراف هم رسیده باشد، یک عمل جراحی بزرگ‌تر لازم است. در این عمل جراحی، پزشک همه پاروتید و بافت سرطانی را به همراه مقدار کمی از بافت سالم اطراف را از بدن خارج می‌سازد. سپس پزشک جراح تلاش می‌کند تا اعضای کاربردی را تا حد ممکن ترمیم نماید تا جویدن، بلع، سخن گفتن، نفس کشیدن و حرکات صورت دچار اختلال نگردد. در این جراحی ممکن است لازم شود تا از استخوان یا عضلات سایر بخش‌های بدن برای ترمیم اجزای باقی مانده بهره گیری شود.
برای دسترسی یافتن به تومور پاروتید، جراح برشی روی پوست صورت در جلوی گوش ایجاد می‌کند. در حین جراحی، دقت زیادی به عمل می‌آید که عناصر سالم اطراف غده پاروتید صدمه نبینند مانند عصب صورت که از کنار پاروتید رد می‌شود.
عوارض برداشتن غده پاروتید
عصب صورت مسئول کنترل حرکات عضلات صورت است. بنابراین کشیده شدن یا بریدن عصب صورت می‌تواند به ضعف عضلات یا فلج کامل صورت منتهی شود. این ضعف یا فلج گاهی گذرا و گاهی هم دائمی خواهد بود.
اگر تومور پاروتید به گونه‌ای باشد که جراح برای برداشتن آن چاره‌ای بجز بریدن عصب صورت نداشته باشد، پس از آن چه اتفاقی می‌افتد؟ در این موارد، جراح از رشته‌های عصبی سایر نقاط بدن بیمار یا از رشته عصبی آماده شده یک اهدا کننده دیگر برای ترمیم عصب صورت استفاده می‌شود.
رادیو تراپی
در پرتو درمانی یا رادیوتراپی از اشعه‌های قوی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. اشعه ایکس، پروتون‌ها و نوترون‌ها از جمله اشعه‌های موثر در این نوع درمان به شمار می‌روند. به طور معمول، در بیشتر موارد سرطان پاروتید، پس از جراحی و برداشتن غده پاروتید، رادیو تراپی توصیه می‌شود. اگر به هر دلیلی پزشک انجام جراحی را صلاح نداند، رادیو تراپی نخستین خط درمان سرطان پاروتید محسوب خواهد شد.
شیمی درمانی
نوعی از درمان دارویی با هدف نابودی یا کاهش سلول‌های سرطانی، شیمی درمانی نامیده می‌شود. به طور معمول، از شیمی درمانی برای سرطان پاروتید استفاده نمی‌شود. اما گاهی از اوقات پزشک معالج لازم می‌بیند که شیمی درمانی در کنار پرتو درمانی برای درمان سرطان پاروتید به کار گرفته شود. اگر امکان برداشتن کامل بافت سرطان با جراحی وجود نداشته باشد و یا سرطان پاروتید به گونه‌ای باشد که احتمال انتشار آن در بدن زیاد باشد، پزشک از شیمی درمانی استفاده خواهد کرد. شیمی درمانی برا انواع پیشرفته و گسترش یافته سرطان پاروتید هم کاربرد دارد.
فراموش نکنید همان طور که گفته شد انجام عمل جراحی بر روی غده پاروتید می‌تواند بسیار کار پر ریسکی محسوب شود، بنابراین به دلیل حساسیت بالا و جلوگیری از عوارض احتمالی جراحی، در انتخاب پزشک جراح دقت نمایید. دکتر کوهی دانش آموخته رشته فوق تخصصی جراحی گوش، حلق و بینی از دانشگاه استنفورد آمریکا یکی از پزشکانی هستند که می‌توان در این زمینه مورد مشاوره شما باشند و آماده پذیرش بیماران مبتلا به بیماری‌های غده پاروتید در کلینیک خود واقع در تهران هستند. برای کسب اطلاعات بیشتر تماس بگیرید.
منبع ها:
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/parotid-tumor/cdc-20388269
سلام دوستان من باید غده پاروتید رو جراحی کنم ولی با توجه به پر خطر بودن این جراحی خیلی می ترسم و نگرانم تصمیم دارم برم پیش دکتر کوهی کسی تا حالا برای مشکلات گوش به این کلینیک مراجعه کرده راضی بوده؟