تاثیر واکسن‌های جدید بر پیشگیری از عفونت‌های گوش

واکسن پنوموکوک با پوشش سروتیپ‌های مختلف باکتری Streptococcus pneumoniae عمل می‌کند؛ همان میکروبی که یکی از عوامل اصلی عفونت گوش، سینوزیت و ذات‌الریه است. کودکان واکسینه‌شده معمولاً دوره‌های کوتاه‌تر بیماری، درد کمتر و احتمال بسیار پایین‌تری برای نیاز به آنتی‌بیوتیک دارند. این مسئله به کاهش مقاومت آنتی‌بیوتیکی نیز کمک می‌کند و از نظر سلامت عمومی اهمیت بالایی دارد.

این واکسن، نه‌تنها احتمال بروز عفونت را کاهش می‌دهد؛ بلکه از شدت علائم و نیاز به مصرف آنتی‌بیوتیک نیز می‌کاهد. با این حال، پرسش مهم بسیاری از والدین و بزرگسالان این است که آیا واکسن‌های جدید واقعا در پیشگیری از عفونت گوش موثر هستند و ارزش خرید و تزریق دارند یا نه؟ پاسخ به این سوال، به عوامل مختلفی از جمله سن، وضعیت سیستم ایمنی و سابقه عفونت‌های مکرر گوش بستگی دارد.

در ادامه این مطلب از سایت دکتر کوهی، به بررسی عملکرد واکسن‌های جدید، شواهد علمی مربوط به تاثیر آن‌ها بر پیشگیری از عفونت گوش و مزایا و محدودیت‌های استفاده از آن‌ها می‌پردازیم.

واکسن‌های پنوموکوک؛ سدی قدرتمند در برابر عفونت‌های گوش میانی

واکسن‌های مزدوج پنوموکوک، به‌گونه‌ای ساخته شده‌اند که سیستم ایمنی بدن را در برابر رایج‌ترین و خطرناک‌ترین انواع باکتری‌های عامل عفونت، فعال کنند. این واکسن‌ها، با کاهش قابل‌توجه تعداد باکتری‌های پنوموکوک در بینی و گلوی کودکان که محل اصلی رشد و انتقال آن‌ها است، به شکل موثری از بروز عفونت‌های گوش و دستگاه تنفسی جلوگیری می‌کنند.

اهمیت این موضوع، زمانی بیشتر مشخص می‌شود که بدانید عفونت‌های مکرر یا شدید گوش، می‌توانند به بخش‌های ظریف گوش داخلی آسیب برسانند و مشکلاتی مانند سرگیجه ایجاد کنند؛ بنابراین، آگاهی از ارتباط عفونت گوش میانی و سرگیجه، می‌تواند در درک ارزش واکسیناسیون و پیشگیری به‌موقع از این عوارض، نقش مهمی داشته باشد.^{The effect of pneumococcal conjugate vaccines on otitis media}

به نقل از مجله لنست (The Lancet):

بررسی‌ها نشان می‌دهد واکسن‌های نسل جدید پنوموکوک منجر به کاهش ۴۰ تا ۵۵ درصدی اوتیت مدیای حاد در کودکان شده‌اند و اثربخشی پایدار در چندین جمعیت مختلف دارند.

چگونه واکسن‌های پنوموکوک از عفونت گوش جلوگیری می‌کنند؟

این واکسن‌ها، با آموزش سیستم ایمنی بدن، کمک می‌کنند تا باکتری‌های عامل عفونت گوش، زودتر شناسایی و نابود شوند. در ترکیب این واکسن، بخش‌هایی از پوسته باکتری استرپتوکوکوس پنومونیه، به یک پروتئین خاص وصل شده‌اند تا بدن بتواند آن‌ها را بهتر تشخیص داده و در آینده، سریع‌تر واکنش نشان دهد. بعد از تزریق واکسن، بدن آنتی‌بادی‌هایی می‌سازد که هنگام ورود این باکتری، جلوی رشد و انتشار آن را می‌گیرند.

به این ترتیب، واکسن مانع رسیدن باکتری به گوش میانی شده و احتمال عفونت گوش را به شکل قابل‌توجهی کاهش می‌دهد.

کاهش چشمگیر بار بیماری و نیاز به درمان پس از واکسیناسیون

معرفی واکسن‌های پنوموکوک در برنامه‌های واکسیناسیون همگانی، یکی از موفق‌ترین مداخلات بهداشت عمومی در دهه‌های اخیر محسوب می‌شود. برای افرادی که دچار عفونت‌های مکرر گوش میانی یا تجمع مایع در پشت پرده گوش می‌شوند، گاهی نیاز به جراحی و کارگذاری لوله‌های تهویه وجود دارد؛ اما واکسیناسیون با کاهش بروز عفونت‌های مکرر، نیاز به این نوع جراحی‌ها را نیز به طور قابل توجهی کاسته است.

علاوه بر این، کاهش عفونت‌های گوش به معنای کاهش نیاز به مداخلات پزشکی تهاجمی‌تر نیز خواهد بود.

شواهد علمی؛ تاثیر واکسن‌ها بر کاهش شیوع عفونت‌های گوش در کودکان

نتایج مطالعات گسترده‌ای که در کشورهای تولید کننده واکسن PCV صورت گرفته،  نشان‌دهنده یک روند کاهشی چشمگیر در بیماری‌های مرتبط با پنوموکوک، از جمله عفونت گوش میانی است. پس از معرفی واکسن PCV7 و سپس، نسخه‌های کامل‌تر مانند PCV13، کشورهایی همچون ایالات متحده، بریتانیا و استرالیا، کاهش شدیدی را در میزان بستری شدن کودکان به دلیل عفونت‌های پنوموکوکی گزارش کردند.^{vaccine to protect against common ear infection}

تاثیر مشاهده شده پس از واکسیناسیون پنوموکوک، شامل موارد زیر است:

• کاهش قابل توجه در ویزیت‌های سرپایی و اورژانس
• کاهش چشمگیر در بروز AOM ناشی از سویه‌های واکسن
• کم شدن تعداد جراحی‌های کارگذاری لوله (VT)
• کاهش معنادار در نسخه‌های آنتی‌بیوتیکی

مطالعات، نشان داده‌اند که این واکسن‌ها، موارد عفونت گوش ناشی از سویه‌های باکتریایی موجود در ترکیب واکسن را از بین برده‌اند و حتی، در برابر سویه‌های مشابه نیز تا حدی خاصیت محافظتی دارند. این یافته‌ها، ثابت می‌کند که واکسن پنوموکوک، می‌تواند یکی از موثرترین روش‌ها برای کنترل و کاهش بروز اوتیت میانی باشد.

به نقل از مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌های آمریکا (CDC):

کودکانی که واکسن پنوموکوک دریافت کرده‌اند، نسبت به کودکان واکسینه‌نشده، به‌طور قابل توجهی کمتر دچار عفونت‌های گوش و نیازمند آنتی‌بیوتیک می‌شوند.

نقش واکسیناسیون در کاهش مقاومت آنتی‌بیوتیکی مرتبط با عفونت گوش

مقاومت آنتی‌بیوتیکی، یکی از چالش‌های جدی سلامت در جهان است که باعث کاهش تاثیر داروهای مهم و حیاتی می‌شود. از آنجا که عفونت گوش میانی در کودکان بسیار شایع است، معمولا برای درمان آن، آنتی‌بیوتیک تجویز می‌شود؛ اما مصرف مکرر این داروها، موجب مقاومت باکتری‌ها در برابر آن‌ها خواهد شد و درمان‌های معمولی، دیگر کارایی سابق را نخواهند داشت.

واکسن‌های پنوموکوک، با پیشگیری از بروز عفونت گوش و کاهش نیاز به مصرف آنتی‌بیوتیک، این چرخه خطرناک را متوقف کرده و به کنترل گسترش مقاومت آنتی‌بیوتیکی کمک می‌کنند.

واکسیناسیون پنوموکوک در گروه‌های سنی مختلف؛ از نوزادان تا بزرگسالان

واکسن‌های پنوموکوک، برای طیف وسیعی از گروه‌های سنی توصیه می‌شوند؛ اما برنامه واکسیناسیون و نوع واکسن توصیه‌شده، ممکن است بر اساس سن و عوامل خطر فردی متفاوت باشند.

اگرچه عفونت گوش میانی در بزرگسالان کمتر شایع است؛ اما واکسیناسیون در تمام گروه‌های سنی، به ایجاد ایمنی نسبی کمک می‌کند.^{Can Vaccines Prevent Ear Infections?}

چالش‌ها و چشم‌انداز آینده واکسن پنوموکوک در پیشگیری از عفونت گوش

با وجود موفقیت‌های چشمگیر، واکسن‌های پنوموکوک یک راه‌حل جادویی برای پایان دادن به تمام عفونت‌های گوش نیستند؛ زیرا عفونت گوش، یک بیماری پیچیده با علل متعدد است. ویروس‌ها، مانند ویروس سرماخوردگی، آنفولانزا و RSV، اغلب آغازگر عفونت گوش هستند؛ همچنین، باکتری‌های دیگری به جز پنوموکوک، مانند هموفیلوس آنفولانزا، نقش مهمی در ایجاد این بیماری ایفا می‌کنند که واکسن‌های PCV فعلی، آن‌ها را پوشش نخواهند داد.

این موضوع، به این معناست که حتی کودکان کاملا واکسینه شده نیز، ممکن است دچار عفونت گوش شوند؛ اگرچه شدت و فراوانی آن، کمتر خواهد بود.

به نقل از سازمان جهانی بهداشت (World Health Organization):

واکسن‌های کنژوگه پنوموکوک، بروز عفونت‌های گوش میانی را به صورت معنی‌داری در کودکان کاهش می‌دهند و یکی از مؤثرترین مداخلات پیشگیرانه محسوب می‌شوند.

سویه‌های غیرواکسنی و اهمیت نظارت مستمر بر اثربخشی

یکی از چالش‌های مهم پس از اجرای گسترده واکسیناسیون، پدیده‌ای به نام جایگزینی سروتیپ  (Serotype Replacement) است. زمانی که واکسن، سویه‌های هدف خود را از بین می‌برد، یک فضای خالی در محیط بینی و حلق ایجاد می‌شود که معمولا توسط سویه‌های دیگر باکتری پنوموکوک که در ترکیب واکسن وجود ندارند یا حتی توسط باکتری‌های غیرمرتبط، پر خواهد شد.

در برخی کشورها، دیده شده که پس از کاهش چشمگیر موارد عفونت گوش ناشی از سویه‌های تحت پوشش واکسن، میزان عفونت‌های مربوط به سویه‌های جدید یا غیرواکسنی افزایش یافته است. این موضوع، نشان می‌دهد که پایش مداوم و بررسی دقیق تغییرات سویه‌های در حال گردش در جامعه، برای حفظ اثربخشی واکسیناسیون ضروری خواهد بود.^{Vaccination for prevention of hearing loss}

آینده‌ای روشن‌تر برای سلامت گوش با واکسن‌های جدید

تحقیقات در حال حاضر، بر توسعه واکسن‌هایی متمرکز است که بتوانند پوشش گسترده‌تری علیه پنوموکوک ایجاد کنند؛ علاوه بر این، تلاش‌های زیادی برای ساخت واکسن‌های موثر علیه سایر عوامل کلیدی عفونت گوش، مخصوصا هموفیلوس آنفولانزا غیرقابل تیپ‌بندی (NTHi)، در حال انجام است. با تعهد مداوم به برنامه‌های واکسیناسیون همگانی و سرمایه‌گذاری در تحقیقات علمی، می‌توانیم امیدوار باشیم که در آینده‌ای نه چندان دور، عفونت‌های گوش از یک کابوس رایج دوران کودکی، به یک بیماری نادر و قابل پیشگیری تبدیل شوند.

در نهایت، مشورت با یک متخصص گوش، حلق و بینی مجرب مانند دکتر کوهی با سال ها سابقه درخشان، برای کسب اطلاع کامل درباره تاثیر واکسن های جدید بر پیشگیری از عفونت گوش و زمان مناسب برای واکسیناسیون، ضروری است.

1. تلفن: 02188884831
2. اینستاگرام: @drkouhi
3. آدرس: خیابان ولیعصر، بالاتر از پارک ساعی، نبش خیابان دوم گاندی، واقع در طبقه ششم ساختمان پزشکان دی

در پایان اگر هنوز برایتان سؤال است که واکسن پنوموکوک چیست و چرا این‌قدر توصیه می‌شود، کافی است بدانید تحقیقات گسترده ثابت می‌کند که هم تأثیر واکسن برای عفونت گوش چشمگیر است و هم تأثیر واکسن‌های جدید بر پیشگیری از عفونت‌های گوش می‌تواند میزان مشکلات شنوایی و عوارض بلندمدت را به‌طور جدی کاهش دهد. واکسیناسیون به‌عنوان یک اقدام ساده، یکی از مؤثرترین راه‌ها برای محافظت کودکان در برابر عفونت‌های گوش و بیماری‌های تنفسی است.