علل، علائم و درمان عفونت گوش در بارداری | عفونت گوش در زنان باردار

شاید فکر کنیم گوش و حاملگی چه ارتباطی با هم دارند؟ آیا در دوران بارداری شنوایی گوش تغییری می‌کند؟ اگر پاسخ این سوال مثبت است، حاملگی چه تغییراتی در گوش و میزان شنوایی ایجاد می‌کند؟ می‌دانیم که 80 درصد زنان باردار در طول حاملگی مجبور به استفاده از یک یا چند دارو می‌شوند و بیشتر این آمار به دلیل مشکلات گوش، حلق و بینی است. از جمله مشکلات شایع، عفونت گوش در حاملگی، گرفتگی گوش زن باردار و نیاز به درمان عفونت گوش در بارداری است. با توجه به اهمیت این موضوعات، در این مقاله به بررسی این مسائل و تغییرات گوش در دوران بارداری می‌پردازیم.

تغییرات گوش به دنبال حاملگی

وقتی سلول نطفه در رحم مادر جای می‌گیرد، ترشح هورمون‌های زنانه در خون افزایش می‌یابد. استروژن و پروژسترون نام دو هورمون مهم جنسی زنان است که ترشح به موقع و مقادیر فراوان آنها در دوران حاملگی برای سلامت مادر و رشد جنین اهمیت زیادی دارد. از سوی دیگر، سلول‌های جفت هورمونی با نام اختصاری hCG (human ChorionicGonadotrophin) تولید می‌کنند که در تغییرات بدن زن باردار  نقش دارد و در اواخر سه ماهه اول بارداری  به اوج خود می‌رسد.

این هورمون‌ها بر روی شرایط رحم و جفت و سایر بخش های بدن تاثیر می‌گذارند و شرایط را برای رشد ایده ال  جنین مهیا می‌کنند. تاثیر این هورمون ها فراتر از رحم و جنین است و باعث تغییراتی در سایر نقاط بدن از جمله گوش می شوند. خوشبختانه تغییرات گوش در دوران بارداری خفیف و گذراست اگرچه ممکن است ناراحتی و علائمی برای زنان باردار به وجود بیاورد؛ به عنوان نمونه، افزایش تولید ترشحات گوش (وکس گوش/ear wax) یکی از این تغییرات محسوب می‌شود.

یکی دیگر از تغییرات گوش در دوران بارداری اختلال کارکرد لوله اُستاش (معروف به شیپور استاش/eustachian tube) است. لوله استاش گوش میانی را به حلق متصل می‌کند. ترشحات گوش میانی از راه این کانال به داخل حلق تخلیه می‌شود. در سه ماهه پایانی بارداری، بیشتر زنان حامله با اختلال کارکرد لوله استاش مواجه هستند و به همین دلیل گوش گرفتگی بارداری در اواخر حاملگی بیشتر مادر باردار  را آزار می دهد.

علل عفونت گوش در بارداری

عوامل زیادی از جمله انواع باکتری و ویروس می‌توانند باعث عفونت گوش شوند. بهترین شخص که می‌تواند عامل ایجاد عفونت را شناسایی کرده، درمان مناسب را تجویز کند، یک پزشک فوق تخصص جراحی گوش، حلق و بینی است. در صورت تمایل می‌توانید با دکتر علی کوهی فوق تخصص جراحی گوش و قاعده جمجمه مشورت کنید.

اگر عوامل عفونت‌زا مانند انواع ویروس‌ها و باکتری‌ها به گوش راه پیدا کنند به احتمال زیاد عفونت گوش ایجاد می‌شود. این عوامل عفونی علاوه بر گوش ممکن است سایر نقاط بدن را هم عفونی کنند. در این صورت ممکن است عفونت های گوش با بیماری‌های زیر همراه باشد:

• سرماخوردگی،
• سینوزیت (عفونت سینوس‌ها که حفره‌هایی پر از هوا داخل استخوان جمجمه و فک فوقانی هستند)،
• عفونت حلق و لوزه‌ها
• عفونت بخش‌های ابتدایی دستگاه تنفس (با ایجاد سرفه و خلط)

همچنین گاهی ممکن است عفونت گوش با سایر بیماری‌های غیرعفونی مانند آلرژی همزمان شود.

باکتری یا ویروس در گوش میانی چه مشکلاتی پدید می‌آورند؟

وقتی این عوامل عفونت‌زا به گوش میانی می‌رسند، سیستم ایمنی بدن به دفاع از بافت‌های بدن می‌پردازد و در نتیجه، التهاب در ناحیه گوش میانی رخ می‌دهد. این التهاب باعث انسداد لوله اُستاش (کانال ارتباط دهنده گوش میانی و حلق) می‌شود و از تخلیه ترشحات گوش میانی به داخل حلق جلوگیری می‌کند.

عامل بیماری‌زا در این مایع جمع شده در گوش میانی تکثیر می‌شود و آن را به ترشحات چرکی تبدیل می‌کند. در افراد باردار همین امر می‌تواند علت اصلی گوش درد و گوش گرفتگی دوران بارداری باشد. در ضمن، همین قضیه می‌تواند به طور موقت باعث کاهش شنوایی زن باردار شود.

عوامل زمینه ساز عفونت گوش در دوران بارداری

برخی عوامل زمینه را برای مستقر شدن عامل عفونت زا در گوش در زنان باردار  مهیا می‌کنند مانند:

• تولید و انباشته شدن ترشحات گوش که پیش از این گفته شد در دوران بارداری افزایش می‌یابد.
• فشار طولانی روی گوش وقتی که مادر در زمان استراحت یا خواب، به پهلو قرار می‌گیرد.

تفاوت عفونت حاد گوش با عفونت مزمن گوش

عفونت حاد گوش باعث گوش درد دردوران بارداری می‌شود اما مدت آن کوتاه است. اگر عفونت حاد چندین بار تکرار شود،  احتمال ایجاد عفونت مزمن گوش وجود دارد. در عفونت مزمن گوش علائمی مانند گوش درد مدت زمان بیشتری طول می‌کشد و در صورت عدم مراجعه به پزشک و عدم درمان می‌تواند باعث آسیب دائمی به گوش میانی و داخلی شود.

بانوانی که پیش از آغاز حاملگی سابقه ابتلا به عفونت مزمن گوش دارند، در طول دوران بارداری بیشتر در معرض ابتلا به عفونت حاد گوش هستند.

گرفتگی گوش در بارداری نشانه چیست؟

در طول بارداری، بسیاری از زنان تغییرات مختلفی را در بدن خود مانند گرفتگی گوش تجربه می‌کنند. این وضعیت می‌تواند ناراحت کننده باشد؛ اما به‌طور‌کلی موقتی است و پس از بارداری برطرف می‌شود. گرفتگی گوش در بارداری، در درجه اول به تغییرات هورمونی، افزایش حجم خون و تغییر در تعادل مایعات بدن نسبت داده می‌شود. این تغییرات می‌تواند بر شیپور استاش تأثیر بگذارد. هنگامی که شیپور استاش متورم یا مسدود می‌شود، می‌تواند به تجمع مایع و به دنبال آن، به گرفتگی گوش منجر شود.

در حالی که گرفتگی گوش در دوران بارداری معمولاً بی‌ضرر است، اما می‌تواند باعث مشکلات شنوایی خفیف شود. برای کاهش علائم به زنان باردار توصیه می‌شود که از درمان‌های ساده مانند جویدن آدامس، قورت دادن مکرر یا خمیازه کشیدن، برای کمک به باز شدن شیپور استاش استفاده کنند.  استفاده از کمپرس گرم در ناحیه آسیب دیده یا استفاده از قطره‌های نمکی بینی نیز، ممکن است تسکین دهنده باشد.

زنان باردار توجه کنند که از خود درمانی یا استفاده از داروهای بدون نسخه بدون مشورت با پزشک متخصص گوش اجتناب کنند.  اگر گرفتگی گوش با درد شدید همراه شد یا برای مدت طولانی ادامه داشت، باید به دنبال مشاوره پزشکی باشید.^{Otological manifestations in pregnant women}

خارش گوش در بارداری

یکی از ناراحتی‌های رایجی که ممکن است برخی از مادران باردار با آن مواجه شوند، خارش گوش است. خارش گوش ممکن است بر اثر عوامل متعددی رخ دهد. افزایش تولید استروژن می‌تواند بر حساسیت پوست تأثیر بگذارد و آن را بیشتر مستعد تحریک و خارش کند.

یکی دیگر از دلایل خارش گوش در دوران بارداری، میتواند آلرژی باشد. برخی از زنان ممکن است دچار آلرژی شده یا متوجه شوند که آلرژی آنها در دوران بارداری بدتر می‌شود.  آلرژن‌هایی مانند گردوغبار، گرده گل یا شوره حیوانات خانگی، می‌توانند باعث خارش گوش در بارداری شوند.

علاوه بر این، استفاده از برخی محصولات مراقبت از پوست یا مو نیز می‌تواند به خارش گوش کمک کند. برخی از مواد شیمیایی موجود در این محصولات، ممکن است باعث واکنش آلرژیک یا تحریک پوست شوند که نه تنها پوست سر، بلکه بر گوش‌ها نیز تاثیر می‌گذارد.

برای کاهش خارش گوش در دوران بارداری، چند اقدام ساده وجود دارد که میتوان انجام داد. تمیز و خشک نگه داشتن گوش، اجتناب از خراش بیش از حد، استفاده از بهترین قطره برای خارش گوش و همچنین استفاده از محصولات ملایم و ضد حساسیت، می‌تواند به کاهش سوزش کمک کند. همچنین مشورت با یک متخصص گوش برای تعیین علت دقیق خارش و دریافت درمان مناسب، در صورت نیاز ضروری است.

علائم عفونت گوش در بارداری

در صورت بروز عفونت گوش در خانم باردار ممکن است یک یا چند  از نشانه‌های زیر در وی دیده شود:

نشانه‌های عفونت گوش در بارداری	توضیحات
گوش درد شدید همراه با احساس نبض در داخل گوش	درد مداوم که با تپش یا ضربان در گوش همراه است و معمولاً در شب‌ها تشدید می‌شود.
کاهش یا فقدان شنوایی	ممکن است صداها به طور موقت ضعیف یا کاملاً قطع شوند، به دلیل انسداد یا التهاب در گوش میانی.
ترشح مایع (احتمالاً چرکی) از گوش	خروج مایع شفاف، زرد یا چرکی از گوش، نشانه پیشرفت عفونت است.
احساس فشار داخل گوش	حسی شبیه به پر بودن گوش یا بسته شدن آن که با تغییر وضعیت سر ممکن است بدتر شود.
سردرد ناشی از عفونت گوش	درگیری عصب‌های اطراف گوش باعث بروز سردرد مداوم یا ضربان‌دار می‌شود.

یکی از علائم عفونت گوش در بارداری التهاب گوش میانی است. بیمار متوجه این علامت نمی‌شود اما پزشک فوق‌تخصص گوش، حلق و بینی با استفاده از وسایل ویژه معاینه گوش می‌تواند این علامت بیماری را تایید کند.^{Treating common ear problems in pregnancy}

درمان عفونت گوش در بارداری

اگرچه عفونت حاد گوش به طور معمول ممکن است خود به خود رفع شود، اما ناراحتی، سردرد و گوش درد به حدی زیاد است که بیمار را به مطب دکتر فوق‌ تخصص جراحی گوش و حلق و بینی می‌کشاند. شایان ذکر است که عفونت مزمن گوش با گذشت زمان و خود به خود بهبود نمی‌یابد و فقط با درمان تجویز شده توسط پزشک متبحر قابل درمان است. درمان عفونت مزمن گوش با توجه به احتمال آسیب دائمی به شنوایی باید با جدیت دنبال شود.

انجام برخی از کارها در منزل می‌تواند در کنار مصرف داروهای تجویزی به درمان زودتر و راحت‌تر عفونت گوش کمک کند.

درمان‌های خانگی عفونت گوش در بارداری

اگرچه عناوینی که برای کمک به درمان دارویی در زیر عنوان می‌کنیم در کاهش درد و ناراحتی ناشی از عفونت گوش در بارداری موثر هستند اما بهتر است پیش از انجام آنها حتما با پزشک معالج مشورت کنیم.

گرم نگه داشتن گوش

برای کاهش گوش درد ناشی از عفونت گوش می‌توان گوش را گرم نگه داشت. برای این کار از روش‌ مطمئن زیر استفاده کنیم. یک راه  برای گرم نگه داشتن استفاده از یک حوله پاکیزه است. حوله را با سشوار یا با اطو گرم کنیم و سپس روی گوش بگذاریم. وقتی حوله گرمای خود را از دست داد می‌توانیم آن را از روی گوش برداریم.

هنگام گرم نگه داشتن گوش دقت کنیم که گرمای زیادی باعث سوختگی پوست نشود.

استنشاق بخور گرم

استفاده از بخور تنفسی گرم در صورت همراهی عفونت گوش با عفونت سایر نقاط مانند سرماخوردگی یا سینوزیت مفید است. بخور گرم باعث کاهش غلظت ترشحات حلق می‌شود و گاهی مشاهده شده اندکی در تخفیف گوش درد هم موثر است.

برای بخور تنفسی گرم کافی است که یک ظرف کوچک را پر از آب کنیم و اجازه دهیم تا به دمای جوش نزدیک شود (بخار آب از سطح آن برخیزد). هم اکنون آن را روی میز قرار دهیم، سر خود را روی آن بگیریم و یک حوله تمیز روی ظرف آب گرم و سر خود قرار دهیم و ترجیحا از بینی نفس عمیق بکشیم.

درمان دارویی و پزشکی عفونت گوش در بارداری

بیشتر موارد عفونت گوش در بارداری ناشی از استقرار انواع باکتری در گوش میانی است. در صورت عدم درمان بموقع این امکان وجود دارد که باکتری وارد خون شود و به سایر نقاط بدن برود که در صورت عدم کارآیی سیستم ایمنی بدن دردسرساز می‌شود. چنین مشکلی می‌تواند برای سلامت مادر و حتی گاهی جنین خطرناک باشد.

پزشک بر اساس باکتری‌های شایع در هر دوره زمانی آنتی‌بیوتیک مناسب را برای بیمار تجویز می‌کند.^{Ear Infections During Pregnancy}

آنتی بیوتیک‌ها

در موارد بروز عفونت گوش ناشی از باکتری (هم نوع حاد، هم نوع مزمن) پزشک آنتی بیوتیک مناسب را تجویز می‌نماید. پزشک می‌داند کدام داروها برای جنین خطری ندارند و در عین حال می‌توانند باکتری‌های عامل عفونت گوش در بارداری را از بین ببرند. داروهای خانواده بتالاکتام (که پنی سیلین سردسته آنها محسوب می‌شود) یکی از گروه‌های آنتی بیوتیکی مورد استفاده است.

مسکن و ضد درد

بانوان باردار باید در مصرف ضددردها هم محتاط باشند و بدون تجویز پزشک از مصرف چنین داروهایی خودداری کنند. بیشتر مطالعات پزشکی نشان می‌دهد که استامینوفن برای بیشتر زنان حامله و جنین آنها خطری ندارد و مصرف آن با احتیاط لازم می‌تواند گوش درد را در دوران حاملگی مهار کند؛ حتما پیش از مصرف این دارو با پزشک مشورت نمایید.

همچنین در موارد شدید و در صورت نیاز تا ۳۲ هفته حاملگی امکان تجویز برخی از داروهای ضدالتهاب غیرکورتونی (که مخفف نام انگلیسی آنها NSAID است) وجود دارد اما در این مورد هم از مصرف بدون تجویز پزشک خودداری شود.

قطره‌ها یا اسپری کورتونی داخل بینی

ممکن است شدت علائم همراه به خصوص در بینی پزشک را وادار کند تا از چنین داروهایی هم تجویز نماید. به طور معمول این داروها را نباید بیش از هفت روز استفاده کرد مگر این که پزشک معالج دستور دهد.

آنتی هیستامین‌ها

به طور معمول پزشک معالج تجویز چنین دارویی را در الویت آخر قرار می‌دهد. تجویز آنتی هیستامین‌ها به زنان باردار باید توسط پزشکی که اطلاعات کافی درباره آنها دارد انجام شود و به هیچ عنوان زنان حامله نباید بدون تجویز پزشک آنها را مصرف کنند.

گاهی لازم می‌شود پزشک با یک جراحی کوچک مایعات جمع شده پشت پرده گوش را خارج کند تا درمان عفونت گوش موثرتر باشد. در موارد عفونت ویروسی گوش پزشک ممکن است داروهای ضدویروس هم تجویز نماید.

آیا عفونت گوش به جنینی که در شکم زن باردار است آسیب می‌زند؟

تا زمانی که عامل عفونت زا وارد خون خانم باردار نشده است، جنین تحت تاثیر قرار نمی‌گیرد. به همین دلیل باید در صورت بروز علائم عفونت گوش در اسرع وقت به یک پزشک جراح گوش، حلق و بینی مراجعه کرد و با جدیت درمان‌های تجویز شده را دنبال کرد.

گوش درد در بارداری

گوش درد در بارداری یک بیماری شایع است که می‌تواند باعث ناراحتی و نگرانی مادران باردار شود. در حالی که بارداری دوران شادی است، اما تغییرات هورمونی و افزایش حجم خون، می‌تواند منجر به تغییرات مختلف بدن و مشکلات بالقوه سلامتی شود. گوش درد در دوران بارداری را میتوان به عوامل مختلفی نسبت داد.

یکی از دلایل اصلی گوش درد در بارداری، تغییرات در شیپور استاش است.  شیپور استاش که مسئول تنظیم فشار در گوش میانی است، ممکن است به دلیل افزایش تولید مخاطی و تورم مجاری بینی، مسدود یا احتقان شود. این می‌تواند منجر به احساس پری گوش و درد شود. یکی دیگر از دلایل احتمالی گوش درد، سینوزیت است. هورمون‌های بارداری می‌توانند باعث تورم مجرای سینوسی شوند که منجر به التهاب و افزایش حساسیت به عفونت می‌شود. سینوزیت می‌تواند منجر به درد و فشار در اطراف گونه‌ها، پیشانی و گوش شود.

برای زنان بارداری که گوش درد دارند، مهم است که با یک متخصص گوش مشورت کنند. درمان گوش درد در دوران بارداری بسته به علت اصلی و شدت علائم ممکن است متفاوت باشد؛ اما اغلب موقتی و با مراقبت مناسب قابل کنترل است. پیروی از درمان‌های توصیه شده توسط دکتر، می‌تواند به کاهش علائم و تضمین یک تجربه بارداری سالم تر و راحت تر کمک کند.

درمان فوری گوش درد در بارداری

در دوران بارداری، درمان گوش درد باید با احتیاط و تحت نظر متخصص گوش، حلق و بینی انجام شود تا ایمنی مادر و جنین حفظ شود. در ادامه چند روش ایمن و کوتاه برای تسکین گوش درد آورده شده است:

1. کمپرس گرم؛ کمپرس گرم (نه داغ) روی گوش آسیب‌دیده قرار دهید تا درد کاهش یابد. دما را تست کنید.
2. روغن سیر یا زیتون؛ چند قطره روغن سیر یا زیتون گرم (نه داغ) در گوش بچکانید تا درد موقتاً تسکین یابد. با پزشک مشورت کنید.
3. استامینوفن؛ این مسکن معمولاً در بارداری بی‌خطر است، اما قبل از مصرف با پزشک مشورت کنید. از ایبوپروفن خودداری کنید.
4. قطره گوش؛ فقط با تجویز پزشک از قطره‌های گوش استفاده کنید.
5. استنشاق بخار؛ برای کاهش فشار و التهاب، بخار آب گرم استنشاق کنید.
6. بهداشت گوش؛ گوش‌ها را تمیز و خشک نگه دارید تا از عفونت پیشگیری شود.
7. اجتناب از خوددرمانی؛ از مصرف خودسرانه دارو، به‌ویژه آنتی‌بیوتیک، پرهیز کنید.

هشدار: در صورت درد شدید، تب، ترشح گوش یا کاهش شنوایی، فوراً به پزشک مراجعه کنید.

به یاد داشته باشید که این درمان‌های خانگی جایگزین توصیه‌های پزشکی نیستند. در صورت مشاهده علائم عفونت گوش در حاملگی یا احساس گرفتگی گوش زن باردار، مهم است که برای درمان عفونت گوش در بارداری به پزشک متخصص مراجعه کنید تا از تشدید علائم و بروز عوارض جلوگیری شود.