علل، علائم و درمان عفونت گوش در بارداری
شاید فکر کنیم گوش و حاملگی چه ارتباطی با هم دارند؟ آیا در دوران بارداری شنوایی گوش تغییری می‌کند؟ اگر پاسخ این سوال مثبت است، حاملگی چه تغییراتی در گوش و میزان شنوایی ایجاد می‌کند؟
می‌دانیم که 80 درصد زنان باردار در طول حاملگی مجبور به استفاده از یک یا چند دارو می‌شوند و بیشتر این آمار به دلیل مشکلات گوش، حلق و بینی است. با توجه به اهمیت این قضیه، در این مقاله با هم عفونت گوش(ear infection) و انواع آن، تغییرات گوش در دوران بارداری و علائم و درمان آن را بیشتر تشریح می‌کنیم. همراه ما بمانید.
عفونت گوش چیست؟
زمانی که «عفونت گوش» مطرح می‌شود به طور معمول منظور هر گونه عفونت با انواع باکتری یا ویروس در گوش میانی یا خارجی است. باید یادآوری کنیم دو نوع شایع عفونت گوش وجود دارند که ممکن است در هر فردی از جمله زنان حامله رخ دهند:
- عفونت گوش میانی(middle ear infection)
- عفونت گوش خارجی(Inner ear infection)
عفونت گوش میانی یا اوتیت مدیا چیست؟
گوش میانی دقیقا پشت پرده گوش قرار دارد. عفونت گوش میانی که در اصطلاح پزشکی به آن اوتیت مدیا (Otitis media) هم گفته می‌شود، باعث ایجاد التهاب و جمع شدن مایع پشت پرده گوش می‌گردد و درد شدیدی را ایجاد می‌نماید.
عفونت گوش می‌تواند به دو صورت رخ دهد: حاد و مزمن. عفونت حاد گوش دردناک است و مدت کوتاهی طول می‌کشد. عفونت‌های مزمن گوش به طور متناوب عود می‌کنند و ممکن است به گوش آسیب برسانند؛ آسیب‌هایی که در گوش میانی و گاهی گوش داخلی برای همیشه باقی می‌مانند.
عفونت گوش خارجی چیست؟
عفونت گوش خارجی دومین نوع عفونت گوش به شمار می‌آید. در عفونت گوش خارجی بخشی از گوش که قابل مشاهده و جلوتر از پرده گوش قرار دارد توسط عوامل عفونی مانند انواع قارچ، باکتری یا ویروس ممکن است دچار عفونت شود. به طور معمول این نوع عفونت گوش با آسیب دائمی به شنوایی همراه نیست.
تغییرات گوش به دنبال حاملگی
وقتی سلول نطفه در رحم مادر جای می‌گیرد، ترشح هورمون‌های زنانه در خون افزایش می‌یابد. استروژن و پروژسترون نام دو هورمون مهم جنسی زنان است که ترشح به موقع و مقادیر فراوان آنها در دوران حاملگی برای سلامت مادر و رشد جنین اهمیت زیادی دارد. از سوی دیگر، سلول‌های جفت هورمونی با نام اختصاری hCG (human ChorionicGonadotrophin) تولید می‌کنند که در تغییرات بدن زن باردار نقش دارد و در اواخر سه ماهه اول بارداری به اوج خود می‌رسد.
این هورمون‌ها بر روی شرایط رحم و جفت و سایر بخش های بدن تاثیر می‌گذارند و شرایط را برای رشد ایده ال جنین مهیا می‌کنند. تاثیر این هورمون ها فراتر از رحم و جنین است و باعث تغییراتی در سایر نقاط بدن از جمله گوش می شوند. خوشبختانه تغییرات گوش در دوران بارداری خفیف و گذراست اگرچه ممکن است ناراحتی و علائمی برای زنان باردار به وجود بیاورد؛ به عنوان نمونه، افزایش تولید ترشحات گوش (وکس گوش/ear wax) یکی از این تغییرات محسوب می‌شود.
یکی دیگر از تغییرات گوش در دوران بارداری اختلال کارکرد لوله اُستاش (معروف به شیپور استاش/eustachian tube) است. لوله استاش گوش میانی را به حلق متصل می‌کند. ترشحات گوش میانی از راه این کانال به داخل حلق تخلیه می‌شود. در سه ماهه پایانی بارداری، بیشتر زنان حامله با اختلال کارکرد لوله استاش مواجه هستند و به همین دلیل گوش گرفتگی بارداری در اواخر حاملگی بیشتر مادر باردار را آزار می دهد.
علل عفونت گوش در بارداری
عوامل زیادی از جمله انواع باکتری و ویروس می‌توانند باعث عفونت گوش شوند. بهترین شخص که می‌تواند عامل ایجاد عفونت را شناسایی کرده، درمان مناسب را تجویز کند، یک پزشک فوق تخصص جراحی گوش، حلق و بینی است. در صورت تمایل می‌توانید با دکتر علی کوهی فوق تخصص جراحی گوش و قاعده جمجمه مشورت کنید.
اگر عوامل عفونت‌زا مانند انواع ویروس‌ها و باکتری‌ها به گوش راه پیدا کنند به احتمال زیاد عفونت گوش ایجاد می‌شود. این عوامل عفونی علاوه بر گوش ممکن است سایر نقاط بدن را هم عفونی کنند. در این صورت ممکن است عفونت گوش با بیماری‌های زیر همراه باشد:
- سرماخوردگی،
- سینوزیت (عفونت سینوس‌ها که حفره‌هایی پر از هوا داخل استخوان جمجمه و فک فوقانی هستند)،
- عفونت حلق و لوزه‌ها
- عفونت بخش‌های ابتدایی دستگاه تنفس (با ایجاد سرفه و خلط)
همچنین گاهی ممکن است عفونت گوش با سایر بیماری‌های غیرعفونی مانند آلرژی همزمان شود.
باکتری یا ویروس در گوش میانی چه مشکلاتی پدید می‌آورند؟
وقتی این عوامل عفونت‌زا به گوش میانی می‌رسند، سیستم ایمنی بدن به دفاع از بافت‌های بدن می‌پردازد و در نتیجه، التهاب در ناحیه گوش میانی رخ می‌دهد. این التهاب باعث انسداد لوله اُستاش (کانال ارتباط دهنده گوش میانی و حلق) می‌شود و از تخلیه ترشحات گوش میانی به داخل حلق جلوگیری می‌کند.
عامل بیماری‌زا در این مایع جمع شده در گوش میانی تکثیر می‌شود و آن را به ترشحات چرکی تبدیل می‌کند. در افراد باردار همین امر می‌تواند علت اصلی گوش درد و گوش گرفتگی دوران بارداری باشد. در ضمن، همین قضیه می‌تواند به طور موقت باعث کاهش شنوایی زن باردار شود.
عوامل زمینه ساز عفونت گوش در دوران بارداری
برخی عوامل زمینه را برای مستقر شدن عامل عفونت زا در گوش در زنان باردار مهیا می‌کنند مانند:
- تولید و انباشته شدن ترشحات گوش که پیش از این گفته شد در دوران بارداری افزایش می‌یابد.
- فشار طولانی روی گوش وقتی که مادر در زمان استراحت یا خواب، به پهلو قرار می‌گیرد.
تفاوت عفونت حاد گوش با عفونت مزمن گوش
عفونت حاد گوش باعث گوش درد دردوران بارداری می‌شود اما مدت آن کوتاه است. اگر عفونت حاد چندین بار تکرار شود، احتمال ایجاد عفونت مزمن گوش وجود دارد. در عفونت مزمن گوش علائمی مانند گوش درد مدت زمان بیشتری طول می‌کشد و در صورت عدم مراجعه به پزشک و عدم درمان می‌تواند باعث آسیب دائمی به گوش میانی و داخلی شود.
بانوانی که پیش از آغاز حاملگی سابقه ابتلا به عفونت مزمن گوش دارند، در طول دوران بارداری بیشتر در معرض ابتلا به عفونت حاد گوش هستند.
علائم عفونت گوش در بارداری
در صورت بروز عفونت گوش در خانم باردار ممکن است یک یا چند از نشانه‌های زیر در وی دیده شود:
- گوش درد که در بیشتر اوقات بسیار شدید و با احساس نبض در داخل گوش همراه است
- کاهش یا فقدان شنوایی
- ترشح مایع (شاید چرکی) از گوش
- احساس فشار داخل گوش
- سردرد ناشی از عفونت گوش
یکی از علائم عفونت گوش در بارداری التهاب گوش میانی است. بیمار متوجه این علامت نمی‌شود اما پزشک فوق‌تخصص گوش، حلق و بینی با استفاده از وسایل ویژه معاینه گوش می‌تواند این علامت بیماری را تایید کند.
درمان عفونت گوش در بارداری
اگرچه عفونت حاد گوش به طور معمول ممکن است خود به خود رفع شود، اما ناراحتی، سردرد و گوش درد به حدی زیاد است که بیمار را به مطب دکتر فوق تخصص جراحی گوش و حلق و بینی می‌کشاند. شایان ذکر است که عفونت مزمن گوش با گذشت زمان و خود به خود بهبود نمی‌یابد و فقط با درمان تجویز شده توسط پزشک متبحر قابل درمان است. درمان عفونت مزمن گوش با توجه به احتمال آسیب دائمی به شنوایی باید با جدیت دنبال شود.
انجام برخی از کارها در منزل می‌تواند در کنار مصرف داروهای تجویزی به درمان زودتر و راحت‌تر عفونت گوش کمک کند.
درمان‌های خانگی عفونت گوش در بارداری
اگرچه عناوینی که برای کمک به درمان دارویی در زیر عنوان می‌کنیم در کاهش درد و ناراحتی ناشی از عفونت گوش در بارداری موثر هستند اما بهتر است پیش از انجام آنها حتما با پزشک معالج مشورت کنیم.
گرم نگه داشتن گوش
برای کاهش گوش درد ناشی از عفونت گوش می‌توان گوش را گرم نگه داشت. برای این کار از روش مطمئن زیر استفاده کنیم. یک راه برای گرم نگه داشتن استفاده از یک حوله پاکیزه است. حوله را با سشوار یا با اطو گرم کنیم و سپس روی گوش بگذاریم. وقتی حوله گرمای خود را از دست داد می‌توانیم آن را از روی گوش برداریم.
هنگام گرم نگه داشتن گوش دقت کنیم که گرمای زیادی باعث سوختگی پوست نشود.
استنشاق بخور گرم
استفاده از بخور تنفسی گرم در صورت همراهی عفونت گوش با عفونت سایر نقاط مانند سرماخوردگی یا سینوزیت مفید است. بخور گرم باعث کاهش غلظت ترشحات حلق می‌شود و گاهی مشاهده شده اندکی در تخفیف گوش درد هم موثر است.
برای بخور تنفسی گرم کافی است که یک ظرف کوچک را پر از آب کنیم و اجازه دهیم تا به دمای جوش نزدیک شود (بخار آب از سطح آن برخیزد). هم اکنون آن را روی میز قرار دهیم، سر خود را روی آن بگیریم و یک حوله تمیز روی ظرف آب گرم و سر خود قرار دهیم و ترجیحا از بینی نفس عمیق بکشیم.
درمان دارویی و پزشکی عفونت گوش در بارداری
بیشتر موارد عفونت گوش در بارداری ناشی از استقرار انواع باکتری در گوش میانی است. در صورت عدم درمان بموقع این امکان وجود دارد که باکتری وارد خون شود و به سایر نقاط بدن برود که در صورت عدم کارآیی سیستم ایمنی بدن دردسرساز می‌شود. چنین مشکلی می‌تواند برای سلامت مادر و حتی گاهی جنین خطرناک باشد.
پزشک بر اساس باکتری‌های شایع در هر دوره زمانی آنتی‌بیوتیک مناسب را برای بیمار تجویز می‌کند.
آنتی بیوتیک‌ها
در موارد بروز عفونت گوش ناشی از باکتری (هم نوع حاد، هم نوع مزمن) پزشک آنتی بیوتیک مناسب را تجویز می‌نماید. پزشک می‌داند کدام داروها برای جنین خطری ندارند و در عین حال می‌توانند باکتری‌های عامل عفونت گوش در بارداری را از بین ببرند. داروهای خانواده بتالاکتام (که پنی سیلین سردسته آنها محسوب می‌شود) یکی از گروه‌های آنتی بیوتیکی مورد استفاده است.
مسکن و ضد درد
بانوان باردار باید در مصرف ضددردها هم محتاط باشند و بدون تجویز پزشک از مصرف چنین داروهایی خودداری کنند. بیشتر مطالعات پزشکی نشان می‌دهد که استامینوفن برای بیشتر زنان حامله و جنین آنها خطری ندارد و مصرف آن با احتیاط لازم می‌تواند گوش درد را در دوران حاملگی مهار کند؛ حتما پیش از مصرف این دارو با پزشک مشورت نمایید.
همچنین در موارد شدید و در صورت نیاز تا ۳۲ هفته حاملگی امکان تجویز برخی از داروهای ضدالتهاب غیرکورتونی (که مخفف نام انگلیسی آنها NSAID است) وجود دارد اما در این مورد هم از مصرف بدون تجویز پزشک خودداری شود.
قطره‌ها یا اسپری کورتونی داخل بینی
ممکن است شدت علائم همراه به خصوص در بینی پزشک را وادار کند تا از چنین داروهایی هم تجویز نماید. به طور معمول این داروها را نباید بیش از هفت روز استفاده کرد مگر این که پزشک معالج دستور دهد.
آنتی هیستامین‌ها
به طور معمول پزشک معالج تجویز چنین دارویی را در الویت آخر قرار می‌دهد. تجویز آنتی هیستامین‌ها به زنان باردار باید توسط پزشکی که اطلاعات کافی درباره آنها دارد انجام شود و به هیچ عنوان زنان حامله نباید بدون تجویز پزشک آنها را مصرف کنند.
گاهی لازم می‌شود پزشک با یک جراحی کوچک مایعات جمع شده پشت پرده گوش را خارج کند تا درمان عفونت گوش موثرتر باشد. در موارد عفونت ویروسی گوش پزشک ممکن است داروهای ضدویروس هم تجویز نماید.
آیا عفونت گوش به جنینی که در شکم زن باردار است آسیب می‌زند؟
تا زمانی که عامل عفونت زا وارد خون خانم باردار نشده است، جنین تحت تاثیر قرار نمی‌گیرد. به همین دلیل باید در صورت بروز علائم عفونت گوش در اسرع وقت به یک پزشک جراح گوش، حلق و بینی مراجعه کرد و با جدیت درمان‌های تجویز شده را دنبال کرد.
منابع:
سلام و دورود مقاله خوبی بود کامل و جامع دست شما درد نکنه آقای دکتر