پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهند که ایمپلنت کوکلئار می‌تواند مسیرهای عصبی شنوایی را دوباره فعال کند. با استفاده از فناوری‌های جدید مانند ایمپلنت‌های دیجیتال و تحریک الکتریکی هدفمند، بیماران پس از شیمی‌درمانی توانسته‌اند درک گفتار را تا ۸۰٪ بازیابند. علاوه بر آن، فیزیوتراپی شنوایی و آموزش‌های شنیداری مکمل، نقشی اساسی در تثبیت نتایج درمان دارند.
ایمپلنت‌های کوکلئار، با عبور از بخش‌های آسیب‌دیده گوش داخلی و ارسال مستقیم سیگنال به عصب شنوایی، راهی موثر برای بازیابی شنوایی در افرادی با کم‌شنوایی شدید، محسوب می‌شوند. در کنار آن، پژوهشگران با استفاده از سیستم‌های نوین انتقال دارو، نانوذرات مغناطیسی و ترکیبات محافظ، تلاش می‌کنند تا داروها را پیش از ورود سیس پلاتین به گوش داخلی، به محل هدف برسانند و از آسیب دائمی سلول‌های مویی، جلوگیری کنند.
این نوآوری‌ها، خصوصا برای کودکانی که در دوران حساس رشد و یادگیری هستند، امیدبخش به شمار می‌آید. هدف اصلی، نه تنها درمان کم‌شنوایی بعد از شیمی‌درمانی، بلکه پیشگیری از آن پیش از وقوع است. در ادامه این مطلب از سایت دکتر کوهی، با روش‌های جدید و موثر بازگرداندن شنوایی پس از شیمی‌درمانی، آشنا خواهید شد.Researcher develops drug delivery system for chemo-induced hearing loss
کم شنوایی ناشی از شیمی‌درمانی: چرا و چگونه رخ می‌دهد؟
این عارضه، در اثر داروهایی مانند سیس پلاتین و کربوپلاتین که با وجود نقش حیاتی در از بین بردن سلول‌های سرطانی، می‌توانند به سلول‌های ظریف و حساس مویی در حلزون گوش آسیب برسانند، ایجاد می‌شود. این سلول‌ها، مسئول تبدیل ارتعاشات صوتی به پیام‌های عصبی هستند و از آنجا که قابلیت بازسازی ندارند، آسیب به آن‌ها باعث کم‌شنوایی دائمی خواهد شد.
به نقل از مجله The Lancet Oncology:
کم‌شنوایی ناشی از سیس‌پلاتین را می‌توان با ایمپلنت کوکلئار به‌طور مؤثری درمان کرد و درک گفتار بیماران به‌طور چشمگیری بهبود می‌یابد.
مکانیسم اصلی این آسیب، به تولید مواد سمی موسوم به گونه‌های فعال اکسیژن که موجب مرگ سلول‌های گوش داخلی می‌شوند، بازمی‌گردد. به مرور، این داروها در حلزون گوش تجمع یافته و سلول‌های مویی را تخریب می‌کنند؛ در نتیجه، ابتدا صداهای با فرکانس بالا از بین می‌روند و با ادامه شیمی‌درمانی، کم‌شنوایی به گفتار نیز سرایت می‌کند. آسیب، معمولا در هر دو گوش اتفاق می‌افتد و در برخی بیماران، با علائمی مانند وزوز گوش یا سرگیجه همراه است.
احتمال بروز این عارضه در کودکان، سالمندان و افرادی که داروهای خاصی مانند بعضی آنتی‌بیوتیک‌ها یا آسپرین با دوز بالا مصرف می‌کنند، بیشتر است. امروزه، بررسی‌های علمی متعددی درباره تاثیر داروهای شیمی درمانی بر شنوایی، انجام شده و تلاش‌ها برای یافتن راه‌های محافظتی در برابر این آسیب ادامه دارد. از جمله این راهکارها، می‌توان به استفاده از داروهای آنتی‌اکسیدان، تزریق‌های موضعی استروئیدی در گوش و سیستم‌های نوین انتقال دارو اشاره کرد.
چه زمانی ایمپلنت شنوایی بهترین گزینه در کم شنوایی شیمی‌درمانی است؟
در مواردی که کم‌شنوایی ناشی از شیمی‌درمانی، به حدی پیشرفته می‌شود که سمعک‌ها دیگر توان جبران کاهش شنوایی را ندارند، ایمپلنت شنوایی می‌تواند بهترین گزینه درمانی باشد. این دستگاه‌ها، برای افرادی طراحی شده‌اند که دچار کم‌شنوایی حسی عصبی متوسط تا شدید در هر دو گوش بوده و حتی، با استفاده از سمعک نیز قادر به درک واضح گفتار نیستند؛ از این رو، کاندیدای این عمل، به شرح زیر هستند:
- بیمار، باید دچار افت شنوایی شدید در هر دو گوش بوده، به طوری که با سمعک قابل جبران نباشد.
- در صورتی که سمعک‌ها، نتوانند کیفیت صدا و درک گفتار را به حد مطلوب برسانند، ایمپلنت گزینه‌ای موثرتر محسوب می‌شود.
- حتی با وجود سمعک‌های تنظیم‌شده، بیمار قادر به تشخیص و فهم گفتار خصوصا در مکالمات روزمره نباشد.
- فرد، در مکان‌هایی مانند رستوران‌ها یا جمع‌های خانوادگی، نتواند مکالمات را دنبال کند و ارتباط اجتماعی‌اش، مختل گردد.
- کم‌شنوایی ناشی از داروهای شیمی‌درمانی، معمولا دائمی است؛ بنابراین در طول زمان، اثربخشی سمعک‌ها کاهش می‌یابد.
- بررسی کامل توسط متخصص گوش و شنوایی‌شناس برای تعیین مناسب‌ترین نوع ایمپلنت، ضروری است.
در آخر، در بیمارانی که پرتودرمانی سر و گردن نیز انجام داده‌اند، مسیر جراحی و موقعیت ایمپلنت باید با دقت بیشتری بررسی شود.Chemotherapy and hearing loss: Monitoring is essential
انواع ایمپلنت‌های شنوایی مناسب برای کم شنوایی بعد از شیمی درمانی
بیمارانی که در اثر شیمی‌درمانی، دچار کم‌شنوایی شده‌اند، بسته به شدت و نوع آسیب، می‌توانند از انواع مختلف ایمپلنت‌های شنوایی بهره ببرند:
- ایمپلنت حلزونی؛ رایج‌ترین و موثرترین گزینه برای بیماران مبتلا به کم‌شنوایی حسی عصبی شدید تا عمیق است، خصوصا در افرادی که به دلیل داروهای اتوتوکسیک مانند سیس پلاتین، شنوایی خود را از دست داده‌اند. این دستگاه، با دور زدن سلول‌های مویی آسیب‌دیده در حلزون گوش، صدا را به سیگنال‌های الکتریکی تبدیل کرده و مستقیما عصب شنوایی را تحریک می‌کند.
- دستگاه‌های انتقال استخوانی؛ در بیمارانی که به دلیل عوارض جانبی درمان، مانند انسداد یا آسیب مجرای گوش یا گوش میانی، قادر به استفاده از سمعک نیستند، دستگاه‌های انتقال استخوانی، گزینه‌ای کاربردی محسوب می‌شوند. این سیستم، با استفاده از ارتعاشات استخوان جمجمه، صدا را به شکل مستقیم به گوش داخلی منتقل کرده و از مسیرهای آسیب‌دیده عبور می‌کند.
- ایمپلنت گوش میانی؛ در مواردی که بیمار، به دلیل آلرژی، التهاب مزمن یا عدم تحمل سمعک‌های معمولی، قادر به استفاده از آن‌ها نیست، ایمپلنت گوش میانی راه‌حل مناسبی است. این دستگاه، با تحریک مکانیکی استخوان‌های گوش میانی، ارتعاشات صوتی را به حلزون گوش منتقل می‌کند و کیفیت صدای طبیعی‌تری ارائه می‌دهد. این نوع ایمپلنت، بیشتر برای افرادی با کم‌شنوایی خفیف تا متوسط مناسب است.
به نقل از مرکز تحقیقات سرطان آمریکا (NCI) و مجله JAMA Otolaryngology، سال 2021:
پیشرفت‌های اخیر در ایمپلنت‌های شنوایی، امید تازه‌ای برای بیماران مبتلا به کاهش شنوایی غیرقابل برگشت پس از شیمی‌درمانی فراهم کرده است.
از آنجا که برخی ایمپلنت‌ها دارای آهنربا هستند، سازگاری آن‌ها با تصویربرداری MRI اهمیت زیادی دارد؛ زیرا بیماران سرطانی، معمولا نیاز به پایش مداوم با MRI خواهند داشت.Study reveals how chemotherapy drug cisplatin causes hearing loss
ارزیابی‌های قبل از جراحی ایمپلنت و آمادگی‌های لازم
پیش از انجام جراحی ایمپلنت شنوایی، انجام مجموعه‌ای از ارزیابی‌های دقیق با هدف اطمینان از آمادگی کامل جسمی و روانی بیمار، ارزیابی سلامت گوش داخلی و انتخاب مناسب‌ترین نوع ایمپلنت با کمترین ریسک، ضروری است. در این ارزیابی‌ها، ابتدا متخصص گوش و حلق و بینی، وضعیت ساختاری گوش و حلزون را از نظر سلامت بافت و احتمال آسیب ناشی از پرتودرمانی، بررسی می‌کند.
انکولوژیست نیز، تاریخچه درمانی بیمار، وضعیت فعلی سرطان و احتمال نیاز به بررسی‌های تصویربرداری مانند MRI را ارزیابی می‌کند تا از ایمنی بیمار برای جراحی اطمینان حاصل شود. شنوایی‌شناس، نقش مهمی در تعیین شدت و نوع کم‌شنوایی دارد و با انجام آزمون‌هایی، مانند ادیومتری و تست گفتار، میزان آسیب و اثربخشی احتمالی سمعک‌های قوی را می‌سنجد.
در بیماران مبتلا به کم‌شنوایی ناشی از داروهای شیمی‌درمانی، ارزیابی سمی بودن دارویی نیز انجام می‌شود تا تغییرات شنوایی، از مراحل اولیه درمان تا زمان جراحی، به‌دقت ثبت گردد. در موارد خاص، گفتاردرمانگر مهارت‌های ارتباطی و زبانی بیمار را ارزیابی می‌کند تا برنامه توانبخشی بعد از کاشت، دقیق‌تر تنظیم شود؛ همچنین، حضور روان‌شناس یا مددکار اجتماعی، می‌تواند در بررسی آمادگی روحی، حمایت خانوادگی و سطح انگیزه بیمار برای گذراندن مراحل بعد از جراحی، موثر باشد.
روند جراحی و فعال‌سازی ایمپلنت شنوایی در مراحل بعد از شیمی‌درمانی
اگرچه مراحل کلی این جراحی، مشابه کاشت‌های معمولی است؛ اما تیم جراحی، باید نسبت به عواملی مانند روند ترمیم زخم، وضعیت سیستم ایمنی و سابقه پرتودرمانی بیمار، هوشیاری بالایی داشته باشد. جراحی ایمپلنت، تحت بیهوشی عمومی و به‌صورت سرپایی انجام می‌شود و بسته به نوع دستگاه، بین 1 تا 2 ساعت زمان می‌برد؛ همچنین، فعال‌سازی دستگاه ایمپلنت، 2 تا 4 هفته پس از جراحی انجام می‌شود.
در ایمپلنت‌های حلزونی، جراح برشی کوچک پشت گوش ایجاد می‌کند، جایگاه گیرنده در زیر پوست تنظیم می‌شود و الکترودها، با دقت درون حلزون گوش قرار می‌گیرند؛ سپس، محل جراحی بخیه زده می‌شود و پانسمانی محافظ، تا شب بعد روی آن باقی می‌ماند. در ایمپلنت‌های استخوانی، پیچ تیتانیومی کوچکی در استخوان پشت گوش کاشته می‌شود تا با گذشت چند ماه، به‌طور کامل با استخوان جوش بخورد. در مدل‌های مغناطیسی نیز، آهنربایی زیر پوست قرار می‌گیرد تا بخش خارجی دستگاه، به‌وسیله نیروی مغناطیسی روی پوست ثابت شود.
داروهای شیمی‌درمانی، روند ترمیم زخم را کند کرده یا خطر عفونت را افزایش می‌دهند؛ از این‌رو، پزشکان با استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های پیشگیرانه و مراقبت مداوم از محل بخیه، از بروز عوارض احتمالی جلوگیری می‌کنند. درد خفیف، تورم یا سرگیجه پس از جراحی، طبیعی بوده و در چند هفته برطرف می‌شود. بیمار باید در این مدت، از فعالیت‌های سنگین، حرکات ناگهانی سر و شنا کردن، خودداری کند تا روند ترمیم به‌خوبی پیش رود.Types of hearing implants
به نقل از انجمن گوش و حلق و بینی بریتانیا (ENT UK) و مجله Hearing Research در سال 2020:
کاشت حلزون گوش پس از شیمی‌درمانی، عملکرد عصب شنوایی را در بیش از ۷۰٪ موارد بازمی‌گرداند.
توانبخشی شنوایی و کیفیت زندگی پس از ایمپلنت
در هفته‌های ابتدایی پس از جراحی و کاشت ایمپلنت شنوایی، دستگاه فعال شده و تنظیمات اولیه آن، به‌صورت تدریجی انجام می‌شود تا مغز، بتواند به سیگنال‌های جدید صوتی عادت کند. در این مرحله، آموزش‌های پایه‌ای مانند تشخیص صداهای محیطی و تمایز گفتار آغاز می‌شود. در ماه‌های بعد، برنامه‌های دقیق‌تر و تخصصی‌تری، شامل تمرین تشخیص کلمات و جملات در محیط‌های آرام و سپس در حضور نویز، ادامه می‌یابد.
با گذشت زمان، بیمار یاد می‌گیرد در موقعیت‌های واقعی، بهتر تمرکز کرده و از ابزارهای کمکی برای درک گفتار استفاده کند. پس از یک سال، جلسات دوره‌ای برای بررسی عملکرد دستگاه، تنظیم دقیق‌تر و آموزش شنیداری پیشرفته، مانند لذت بردن از موسیقی یا گفتگوهای پیچیده ادامه دارد. عوامل مختلفی، مانند مدت‌زمان ناشنوایی قبل از کاشت، نوع داروی شیمی‌درمانی، وضعیت جسمی و حتی ژنتیک، می‌توانند بر میزان موفقیت تاثیر بگذارند.
مقایسه ایمپلنت شنوایی با سمعک در درمان کم شنوایی ناشی از شیمی درمانی
انتخاب بین سمعک و ایمپلنت شنوایی برای درمان کم‌شنوایی ناشی از شیمی‌درمانی، تصمیمی تخصصی است که باید بر اساس شدت آسیب به سلول‌های شنوایی و وضعیت سلامت عمومی بیمار انجام شود. در حالی که سمعک‌ها با تقویت صدا به بیماران مبتلا به کم‌شنوایی خفیف تا متوسط کمک می‌کنند، ایمپلنت‌های شنوایی برای افرادی که دچار آسیب شدید یا عمیق به حلزون گوش شده‌اند، راه‌حلی موثرتر و پایدارتر هستند.
| ویژگی | سمعک | ایمپلنت شنوایی |
| نوع کم شنوایی مناسب | کم‌شنوایی خفیف تا متوسط | مناسب برای کم‌شنوایی شدید تا عمیق، خصوصا در صورت عدم کارایی سمعک |
| روش استفاده | بدون جراحی، با قرار گرفتن دستگاه رو یا داخل گوش | نیازمند جراحی برای کاشت بخش داخلی دستگاه |
| نحوه عملکرد | تقویت و واضح‌تر کردن صدا | تبدیل صدا به سیگنال‌های الکتریکی و انتقال مستقیم به عصب شنوایی |
| مدت تطبیق‌پذیری | کوتاه و سریع | طولانی‌تر و نیازمند توانبخشی شنیداری فشرده |
| هزینه | هزینه اولیه کمتر | هزینه اولیه بالاتر |
| خطرات احتمالی | خطرات اندک، مانند تحریک پوستی یا ناراحتی در گوش | خطرات جراحی، مانند عفونت یا خرابی دستگاه در موارد نادر |
| نیاز به توانبخشی | نیاز کمتر به جلسات توانبخشی پس از تنظیم اولیه | نیاز به برنامه طولانی‌مدت توانبخشی، برای یادگیری تفسیر صداها |
| سازگاری با MRI | عدم سازگاری با MRI (البتهدر حین MRI قابل برداشتن است) | سازگاری برخی ایمپلنت‌ها با MRI بسته به مدل |
| تاثیر بر شنوایی باقیمانده | بدون تاثیر بر شنوایی باقیمانده و حفظ شنوایی طبیعی | احتمال از بین رفتن شنوایی طبیعی در گوش کاشته شده |
در نهایت، انتخاب بین این دو روش باید با در نظر گرفتن شرایط ویژه هر بیمار انجام شود.Cochlear Implants
گامی به سوی شنوایی بهتر: مشاوره‌ای تخصصی برای ایمپلنت شنوایی
درمان کم‌شنوایی ناشی از شیمی‌درمانی با استفاده از ایمپلنت شنوایی، امیدی تازه برای بازگشت کیفیت زندگی بیماران است. این روش، با بازگرداندن توان شنیداری، به بهبود ارتباطات روزمره و سلامت روحی فرد کمک می‌کند. برای ارزیابی دقیق و انتخاب بهترین روش درمان، مراجعه به دکتر علی کوهی، متخصص گوش و حلق و بینی و جراح شنوایی با تجربه در تهران، توصیه می‌شود.
- تلفن: 02188884831
- اینستاگرام: @drkouhi
- آدرس: خیابان ولیعصر، بالاتر از پارک ساعی، نبش خیابان دوم گاندی، واقع در طبقه ششم ساختمان پزشکان دی
در نهایت، درمان کم شنوایی ناشی از شیمی‌درمانی با ایمپلنت به عنوان روشی مؤثر و پایدار شناخته می‌شود. بیماران باید بدانند درمان کم شنوایی بعد از شیمی درمانی با ایمپلنت شنوایی، نه‌تنها عملکرد گوش را بازمی‌گرداند، بلکه به بهبود روانی و اجتماعی کمک می‌کند. با پیشرفت علم، درمان کم شنوایی بعد شیمی درمانی دیگر یک رؤیا نیست، بلکه واقعیتی قابل دستیابی است.
