فیزیوتراپیست‌ها معمولاً برنامه‌ای از تمرینات خاص را برای بیماران سکته گوش طراحی می‌کنند. این تمرین‌ها شامل حرکات کنترل‌شده‌ی سر، تمرینات در وضعیت نشسته یا ایستاده و پیاده‌روی با چشمان بسته است تا مغز یاد بگیرد با اطلاعات ناقص تعادلی، تطبیق پیدا کند. انجام منظم این تمرین‌ها حداقل سه بار در هفته می‌تواند تأثیر چشمگیری در بازگشت عملکرد طبیعی داشته باشد.
ورزش‌های هدفمند، نه تنها موجب تقویت عضلات پا و ناحیه مرکزی بدن می‌شوند؛ بلکه با تحریک نوروپلاستیسیتی (توانایی مغز برای ایجاد مسیرهای عصبی جدید)، به بازگشت توان حرکتی و کنترل وضعیت بدن کمک می‌کنند. تمریناتی مانند حرکات تعادلی روی سطوح ناپایدار، تمرین‌های راه رفتن و انتقال وزن از یک پا به پای دیگر، از جمله روش‌های اثبات‌شده برای بازگرداندن تعادل هستند.
همچنین، تمرینات آرام‌سازی و ورزشی مانند یوگا، می‌توانند به بهبود کنترل بدن و کاهش استرس ناشی از سرگیجه کمک کنند. در ادامه این مطلب از سایت دکتر کوهی، با بررسی علمی و کاربردی نقش ورزش در بهبود تعادل پس از سکته گوش، بهترین تمرینات و نکات کلیدی در روند توانبخشی را معرفی خواهیم کرد.
به نقل از Journal of Vestibular Research، دانشگاه آکسفورد:
تمرینات تعادلی در بیماران مبتلا به سکته گوش باعث بهبود ۷۰ درصدی در عملکرد حرکتی و کاهش علائم سرگیجه شده است.
ورزش چگونه کیفیت زندگی پس از سکته گوش را بهبود می‌دهد؟
سکته گوش، علاوه بر ایجاد مشکلات شنوایی، می‌تواند تعادل، هماهنگی بدن و حتی استقلال فرد را نیز، تحت تاثیر قرار دهد و منجر به مشکلاتی مانند ضعف عضلانی، سرگیجه و ناتوانی در انجام کارهای روزمره شود. ورزش، به عنوان یکی از موثرترین روش‌های توانبخشی، نقشی کلیدی در بازگرداندن کیفیت زندگی ایفا می‌کند.
تمرینات منظم با تقویت عضلات پا و ناحیه مرکزی بدن، افزایش انعطاف‌پذیری و بهبود هماهنگی حرکتی، به بیماران کمک می‌کنند تا دوباره کنترل بدن خود را به دست آورند و از خطر زمین‌خوردگی کاسته شود؛ همچنین، ورزش با تحریک نوراپلاستیسیتی، توانایی مغز برای بازسازی مسیرهای عصبی جدید را فعال می‌کند و این امر، نقش مهمی در بازیابی عملکرد حرکتی دارد.
از سوی دیگر، فعالیت بدنی تنها به بهبود جسمی محدود نمی‌شود؛ ورزش باعث افزایش اعتمادبه‌نفس، کاهش اضطراب و پیشگیری از افسردگی نیز، خواهد شد. این امر، برای بیمارانی که به دلیل مشکلات ناشی از سکته، دچار محدودیت و وابستگی شده‌اند، بسیار حیاتی است. درک بهتر علت اصلی سکته گوش و پرداختن به تمرینات مناسب، می‌تواند به بیماران کمک کند تا روند درمانی خود را هدفمندتر دنبال کنند.6 Exercises to Promote Balance That You Can Do at Home
تمرینات تعادلی برای بیماران سکته گوش
یکی از مهم‌ترین مشکلات پس از سکته گوش، از دست دادن تعادل و افزایش احتمال زمین خوردن است. تمرینات تعادلی، با هدف تقویت عضلات پا و تنه، بهبود هماهنگی و افزایش واکنش بدن، طراحی می‌شوند.
اجرای این حرکات به‌صورت منظم، می‌تواند بخشی از طول درمان سکته گوش را کوتاه‌تر کند و بیماران را سریع‌تر به زندگی روزمره بازگرداند.
- تمرین ساعت: در این تمرین، فرد در مقابل یک سطح محکم مانند میز یا دیوار می‌ایستد و فرض می‌کند روی زمین یک ساعت بزرگ ترسیم شده است. با صدا زدن شماره‌های مختلف توسط همراه (مانند 12، 3، 6 و 9)، بیمار باید پا را به همان جهت حرکت دهد. این حرکت، سرعت واکنش و کنترل تعادل را بهبود می‌بخشد.
- ایستادن روی یک پا: بیمار تلاش می‌کند تا 30 ثانیه روی یک پا بایستد. در مراحل اولیه، می‌توان به دیوار یا میز تکیه داد؛ اما با پیشرفت تمرین، بدون تکیه‌گاه هم انجام می‌شود. این تمرین، عضلات تثبیت‌کننده لگن و پا را تقویت می‌کند و هماهنگی بدن را بالا می‌برد.
- حرکت پاشنه تا پنجه: فرد، پای خود را طوری جلوی پای دیگر قرار می‌دهد که پاشنه پا به پنجه پای عقب بچسبد؛ سپس، به همین حالت چند قدم راه می‌رود، مثل راه رفتن روی یک طناب. این تمرین به شدت روی تعادل دینامیک و کنترل مرکز ثقل بدن، موثر است.
- نشستن و ایستادن: بلند شدن مکرر از روی صندلی بدون استفاده از دست‌ها و بازگشت آرام به حالت نشسته، عضلات ران و تنه را تقویت می‌کند و نقش زیادی در استقلال فردی دارد.
تمرینات تعادلی برای بیماران سکته گوش، نه تنها به بازگشت ثبات حرکتی کمک می‌کنند؛ بلکه با کاهش خطر زمین‌خوردن، افزایش اطمینان در راه رفتن و بهبود هماهنگی بدن، مسیر بازتوانی را کوتاه‌تر و موثرتر می‌سازند.
به نقل از Frontiers in Neurology Journal، دانشگاه زوریخ، ۲۰۲۳:
در بیماران مبتلا به اختلالات تعادلی ناشی از سکته گوش، اجرای برنامه تمرینات فیزیکی سه‌ماهه منجر به بهبود قابل‌توجه در شاخص‌های تعادل و کاهش سرگیجه مزمن شد.
تمرینات ورزشی برای بهبود سرگیجه و ناپایداری بدن
سرگیجه و ناپایداری، دو شکایت اصلی بیماران پس از سکته گوش هستند که می‌توانند انجام فعالیت‌های ساده روزانه را مختل کنند.
- تمرین سه جهتی پا: بیمار، روی یک پا می‌ایستد و پای دیگر را ابتدا به جلو، سپس به کنار و در نهایت به عقب حرکت می‌دهد. این تمرین، باعث فعال شدن گروه‌های مختلف عضلات پا و افزایش کنترل حرکتی می‌شود.
- قدم زدن: با قرار گرفتن روبه‌روی دیوار یا میز، فرد شروع به قدم زدن به طرفین می‌کند. این حرکت، علاوه بر بهبود تعادل، در تقویت عضلات جانبی لگن و ران بسیار موثر است و به پیشگیری از افتادن کمک می‌کند.
- تمرینات در آب: حرکات تعادلی و کششی در آب گرم، به دلیل خاصیت شناوری، فشار کمتری به بدن وارد می‌کنند و احساس امنیت بیمار را بالا می‌برند. این روش، علاوه بر کاهش درد و اسپاسم عضلات، باعث افزایش اعتمادبه‌نفس در انجام حرکات تعادلی می‌شود.
- تمرینات واقعیت مجازی: در سال‌های اخیر، استفاده از برنامه‌های واقعیت مجازی برای بازآموزی تعادل، مورد توجه قرار گرفته است. این برنامه‌ها، با شبیه‌سازی شرایط مختلف و ارائه بازخورد بصری و حرکتی، به بهبود هماهنگی و کاهش ناپایداری کمک می‌کنند.
تمرینات ورزشی برای بهبود سرگیجه و ناپایداری، به بیماران سکته گوش کمک می‌کنند تا کنترل بدن خود را بهتر بازیابند و با کاهش ترس از سقوط، اعتمادبه‌نفس بیشتری در انجام فعالیت‌های روزمره پیدا کنند.Benefits of Exercise for Stroke Patients
ورزش‌های ذهنی و تنفسی در کاهش سرگیجه چیست؟
ورزش‌های ذهنی و تنفسی، مانند یوگا و تمرینات مدیتیشن، می‌توانند به کاهش سرگیجه کمک کنند. این تمرینات، با آرام کردن سیستم عصبی، بهبود جریان خون، تقویت تعادل و کاهش استرس و اضطراب که اغلب محرک سرگیجه هستند، نقش مهمی در بازگرداندن حس تعادل دارند.
تمرینات تنفسی عمیق، باعث تنظیم ضربان قلب و تعادل سطح اکسیژن و دی‌اکسید کربن در بدن می‌شوند، در حالی که وضعیت‌های یوگا، آگاهی بدنی، هماهنگی و وضعیت صحیح بدن را بهبود می‌بخشند و به بازسازی تعادل کمک می‌کنند.
مدت و شدت مناسب ورزش برای بیماران با سکته گوش
برای بیماران پس از سکته گوش، برنامه ورزشی باید با دقت و مطابق شرایط جسمانی فرد، تنظیم شود تا بیشترین فواید حاصل شده و از بروز آسیب یا خستگی، جلوگیری گردد. ورزش‌های هوازی، معمولا 3 تا 7 روز در هفته توصیه می‌شوند و هر جلسه، می‌تواند از 20 تا 60 دقیقه باشد. برای افراد تازه‌کار، امکان انجام تمرینات کوتاه‌تر و تقسیم‌شده در طول روز (مثلا 10 دقیقه‌ای) نیز، وجود دارد.
شدت ورزش، در ابتدا باید در محدوده متوسط باشد؛ اما با پیشرفت توانایی فرد، مدت زمان هر جلسه به تدریج افزایش می‌یابد تا بدن فرصت سازگاری و بهبود داشته باشد. هر برنامه، باید متناسب با وضعیت سلامتی و اختلالات خاص بیمار طراحی شود؛ همچنین، نظارت بر علائم حیاتی مانند ضربان قلب و فشار خون، ضروری است تا واکنش بدن به ورزش به‌خوبی کنترل گردد.
نکات ایمنی در هنگام ورزش در بهبود تعادل پس از سکته گوش
تمرینات تعادلی برای بیماران پس از سکته گوش، اهمیت بالایی دارند؛ اما رعایت نکات ایمنی در حین انجام آن‌ها، ضروری است تا از بروز آسیب یا زمین‌خوردن جلوگیری شود و روند توانبخشی به بهترین شکل پیش برود.
| نکات ایمنی | توضیحات |
| استفاده از سطوح حمایت‌کننده | همیشه نزدیک یک میز، کانتر یا نرده محکم تمرین کنید تا در صورت از دست دادن تعادل، بتوانید سریعا بدن خود را حفظ نمایید. |
| پوشیدن کفش مناسب | کفش‌های راحت و با کفی ضدلغزش، به کاهش خطر سقوط کمک می‌کنند. |
| شروع تدریجی تمرینات | شدت و مدت تمرینات را به تدریج افزایش دهید و بدن را برای تمرینات پیچیده‌تر آماده کنید. |
| حفظ محیط ایمن | اطراف محل تمرین، باید خالی از وسایل، فرش‌های لغزنده یا موانع باشد تا خطر زمین‌خوردن کاهش یابد. |
| نظارت متخصص | در مراحل اولیه یا در صورت وجود اختلالات شدید تعادلی، تمرینات باید تحت نظر فیزیوتراپیست انجام شوند. |
| توجه به علائم بدن | در صورت بروز سرگیجه شدید، درد یا خستگی بیش از حد، تمرین را متوقف کرده و استراحت کنید. |
رعایت این نکات، نه تنها ایمنی بیمار را تضمین می‌کند؛ بلکه اعتمادبه‌نفس او را برای انجام تمرینات بیشتر بالا می‌برد و روند بهبود تعادل و کاهش سرگیجه را تسریع می‌کند.
ورزش برای سکته گوش؛ راهی کلیدی برای بازگشت تعادل
ورزش‌های فیزیکی، تعادلی، ذهنی و تنفسی، همگی نقش مهمی در بهبود تعادل، کاهش سرگیجه و افزایش کیفیت زندگی بیماران پس از سکته گوش دارند. تمرینات منظم و تدریجی، همراه با رعایت نکات ایمنی و مشاوره تخصصی، می‌توانند توانایی‌های حرکتی و هماهنگی بدن را به شکل قابل توجهی ارتقا دهند و از خطر سقوط جلوگیری کنند.
به نقل از National Institute on Deafness and Other Communication Disorders (NIDCD)، ایالات متحده:
ورزش‌های هدفمند توانبخشی تعادلی، می‌توانند عملکرد سیستم وستیبولار را در بیماران مبتلا به سکته گوش بازسازی کنند و بازگشت به فعالیت‌های روزمره را تسهیل نمایند.
برای دریافت برنامه تمرینی شخصی‌سازی‌شده و نظارت حرفه‌ای بر روند بهبود، حتما به دکتر علی کوهی، متخصص گوش و حلق و بینی، فلوشیپ اتولوژی و نرواتولوژی در تهران و فعال در زمینه تمرینات توانبخشی و اختلالات وستیبولار، مراجعه کنید.
- تلفن: 02188884831
- آدرس: خیابان ولیعصر، بالاتر از پارک ساعی ، نبش خیابان دوم گاندی، واقع در طبقه ششم ساختمان پزشکان دی
- اینستاگرام: @drkouhi
بر اساس شواهد علمی، ورزش برای سکته گوش تنها یک روش کمکی نیست بلکه بخشی از درمان اصلی محسوب می‌شود. ورزش در بهبود تعادل پس از سکته گوش، سبب تحریک انعطاف‌پذیری عصبی و افزایش هماهنگی عضلات بدن می‌شود. همچنین تمرین تعادلی برای بیماران سکته گوش با تنظیم مجدد ارتباطات عصبی گوش داخلی، مغز و چشم، احتمال سرگیجه و ناپایداری را به‌طور قابل‌توجهی کاهش می‌دهد.
