عوارض پروتز حلزون گوش / خطرات کاشت حلزون چیست؟

کاشت حلزون گوش یکی از روش‌های پیشرفته و مؤثر در درمان کم‌شنوایی‌های حسی‌عصبی شدید تا عمیق به‌ویژه در کودکان و بزرگسالانی است که سمعک دیگر برای آن‌ها کارایی لازم را ندارد؛ اما با وجود مزایای قابل توجه، این روش درمانی خالی از ریسک نیست. به عنوان یک عمل جراحی دقیق در ناحیه گوش میانی و قاعده جمجمه، خطرات کاشت حلزون می‌تواند با عوارضی چون آسیب به عصب صورت، نشت مایع مغزی نخاعی، مننژیت، اختلالات چشایی و حتی حذف اجباری دستگاه در برخی شرایط همراه باشد. همچنین استفاده بلندمدت از این پروتز شنوایی ممکن است محدودیت‌هایی در برخی فعالیت‌ها یا معاینات پزشکی ایجاد کند.

خطرات ناشی از جراحی کاشت حلزون گوش

کاشت حلزون گوش یک جراحی مغز و اعصاب دقیق است که توسط جراح گوش و حلق و بینی انجام می‌شود. پیش از انجام عمل کاشت حلزون گوش، ارزیابی دقیق شرایط پزشکی و روانی بیمار اهمیت بالایی دارد. عواملی مانند سلامت عصب شنوایی، نبود اختلالات شناختی شدید، و حمایت خانوادگی نقش تعیین‌کننده‌ای در موفقیت درمان و خطرات کاشت حلزون دارند. آگاهی از ‌شرایط کاشت حلزون گوش به بیماران کمک می‌کند تا با دیدی واقع‌بینانه وارد فرایند درمان شوند. در ادامه مهم‌ترین خطرات جراحی این عمل را بررسی می‌کنیم:

• آسیب به عصب صورت؛ یکی از جدی‌ترین نگرانی‌ها و خطرات کاشت حلزون، آسیب به عصب صورتی است که از نزدیکی محل قرارگیری الکترود عبور می‌کند. اگر این عصب در حین جراحی آسیب ببیند، ممکن است منجر به فلج جزئی یا کامل عضلات صورت شود. خوشبختانه این عارضه بسیار نادر است و با استفاده از تکنیک‌های مدرن تصویربرداری و مانیتورینگ داخل اتاق عمل، احتمال آن به شدت کاهش یافته است.
• مننژیت؛ مننژیت (التهاب پرده‌های مغزی) یکی از عوارض بسیار نادر ولی بالقوه خطرات کاشت حلزون است. احتمال بروز مننژیت در بیماران با ناهنجاری‌های ساختاری گوش میانی بیشتر است. بر اساس راهنمای CDC، واکسیناسیون پیش از جراحی می‌تواند این خطر را تا حد زیادی کاهش دهد.
• نشت مایع مغزی نخاعی (CSF Leak)؛ در جریان عمل، احتمال سوراخ شدن دیواره‌هایی که مایع مغزی نخاعی را در خود نگه می‌دارند وجود دارد. در صورتی که این سوراخ ترمیم نشود، ممکن است منجر به نشت CSF و عوارض ثانویه مانند سردرد شدید و عفونت شود.
• نشت مایع پری لنف (Perilymph Fistula)؛ این مایع بین حلزون و دهلیز گوش داخلی قرار دارد. نشت آن می‌تواند باعث سرگیجه، عدم تعادل و کاهش بیشتر شنوایی شود. درمان معمولاً شامل استراحت مطلق و در موارد شدیدتر، جراحی ترمیمی است.
• اختلالات چشایی؛ برخی از بیماران از تغییر در طعم غذا یا کاهش حس چشایی بعد از عمل شکایت می‌کنند. این موضوع به دلیل آسیب احتمالی به شاخه چشایی عصب زبانی-حلقی در حین جراحی است، ولی معمولاً موقتی بوده و در طی چند هفته یا ماه بهبود می‌یابد.
• گرانولومای ترمیمی؛ در برخی بیماران، بدن نسبت به الکترود کاشته‌شده واکنش ایمنی نشان می‌دهد که منجر به تشکیل گرانولومای التهابی در اطراف الکترود می‌شود. این حالت می‌تواند باعث درد، ترشح یا حتی نیاز به برداشتن دستگاه شود.^{Benefits and Risks of Cochlear Implants}

دکتر بروس گانتز (Bruce Gantz)، جراح مغز و اعصاب دانشگاه آیووا، می‌گوید:

در کمتر از یک درصد موارد کاشت حلزون، ما آسیب عصبی صورت را مشاهده می‌کنیم و با رعایت اصول جراحی، این رقم قابل کنترل است.

چالش های مرتبط با استفاده از کاشت حلزون گوش

پس از جراحی، خود دستگاه و نحوه عملکرد آن نیز ممکن است چالش‌هایی ایجاد کند. برخی از این موارد عبارت‌اند از:

• مصنوعی شنیدن صداها؛ صدایی که از طریق کاشت حلزون شنیده می‌شود، لزوماً طبیعی و مشابه شنوایی عادی نیست. بسیاری از بیماران، به‌ویژه در ماه‌های ابتدایی، صدای دریافتی را مصنوعی یا ربات‌گونه توصیف می‌کنند.
• از بین رفتن باقیمانده شنوایی؛ در مواردی که بیمار پیش از عمل، مقدار کمی شنوایی طبیعی داشته باشد، ممکن است پس از کاشت این میزان کاملاً از بین برود. دلیل آن می‌تواند ورود الکترود به داخل حلزون و تخریب سلول‌های باقیمانده باشد.
• اثرات ناشناخته و بلندمدت؛ اگرچه بیش از ۴۰ سال از اولین کاشت حلزون گذشته، اما همچنان برخی اثرات بلندمدت مانند تأثیر آن بر رشد مغزی کودکان یا عملکرد عصب شنوایی در سالمندی به‌طور کامل شناخته نشده‌اند. کودکانی که از بدو تولد یا در سنین پایین دچار کم‌شنوایی حسی‌ـ‌عصبی شدید هستند، بیشترین شانس را برای بهره‌مندی از کاشت حلزون در کودکان دارند. البته عواملی مثل سن، وضعیت رشد مغزی و عملکرد باقی‌مانده شنوایی در نتایج درمان تأثیرگذارند.
• درست نشنیدن صداها خاص؛ برخی صداها مثل موسیقی، صداهای آرام طبیعت یا صحبت در محیط‌های شلوغ، با کاشت حلزون به خوبی قابل دریافت نیستند. حتی پیشرفته‌ترین دستگاه‌ها نیز نمی‌توانند تمام طیف‌های صوتی را دقیق بازتولید کنند.
• حذف دستگاه کاشت حلزون؛ در مواردی خاص مانند عفونت مزمن، عدم کارایی دستگاه، یا واکنش‌های ایمنی بدن، ممکن است نیاز به برداشتن کامل دستگاه باشد. این کار مستلزم جراحی مجدد است.
• معیوب بودن دستگاه؛ هیچ وسیله‌ای از نظر فنی صد درصد بدون خطا نیست. در جدول زیر برخی از اختلالات احتمالی دستگاه کاشت حلزون را مشاهده می‌کنید:

دکتر بلک‌استون از کلینیک مایو می‌گوید:

تحقیقات در مورد تأثیرات بلندمدت کاشت حلزون همچنان ادامه دارد و ما باید با ذهنی باز به پذیرش ناشناخته‌ها در پزشکی نگاه کنیم.

محدودیت در برخی معاینات و معالجات پزشکی پروتز حلزون گوش

افرادی که از کاشت حلزون استفاده می‌کنند، نمی‌توانند به راحتی MRI با قدرت بالا (بیش از ۱.۵ تسلا) انجام دهند. همچنین برخی دستگاه‌های الکتریکی یا فیزیوتراپی مغناطیسی برای این افراد محدود یا ممنوع هستند.

از دیگر خطرات کاشت حلزون این است که، ممکن است فرد نتواند برخی از معاینات و معالجات پزشکی را انجام دهد. یکی از این روش‌های درمانی MRI می‌باشد.  MRI در حال تبدیل شدن به یک روش معمول برای تشخیص زود هنگام مشکلات پزشکی است. حتی نزدیک بودن به واحد تصویربرداری MRI نیز خطرناک خواهد بود زیرا ممکن است آهنربا داخلی دستگاه کاشت حلزون را از بین ببرد. البته دستگاه‌های جدید کاشت حلزون قابلیت انجام MRI را دارند و این محدودیت کاهش یافته است.

در بازار تجهیزات پزشکی، انواع مختلفی از سیستم‌های کاشت حلزون وجود دارد که از نظر نوع پردازشگر، الکترودها و سازگاری با MRI تفاوت‌هایی دارند. انتخاب درست میان آن‌ها باید بر اساس نیاز شنوایی فرد، وضعیت فیزیولوژیک و توصیه جراح انجام شود. در این زمینه، مرور اطلاعات فنی و بالینی مربوط به ‌انواع کاشت حلزون گوش می‌تواند مفید باشد.

آسیب دیدن دستگاه در برخی حوادث

برخورد شدید به ناحیه پشت گوش، افتادن از بلندی، یا وارد آمدن فشار زیاد می‌تواند باعث آسیب به دستگاه یا قطع ارتباط بین بخش داخلی و خارجی آن شود.

ممکن است حوادثی مانند حوادث اتومبیل، لغزش و زمین خوردن یا سایر ضربات نزدیک گوش به کاشت حلزون آسیب برساند. در چنین شرایطی ممکن است فرد به کاشت پروتز حلزون جدید نیاز پیدا کند و مشخص نیست که آیا جراحی کاشت حلزون جدید مانند کاشت قدیمی، درست کار کند یا خیر.

نتیجه گیری پایانی از عوارض پروتز حلزون گوش

کاشت حلزون گوش، فرصت شنوایی را برای هزاران فرد کم‌شنوا فراهم کرده؛ اما همانند هر مداخله پزشکی، عاری از خطر نیست. از عوارض جراحی گرفته تا مشکلات بعد از کاشت، باید آگاهانه تصمیم گرفت و با مشورت دقیق با پزشک متخصص، همه جوانب را در نظر گرفت. برخلاف تصور عموم، کاشت حلزون فقط مختص کودکان نیست؛ بلکه بسیاری از بزرگسالان که به‌دلیل کهولت سن، بیماری‌های ویروسی یا ضربه، شنوایی خود را از دست داده‌اند، ممکن است گزینه مناسبی برای این جراحی باشند. در چنین مواردی، ارزیابی تخصصی و مرور داده‌های کلینیکی مربوط به ‌کاشت حلزون گوش در بزرگسالان، برای تعیین اثربخشی و ریسک‌های جراحی، ضروری است.

در صورتی که قصد انجام جراحی کاشت حلزون گوش را دارید یا نسبت به عوارض و خطرات کاشت حلزون نگران هستید، پیشنهاد می‌کنم پیش از هر اقدامی با دکتر علی کوهی، فوق تخصص اتولوژی و نورواتولوژی (جراحی گوش و قاعده جمجمه) مشورت کنید. تجربه گسترده ایشان در زمینه جراحی‌های پیچیده گوش و کاشت حلزون، می‌تواند راهنمایی دقیقی در تصمیم‌گیری آگاهانه به شما ارائه دهد. برای دریافت مشاوره تخصصی، می‌توانید با شماره‌های ۰۲۱-۸۸۸۸۴۸۳۱ و ۰۹۳۹۸۷۷۲۴۸۰ تماس بگیرید یا از طریق صفحه اینستاگرام @drkouhi با ایشان در ارتباط باشید. همچنین امکان مراجعه حضوری در تهران، خیابان ولیعصر، بالاتر از پارک ساعی، نبش خیابان دوم گاندی، ساختمان پزشکان دی، طبقه ششم فراهم است.