تاری دید یا سیاهی رفتن چشم میتواند از چند ثانیه تا کمتر از یک دقیقه ادامه داشته باشد و اغلب با سرگیجه یا ضعف همراه است. کمآبی بدن، کمخونی، مصرف برخی داروها، اختلالات قلبی و حتی استرس شدید میتوانند این حالت را تشدید کنند. بررسی فشار خون، آزمایش خون و ارزیابی وضعیت عصبی، اولین گام برای تشخیص دقیق و جلوگیری از تکرار این مشکل است.
در بیشتر مواقع، این وضعیت موقتی و بیخطر بوده و با رعایت چند نکته ساده، میتوان از بروز آن پیشگیری کرد؛ اما در صورتی که این حالت به طور مکرر اتفاق بیفتد یا همراه با علائمی مانند ضعف، تهوع یا تپش قلب باشد، نیاز به بررسی پزشکی دقیق دارد. درمان سیاهی رفتن چشم بسته به علت آن، از اصلاح رژیم غذایی و مصرف مایعات کافی گرفته تا درمانهای تخصصیتر در موارد جدیتر، متفاوت است.
در ادامه این مطلب از سایت دکتر کوهی، به علل اصلی، روشهای پیشگیری و درمانهای موثر برای کاهش این مشکل میپردازیم.
علل اصلی سیاهی رفتن چشم هنگام بلند شدن
اصلیترین علت سیاهی رفتن چشم هنگام بلند شدن، ناتوانی موقت سیستم گردش خون در رساندن خون کافی به مغز در لحظه تغییر وضعیت بدن است. زمانی که فرد، به طور ناگهانی از حالت درازکش یا نشسته به حالت ایستاده تغییر وضعیت میدهد، نیروی جاذبه باعث تجمع خون در پاها میشود. در این شرایط، قلب و عروق باید بلافاصله با افزایش ضربان قلب و انقباض رگها، فشار خون را در سطح مناسبی حفظ کنند تا خون کافی به مغز برسد.
اگر این واکنش جبرانی، به هر دلیلی کند یا ضعیف باشد، برای چند لحظه جریان اکسیژن و مواد مغذی به شبکیه و بخش بینایی مغز کاهش مییابد؛ نتیجه آن، احساس سیاهی یا تاری دید است که کوتاهمدت بوده و پس از چند ثانیه، برطرف میشود. آگاهی از روشهای درمانی سرگیجه و اصلاح سبک زندگی، مانند نوشیدن آب کافی، بلند شدن آرام از جای خود و حفظ تعادل فشار خون، میتواند نقش موثری در کاهش این مشکل داشته باشد.Blurred Vision
به نقل از کلینیک مایو (Mayo Clinic – مرکز پزشکی و پژوهشی معتبر آمریکایی):
سیاهی رفتن چشم هنگام ایستادن ناگهانی معمولاً ناشی از افت موقت فشار خون است و در بیشتر موارد خطرناک نیست.
افت فشار خون وضعیتی
پدیده افت فشار خون وضعیتی، شایعترین دلیل سیاهی رفتن چشم و سرگیجه هنگام بلند شدن است که در آن، فشار خون سیستولیک حداقل 20 میلیمتر جیوه یا فشار خون دیاستولیک حداقل 10 میلیمتر جیوه پس از ایستادن ناگهانی، کاهش پیدا میکند. این افت فشار، به دلیل عملکرد ناکافی رفلکسهای عصبی که وظیفه دارند با انقباض سریع عروق، از تجمع خون در اندامهای تحتانی جلوگیری کنند، رخ میدهد؛ در نتیجه، مغز دچار کمبود موقت خونرسانی شده و فرد با تار شدن دید، سبکی سر یا سرگیجه مواجه میشود.
نقش کمآبی بدن و تغذیه در سیاهی رفتن چشم
کاهش حجم مایعات، باعث افت فشار خون و در نتیجه، کاهش جریان خون مغزی میشود. در چنین شرایطی، چشمها و مغز به اندازه کافی اکسیژن دریافت نمیکنند و فرد، ممکن است برای چند ثانیه دچار تاری دید گردد. مصرف مایعات کافی، غذاهای سرشار از پتاسیم و سدیم و پرهیز از گرسنگی طولانی، از اقداماتی هستند که به بهبود این وضعیت کمک میکنند.
تاثیر داروها، بیماریها و شرایط خاص بر این عارضه
برخی داروها، مانند داروهای ضد فشار خون، ادرارآورها و داروهای ضدافسردگی، میتوانند باعث افت موقتی فشار خون شوند؛ همچنین، بیماریهایی مانند دیابت، کمخونی یا مشکلات قلبی، ممکن است در بروز سیاهی چشم نقش داشته باشند. در خانمهای باردار نیز، به دلیل تغییرات هورمونی و گشاد شدن عروق، این عارضه شایعتر است.
به نقل از سرویس سلامت ملی بریتانیا (NHS – نهاد رسمی سلامت انگلستان):
تاری دید گذرا میتواند نشانهای از کاهش موقت جریان خون به مغز باشد و در افراد دچار کمآبی یا کمخونی شایعتر است.
کاهش قند خون؛ تاثیر مستقیم بر بینایی و ایجاد تاری
افت قند خون، یکی دیگر از دلایل اصلی تاری یا سیاهی دید است. زمانی که سطح قند خون به طور ناگهانی کاهش مییابد، مغز انرژی کافی برای عملکرد طبیعی خود ندارد و این مسئله، به صورت تاری دید، لرزش دستها یا تعریق ظاهر میشود. این حالت، بیشتر در افرادی رخ میدهد که وعدههای غذایی خود را بهموقع مصرف نمیکنند یا فعالیت بدنی سنگین بدون تغذیه مناسب دارند.
خوردن وعدههای سبک و منظم، خصوصا شامل کربوهیدراتهای پیچیده، به پیشگیری از افت قند و حفظ عملکرد طبیعی مغز و چشم کمک میکند.
اضطراب، استرس و خستگی شدید؛ عوامل تاثیرگذار بر بینایی
اضطراب و استرسهای شدید، میتوانند مستقیما بر سیستم عصبی اثر بگذارند و باعث افزایش ضربان قلب و انقباض عروق شوند؛ در نتیجه، جریان خون به مغز و چشم کاهش مییابد و دید فرد برای چند لحظه تار میشود. خستگی مفرط و کمخوابی نیز، همین اثر را دارند. برای کاهش این علائم، تمرینات تنفسی، خواب کافی و استراحت ذهنی نقش مهمی ایفا میکنند.
میگرن و اورا؛ ارتباط با تاری یا سیاهی دید
میگرن با اورا (Migraine with Aura)، نوعی از سردردهای میگرنی است که قبل از شروع درد، علائم بینایی مانند دیدن خطوط نورانی، لکههای سیاه یا تاری دید بروز میکند. در برخی افراد، این اختلالات بینایی ممکن است بدون بروز سردرد نیز ظاهر شوند. علت این موضوع، تغییرات موقتی در جریان خون و فعالیت الکتریکی مغز است که به صورت گذرا عملکرد بخش بینایی را تحت تاثیر قرار میدهد.
کنترل و کاهش دفعات میگرن با دارو، اصلاح سبک زندگی و پرهیز از محرکهایی مانند نور شدید، کمخوابی یا استرس شدید، نقش مهمی در پیشگیری از بروز تاری یا سیاهی دید ناشی از میگرن دارد.
تاثیر برخی داروها بر بینایی و احتمال بروز تاری دید
داروهای مختلفی میتوانند به طور مستقیم یا غیرمستقیم بر عملکرد چشمها تاثیر بگذارند و باعث تاری دید شوند.
- داروهای ضد افسردگی و آرامبخش: این داروها، اغلب دارای خواص آنتیکولینرژیک هستند که میتوانند باعث کاهش تولید اشک و خشکی شدید چشم شوند.
- داروهای کاهش دهنده فشار خون: با ایجاد افت ناگهانی یا بیش از حد فشار خون در بدن، این داروها جریان خون به شبکیه و عصب بینایی را کاهش میدهند.
- استروئیدها: مصرف طولانیمدت یا دوزهای بالای داروهای استروئیدی، چه به شکل خوراکی و چه قطرههای چشمی، با افزایش خطر ابتلا به آب مروارید و همچنین افزایش فشار داخل چشمی، همراه است.
- داروهای ضد آلرژی (آنتیهیستامینها): این دسته از داروها با اثر بر غدد اشکی، به شدت باعث خشکی چشم میشوند و خشکی سطح چشم، میتواند به تاری دید، سوزش و احساس خستگی چشم منجر شود.
تاری دید یا سایر علائم بینایی، هرگز نباید منجر به قطع خودسرانه مصرف دارو گردند؛ زیرا قطع ناگهانی برخی داروها، میتواند خطرات جدیتری برای سلامت عمومی فرد ایجاد کند. هدف اصلی پزشک، تنظیم دوز، تغییر نوع دارو به یک جایگزین مناسبتر یا ارجاع شما به چشم پزشک برای بررسی تخصصیتر فشار چشم و سلامت شبکیه است.
علل جدیتر سیاهی رفتن چشم؛ از مشکلات مغزی تا بیماریهای سیستمیک
اگر سیاهی چشم، به طور مکرر، طولانی یا همراه با علائم دیگری مانند بیحسی، اختلال در تکلم یا ضعف بدن رخ دهد، ممکن است نشاندهنده مشکلات جدیتر مانند اختلالات عصبی، سکته مغزی یا بیماریهای سیستمیک باشد. در این موارد، بررسی فوری پزشکی و انجام آزمایشهای تخصصی، مانند MRI یا آزمایش خون ضروری است.
چه زمانی برای سیاهی رفتن چشم هنگام بلند شدن به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر سیاهی رفتن چشم، بهصورت گاهبهگاه و کوتاه اتفاق میافتد، معمولا جای نگرانی ندارد؛ اما زمانی که این حالت تکرار شود یا با علائمی مانند تپش قلب، تهوع یا از دست دادن تعادل همراه باشد، باید به پزشک مراجعه کرد؛ زیرا پزشک، با بررسی تاریخچه پزشکی، معاینه فیزیکی و آزمایشهای لازم، علت اصلی این عارضه را مشخص میکند.
در مواردی، ممکن است نیاز به بررسی قلب، عروق یا سیستم عصبی وجود داشته باشد تا علت ریشهای شناسایی شده و درمان مناسب انتخاب گردد.
چه زمانی سیاهی رفتن چشم نیاز به پیگیری پزشکی فوری دارد؟
در برخی شرایط، سیاهی دید میتواند نشانه هشداردهندهای از بیماری جدی باشد. اگر این حالت، همراه با غش، ضعف ناگهانی، دوبینی، اختلال گفتار، سردرد شدید یا درد قفسه سینه رخ دهد، باید فورا به اورژانس مراجعه کرد. این علائم، ممکن است بیانگر اختلالات عصبی یا قلبی خطرناک باشند و هرگونه تاخیر در مراجعه، خطر بروز عوارض جدی، مانند سکته یا آسیب عصبی را افزایش دهد.Blurry vision
راهکارهای پیشگیری و مدیریت سیاهی رفتن چشم هنگام بلند شدن
پیشگیری از سیاهی چشم، معمولا با رعایت چند نکته ساده ممکن است.
| راهکار | توضیح |
| بلند شدن آهسته از حالت نشسته یا خوابیده | به بدن زمان میدهد تا فشار خون تنظیم شود. |
| نوشیدن آب کافی | از افت فشار خون و کمآبی جلوگیری میکند. |
| مصرف وعدههای غذایی منظم | از افت قند خون پیشگیری خواهد کرد. |
| پرهیز از ایستادن طولانیمدت | مانع تجمع خون در پاها میشود. |
| انجام فعالیت بدنی منظم | منجر به بهبود گردش خون خواهد شد. |
رعایت این نکات، به ویژه در افرادی که دچار افت فشار یا قند خون هستند، اهمیت بیشتری دارد.
مجله پزشکی JAMA (Journal of the American Medical Association – نشریه علمی معتبر آمریکا):
تجربه مکرر سیاهی رفتن چشم نیازمند بررسیهای قلبی و عصبی است، زیرا ممکن است با اختلالات گردش خون مرتبط باشد.
رویکردهای درمانی و راهکارهای پیشگیرانه برای تاری دید موقت
پیشگیری از سیاهی یا تاری دید موقت و درمان آن، به علت ایجاد این عارضه بستگی دارد. با این حال، رعایت چند اقدام عمومی میتواند به کنترل و کاهش بروز این مشکل کمک کند.
- مداخله پزشکی و دارویی: مشورت با پزشک برای تنظیم دوز داروهای مصرفی که میتوانند باعث افت فشار شوند؛ در صورت تشخیص افت فشار خون وضعیتی، پزشک ممکن است داروهایی برای افزایش حجم خون یا تنظیم عملکرد رگهای خونی تجویز کند.
- مدیریت مایعات و نمک: افزایش تدریجی مصرف نمک و مایعات زیر نظر پزشک موثر است؛ زیرا این اقدام، به افزایش حجم کلی خون و جلوگیری از افت فشار هنگام ایستادن، کمک میکند.
- کنترل بیماریهای مزمن: کنترل دقیق و منظم قند خون در افراد دیابتی، ضروری بوده تا از نوسانات هیپوگلیسمی که خود عامل تاری دید هستند، جلوگیری شود.
- اصلاح عادات رفتاری: آموزش صحیح درباره تغییر وضعیت بدن، از جمله بلند شدن بسیار آهسته و تدریجی از حالت خوابیده یا نشسته و همچنین، استفاده از جورابهای فشاری برای جلوگیری از تجمع خون در پاها هنگام ایستادن، توصیه میشود.
در نهایت، پیشنهاد میکنیم برای تشخیص دقیق علت تاری دید هنگام بلند شدن و دریافت برنامه درمانی تخصصی، حتما با دکتر علی کوهی، فلوشیپ اتولوژی و نرواتولوژی و متخصص گوش، حلق و بینی، مشورت کنید.
- تلفن: 02191346260
- اینستاگرام: @drkouhi
- آدرس: تهران، خیابان ملاصدرا، خیابان شیخ بهایی، خیابان صائب تبریزی غربی، پلاک 34، کلینیک بساوا
برای درمان سیاهی رفتن چشم باید ابتدا علت سیاهی رفتن چشم مشخص شود؛ زیرا در بسیاری از موارد، اصلاح سبک زندگی، مصرف مایعات کافی و کنترل فشار خون برای درمان تاری دید موقت کاملاً مؤثر است. در صورت تکرار یا طولانی شدن علائم، مراجعه به پزشک ضروری است تا از مشکلات قلبی یا عصبی جدیتر پیشگیری شود.
