عفونت‌های گوش میانی، به‌ویژه در نوع مزمن یا مقاوم به درمان، به یکی از دشوارترین مشکلات بالینی در حوزه گوش و حلق و بینی تبدیل شده‌اند. این نوع عفونت‌ها، به‌طور مکرر عود می‌کنند و در برابر بسیاری از درمان‌های دارویی رایج نیز مقاومت زیادی نشان می‌دهند. در چنین شرایطی، بیماران ممکن است با مشکلاتی نظیر دردهای مزمن، ترشحات گوش، کاهش شنوایی و حتی درگیری ساختارهای مجاور مواجه شوند. بنابراین نقش جراحی در درمان عفونت‌های مقاوم گوش میانی را نباید نادیده گرفت.
زمانی که استفاده مکرر از آنتی‌بیوتیک‌ها، پاک‌سازی گوش و دیگر مداخلات غیرجراحی نتواند به کنترل کامل بیماری منجر شود، جراحی به عنوان گزینه‌ای موثر و گاه ضروری در نظر گرفته می‌شود. روش‌های جراحی مختلف، با هدف حذف منبع عفونت، بازسازی ساختارهای آسیب‌دیده و بهبود عملکرد شنوایی طراحی شده‌اند و بسته به شدت بیماری، سن بیمار و وضعیت کلی سلامت او انتخاب می‌شوند.
این مداخلات از طرفی هم به درمان قطعی بیماری کمک می‌کنند، هم از بروز عوارض جراحی‌های گوش میانی جدی‌تر مانند کلستئاتوما، ماستوئیدیت یا انتشار عفونت به مغز نیز جلوگیری می‌کند. در این مقاله از وبسایت دکتر کوهی، به نقش دقیق و اهمیت جراحی در مواجهه با عفونت‌های مقاوم گوش میانی خواهیم پرداخت.Tympanoplasty Surgery: Everything You Need to Know
جراحی ماستوئیدکتومی در درمان عفونت‌های مقاوم
ماستوئیدکتومی، یکی از مهم‌ترین حتی در برخی موارد حیاتی‌ترین روش‌های جراحی برای درمان عفونت‌های مزمن و مقاوم گوش میانی است. این عمل با هدف حذف سلول‌های هوادار عفونی موجود در زائده‌ی ماستوئید (واقع در پشت لاله گوش) انجام می‌شود. در بسیاری از بیماران مبتلا به بیماری‌های نادر گوش میانی، عفونت‌های مکرر یا مزمن گوش میانی که به درمان‌های دارویی پاسخ نمی‌دهند، عفونت به مرور زمان به نواحی عمقی‌تر از جمله استخوان ماستوئید گسترش می‌یابد و به یک منبع مداوم التهاب و عود عفونت تبدیل می‌شود.
چه زمانی ماستوئیدکتومی ضرورت پیدا می‌کند؟
نقش جراحی در درمان عفونت‌های مقاوم گوش میانی، زمانی مشخص می‌شود که انواع بیماری های گوش میانی از جمله عفونت به شکل مزمن درآمده، نسبت به آنتی‌بیوتیک‌ها مقاوم شده باشد یا به ساختارهای مجاور مانند استخوان ماستوئید یا حتی مغز گسترش پیدا کرده باشد؛ همچنین در حضور کلستئاتوما (نوعی رشد غیرطبیعی بافت پوست در گوش میانی) که می‌تواند به تخریب استخوان‌های ظریف گوش منجر شود، انجام عمل ماستوئیدکتومی اجتناب‌ناپذیر است.
انواع ماستوئیدکتومی
جراحی ماستوئیدکتومی بسته به میزان گسترش عفونت، وضعیت ساختارهای شنوایی و هدف درمانی بیمار به چند نوع مختلف تقسیم می‌شود. انتخاب نوع جراحی با ارزیابی دقیق وضعیت گوش میانی، حضور یا عدم حضور کلستئاتوما و سلامت پرده صماخ و زنجیره استخوانچه‌ها صورت می‌گیرد.
برخی بیماران تنها به پاک‌سازی موضعی و محدود نیاز دارند؛ در حالی که در موارد پیشرفته، تخلیه وسیع‌تر همراه با بازسازی ساختارهای آسیب‌دیده لازم است. تفاوت اصلی این روش‌های درمان عفونت‌های مقاوم گوش میانی در میزان برداشت استخوان، حفظ یا حذف دیواره کانال گوش و احتمال نیاز به پیگیری‌های ترمیمی بعد از عمل است. به اختصار می‌توان انواع مختلف ماستوئیدکتومی را به شکل زیر دسته‌بندی کرد:
- ماستوئیدکتومی ساده؛ برای موارد خفیف‌تر، بدون درگیری گسترده ساختارهای گوش میانی
- ماستوئیدکتومی رادیکال؛ در موارد پیشرفته که نیاز به برداشتن گسترده‌تر بافت و استخوان است.
- ماستوئیدکتومی با حفظ ساختارهای عملکردی (Canal Wall Up / Canal Wall Down)؛ روش‌هایی که در آن تلاش می‌شود تا ساختارهای مهم شنوایی تا حد امکان حفظ شوند.
فرآیند جراحی چگونه است؟
عمل تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود. جراح با ایجاد برشی پشت گوش، به استخوان ماستوئید دسترسی پیدا کرده و با استفاده از ابزارهای تخصصی، بافت‌های آلوده یا مرده را تخلیه می‌کند. در صورت نیاز، هم‌زمان ممکن است عمل‌های دیگری مانند تیمپانوپلاستی (ترمیم پرده گوش) یا برداشتن کلستئاتوما نیز انجام شود. مدت زمان جراحی، حدودا بین ۲ تا ۴ ساعت است.
مزایا و اثربخشی درمان عفونت‌های مقاوم گوش میانی
هدف اصلی این جراحی، حذف کامل منبع عفونت، بازگرداندن تهویه مناسب به گوش میانی و جلوگیری از بروز عوارضی مانند کاهش دائمی شنوایی، آبسه مغزی یا مننژیت است. در بسیاری از بیماران، ماستوئیدکتومی موجب بهبود قطعی علائم می‌شود و نیاز به مصرف مکرر آنتی‌بیوتیک را از بین می‌برد.Mastoidectomy
به نقل از مقاله ای در eMedicine Medscape درباره نقش جراحی در درمان عفونت‌های مقاوم گوش میانی:
در صورت عدم پاسخ عفونت گوش میانی مزمن به درمان‌های دارویی، جراحی مانند تمپانوماستوئیدکتومی می‌تواند عفونت را از بین ببرد و ترشح گوش را در ۸۰٪ بیماران متوقف کند.
عوارض احتمالی و مراقبت‌های پس از عمل
اگرچه این جراحی در دست جراحان مجرب با موفقیت همراه است؛ اما می‌تواند عوارضی مانند کاهش شنوایی، سرگیجه، نشت مایع مغزی یا آسیب به عصب صورت داشته باشد. بیماران باید بعد از عمل از گوش خود، در برابر رطوبت محافظت کرده؛ داروهای تجویزشده را منظم مصرف و برای معاینه‌های پیگیرانه به متخصص مراجعه کنند.
| موضوع | توضیحات | جزئیات کلیدی |
|---|---|---|
| انواع ماستوئیدکتومی | انواع مختلف جراحی ماستوئیدکتومی بر اساس شدت عفونت و وضعیت گوش انتخاب می‌شوند. | – ماستوئیدکتومی ساده: برای عفونت‌های خفیف بدون درگیری گسترده گوش میانی – ماستوئیدکتومی رادیکال: برداشت وسیع بافت و استخوان در موارد پیشرفته – Canal Wall Up: حفظ دیواره کانال گوش برای عملکرد بهتر شنوایی – Canal Wall Down: حذف دیواره کانال برای تخلیه کامل‌تر عفونت |
| فرآیند جراحی | جراحی تحت بیهوشی عمومی با دسترسی به استخوان ماستوئید از طریق برش پشت گوش انجام می‌شود. | – مدت زمان: ۲ تا ۴ ساعت – تخلیه بافت آلوده – امکان انجام تیمپانوپلاستی یا برداشتن کلستئاتوما – استفاده از ابزارهای تخصصی |
| مزایا و اثربخشی | هدف: حذف عفونت، بهبود تهویه گوش میانی و پیشگیری از عوارض جدی. | – رفع عفونت مزمن – کاهش نیاز به آنتی‌بیوتیک – پیشگیری از کاهش شنوایی، آبسه مغزی یا مننژیت – بهبود کیفیت زندگی |
| عوارض احتمالی | عوارض نادر اما ممکن شامل مشکلات شنوایی یا آسیب به عصب صورت است. | – کاهش شنوایی – سرگیجه – نشت مایع مغزی – آسیب به عصب صورت |
| مراقبت‌های پس از عمل | بیماران باید از گوش خود محافظت کرده و دستورات پزشکی را رعایت کنند. | – محافظت در برابر رطوبت – مصرف منظم داروهای تجویزی – معاینات دوره‌ای با متخصص – پیگیری برای ارزیابی بهبود |
استفاده از تکنیک های تهویه پایدار در درمان طولانی‌مدت
در بسیاری از موارد عفونت‌های مزمن و مقاوم گوش میانی، اختلال در عملکرد شیپور استاش (Eustachian tube) یکی از علل اصلی تداوم التهاب و تجمع مایع در پشت پرده صماخ محسوب می‌شود. شیپور استاش وظیفه تهویه گوش میانی و متعادل‌سازی فشار بین گوش داخلی و محیط خارجی را بر عهده دارد.
وقتی این مجرا به‌درستی عمل نکند، فشار منفی در گوش میانی ایجاد شده و زمینه برای رشد میکروارگانیسم‌ها و تجمع ترشحات فراهم می‌شود؛ به همین دلیل، استفاده از تکنیک‌های تهویه پایدار، به‌ویژه در بیماران با عفونت‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک‌ها، نقش بسزایی در درمان و پیشگیری از عود عفونت دارد.
نقش تهویه در سلامت گوش میانی
تهویه مناسب گوش میانی، برای عملکرد صحیح این ناحیه ضروری است. در شرایط طبیعی، شیپور استاش وظیفه تنظیم فشار بین گوش میانی و هوای محیط را بر عهده دارد و از تجمع مایعات جلوگیری می‌کند؛ اما در مواردی که عملکرد این مجرا دچار اختلال شود (که در بسیاری از بیماران مبتلا به عفونت‌های مزمن و مقاوم گوش میانی دیده می‌شود) تهویه طبیعی مختل شده و تجمع مایع، التهاب و عفونت‌های مکرر رخ می‌دهد. از این رو، ایجاد یک مسیر پایدار برای تهویه مصنوعی اهمیت زیادی در درمان طولانی‌مدت دارد.Mechanical Ventilation
لوله‌های تهویه (Tympanostomy Tubes)؛ راهکاری موثر برای تخلیه و پیشگیری
یکی از متداول‌ترین و موثرترین روش‌های درمانی، برای بهبود تهویه بیمارانی با عفونت‌های مزمن گوش میانی، قرار دادن لوله‌های تهویه در پرده گوش است. این لوله‌ها به‌صورت موقت در پرده صماخ قرار می‌گیرند و به‌طور مستقیم، امکان خروج مایعات و ورود هوا به گوش میانی را فراهم می‌کنند. بسته به شدت بیماری، لوله‌ها کوتاه‌مدت یا بلندمدت هستند. استفاده از این تکنیک باعث کاهش چشمگیر عود عفونت و کاهش نیاز به مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها شده است.
اتساع بالونی شیپور استاش؛ رویکردی نوین در درمان اختلال تهویه
در سال‌های اخیر، روش جدیدی به نام اتساع بالونی شیپور استاش به عنوان یک راه‌حل کم‌تهاجمی برای درمان اختلالات تهویه‌ای گوش میانی، معرفی شده است. در این روش، یک بالون کوچک از طریق بینی وارد شیپور استاش شده و با باز شدن آن، مسیر طبیعی تهویه بازسازی می‌شود. این روش به‌ویژه برای بیمارانی که دچار اختلال در عملکرد شیپور استاش شده‌اند، کاربرد دارد و می‌تواند از نیاز به جراحی‌های گسترده‌تر را کاهش دهد.
ملاحظات درمانی و مراقبت‌های پس از تهویه
هرچند تکنیک‌های تهویه‌ای در درمان موثر هستند؛ اما انتخاب و اجرای آن‌ها باید با بررسی دقیق وضعیت بیمار انجام شود. عواملی مانند سن، سابقه بیماری، وجود آلرژی یا مشکلات سینوسی می‌توانند در موفقیت این روش‌ها تاثیرگذار باشند. پس از انجام هرکدام از این تکنیک‌ها، بیمار باید از ورود آب به گوش جلوگیری کرده و به صورت منظم برای ارزیابی وضعیت به پزشک مراجعه کند تا از ایجاد عفونت ثانویه یا انسداد مجدد پیشگیری شود.Mastoiditis Treatment & Management
به نقل از PubMed:
در دوران باکتری‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک، جراحی‌هایی مانند تیمپانوماستوئیدکتومی و آدنوییدکتومی به جای استفاده مکرر از آنتی‌بیوتیک‌ها باید در نظر گرفته شوند.
نقش جراحی در درمان عفونت‌های مقاوم گوش میانی نیازمند رویکردی ترکیبی از مداخلات دارویی، جراحی و تکنیک‌های تهویه‌ای هدفمند است. زمانی که درمان‌های معمول پاسخگو نیستند، مداخله به‌موقع می‌تواند از عوارض جبران‌ناپذیر مانند کاهش شنوایی دائمی، کلستئاتوما یا درگیری ساختارهای مغزی جلوگیری کند.
- تلفن: 02188884831 – 09398772480
- آدرس اینستاگرام: @drkouhi
- آدرس مطب: تهران، خیابان ولیعصر، بالاتر از پارک ساعی، نبش خیابان دوم گاندی، ساختمان پزشکان دی، طبقه ششم
انتخاب بهترین مسیر درمانی و جراحی در درمان عفونت‌های مقاوم گوش میانی باید توسط پزشک متخصص با تجربه بالینی کافی انجام شود. با این وجود، می‌توانید از راه‌های ارتباطی به دکتر کوهی، متخصص گوش و حلق و بینی با سابقه انجام موفق صدها جراحی ماستوئیدکتومی مراجعه کنید.
10 دیدگاه دربارهٔ «نقش جراحی در درمان عفونت‌های مقاوم گوش میانی»
می‌ترسم عفونت به مغزم بزنه، اگه ماستوئیدکتومی نکنم این اتفاق می‌افته؟
نگرانی شما قابل درک است. اگر عفونت گوش میانی به استخوان ماستوئید گسترش یافته باشد و درمان‌های دارویی موثر نباشند، احتمال گسترش عفونت به ساختارهای مجاور از جمله مغز وجود دارد. ماستوئیدکتومی با برداشتن منبع عفونت در استخوان ماستوئید، می‌تواند این خطر را کاهش دهد و از عوارض جدی جلوگیری کند. البته تصمیم نهایی در مورد نیاز به جراحی، بستگی به ارزیابی دقیق وضعیت گوش شما و بررسی میزان گسترش عفونت دارد که پس از معاینات لازم و بررسی نتایج تصویربرداری مشخص خواهد شد.
ترشحات گوشم خیلی اذیتم می‌کنه و شنواییم هم کم شده، با جراحی می‌شه این مشکلات رو برطرف کرد؟
با سلام، در مورد مشکل ترشحات گوش و کاهش شنوایی‌تان، باید بگویم که جراحی می‌تواند یک گزینه درمانی موثر باشد، به‌ویژه اگر عفونت گوش میانی شما مزمن شده و به درمان‌های دارویی پاسخ نداده باشد. جراحی‌هایی مانند ماستوئیدکتومی با هدف حذف منبع عفونت و بازسازی ساختارهای آسیب‌دیده انجام می‌شوند و می‌توانند به بهبود شنوایی و قطع ترشحات کمک کنند. البته، انتخاب روش جراحی مناسب بستگی به شدت بیماری، وضعیت گوش میانی و سلامت کلی شما دارد که پس از معاینه دقیق و بررسی‌های لازم مشخص خواهد شد.
این آنتی‌بیوتیک‌ها دیگه جواب نمیدن، به نظرتون جراحی Tympanoplasty Surgery برام مناسب‌تره؟
با توجه به اینکه آنتی‌بیوتیک‌ها دیگر تاثیر لازم را ندارند و با در نظر گرفتن ماهیت عفونت‌های مقاوم گوش میانی، جراحی می‌تواند یک گزینه مناسب برای شما باشد. عمل Tympanoplasty (تیمپانوپلاستی) با هدف ترمیم پرده صماخ و بازسازی ساختارهای آسیب‌دیده گوش میانی انجام می‌شود و می‌تواند به بهبود شنوایی و کنترل عفونت کمک کند. البته، برای تعیین اینکه آیا این جراحی دقیقا برای شما مناسب است یا خیر، نیاز به بررسی دقیق‌تر وضعیت گوش شما، شدت عفونت و وضعیت کلی سلامتی‌تان دارم. پس از معاینه کامل و انجام آزمایش‌های لازم، می‌توانیم در مورد بهترین روش درمانی تصمیم‌گیری کنیم.
خیلی نگرانم که این عفونت گوشم به استخون ماستوئیدم رسیده باشه، اگه اینطوری بشه حتما باید ماستوئیدکتومی انجام بدم؟
نگرانی شما را درک می‌کنم. وجود عفونت در استخوان ماستوئید نیازمند بررسی دقیق است. اگرچه ماستوئیدکتومی یکی از روش‌های اصلی درمان ماستوئیدیت (عفونت ماستوئید) است، اما لزوماً به این معنی نیست که شما حتماً به آن نیاز خواهید داشت. تصمیم‌گیری در مورد لزوم انجام ماستوئیدکتومی بستگی به عوامل مختلفی دارد، از جمله شدت عفونت، میزان آسیب به استخوان، پاسخ به درمان‌های دارویی قبلی، وجود یا عدم وجود کلستئاتوما و وضعیت شنوایی شما. پس از انجام معاینات دقیق و بررسی نتایج تصویربرداری، می‌توان تصمیم‌گیری کرد که آیا ماستوئیدکتومی بهترین گزینه درمانی برای شما است یا خیر.
این آنتی‌بیوتیکا دیگه جواب نمیده و همش گوشم ترشح داره، اگه جراحی نکنم ممکنه کلستئاتوما بدتر بشه و شنواییم رو بیشتر از دست بدم؟
بله، نگرانی شما کاملاً قابل درک است. با توجه به اینکه آنتی‌بیوتیک‌ها دیگر پاسخگو نیستند و ترشحات گوش همچنان ادامه دارد، احتمال پیشرفت کلستئاتوما و آسیب بیشتر به شنوایی وجود دارد. اگر کلستئاتوما درمان نشود، می‌تواند به مرور زمان استخوان‌های ظریف گوش میانی را تخریب کند و باعث کاهش شنوایی بیشتر شود. در این شرایط، جراحی ماستوئیدکتومی برای حذف بافت غیرطبیعی و جلوگیری از گسترش عفونت و حفظ شنوایی باقی‌مانده، یک گزینه جدی و اغلب ضروری است که باید در نظر گرفته شود. توصیه می‌کنم برای بررسی دقیق‌تر وضعیت گوش و انتخاب بهترین روش درمانی، معاینه و بررسی‌های تکمیلی انجام دهیم.