عوارض جراحی‌های گوش میانی | 7 عوارض بعد از عمل جراحی میانی

یکی از دغدغه‌های بیماران پس از جراحی، نگرانی از عوارض غیرمنتظره در عوارض جراحی‌های گوش میانی است. لازم است بدانید که برخی مشکلات مانند رفع تق تق کردن گوش موقع غذا خوردن یا احساس فشار گوش، معمولاً ارتباط مستقیمی با جراحی میانی ندارند و اغلب ناشی از مشکلات مفصل فکی یا فشار گوش هستند. در صورت بروز چنین علائمی، بررسی تخصصی توسط پزشک ضروری است.

از این رو، آگاهی از عوارض جراحی‌های گوش میانی، برای بیماران اهمیت بسزایی دارد. این عوارض از مشکلات خفیف و موقتی، مثل سرگیجه و درد شروع می‌شوند و حتی به مشکلات جدی‌تر مثل کم‌شنوایی، آسیب‌دیدن عصب صورت یا برگشت دوباره بیماری می‌رسند. از آنجایی که شناخت این عوارض، به تصمیم‌گیری آگاهانه بیمار کمک می‌کند، در این مقاله از سایت دکتر کوهی به تفصیل این موضوع را بررسی می‌کنیم.

انواع عوارض نورولوژیک پس از جراحی گوش میانی

جراحی‌های گوش میانی، به‌ویژه در ناحیه‌ای که ساختارهای حساس عصبی و شنوایی، در فاصله‌ای بسیار کم از یکدیگر قرار دارند، می‌توانند با طیفی از عوارض نورولوژیک همراه شوند. این عوارض به نوع جراحی، مهارت جراح، وضعیت آناتومیک بیمار و وجود بیماری‌های زمینه‌ای، شدت و شیوع بیماری گوش میانی بستگی دارند.

آسیب به عصب صورت (Facial Nerve Injury)

عصب صورت، از نزدیکی گوش میانی عبور می‌کند و مسئول حرکات عضلات صورت است. در طول جراحی، مخصوصا در عمل‌های ماستوئیدکتومی یا استاپدکتومی، ممکن است این عصب آسیب ببیند؛ این آسیب می‌تواند به خاطر التهاب یا فشار، موقت باشد یا وقتی که عصب بریده یا تخریب شود، دائمی خواهد بود. از جمله علائم این عارضه، می‌توان به ضعف یا فلج یک‌طرفه عضلات صورت، اختلال در بستن پلک یا تغییر در حالات چهره اشاره کرد.

سرگیجه و عدم تعادل

دستکاری ساختارهای مجاور گوش داخلی، مانند دریچه بیضی (Oval Window) یا دریچه گرد (Round Window)، باعث تحریک سیستم وستیبولار می‌شود. این امر منجر به سرگیجه حاد، احساس چرخش محیط و در برخی موارد، اختلال در تعادل می‌شود. این مشکل ممکن است موقت باشد؛ اما در موارد نادر آسیب دائمی عملکرد وستیبولار را در پی خواهد داشت.

کاهش شنوایی حسی-عصبی (Sensorineural Hearing Loss)

هرچند جراحی عفونت‌های مقاوم گوش میانی، اغلب با هدف بهبود شنوایی انجام می‌شود؛ اما وارد شدن ضربه مکانیکی یا انتقال انرژی صوتی زیاد به حلزون گوش، به سلول‌های مویی داخلی آسیب می‌زند و باعث کاهش شنوایی دائمی یا موقت، از نوع حسی-عصبی می‌شود.

وزوز گوش (Tinnitus)

تغییرات ناگهانی در عملکرد سیستم شنوایی یا تحریک پایانه‌های عصبی، باعث ایجاد یا تشدید وزوز گوش می‌شود. احتمالا این عارضه موقتی باشد؛ اما در برخی بیماران، به‌صورت مزمن باقی می‌ماند و می‌تواند کیفیت زندگی را تحت تاثیر قرار دهد.

آسیب به عصب چشایی (Chorda Tympani Nerve Injury)

عصب کورداتیمپانی که شاخه‌ای از عصب صورتی است، از گوش میانی عبور می‌کند و مسئول حس چشایی بخش قدامی زبان و ترشح غدد بزاقی زیر زبانی و زیر فکی است. صدمه به این عصب، در طول جراحی، منجر به کاهش یا تغییر حس چشایی و خشکی دهان می‌شود.

فستولا پری‌لنف (Perilymph Fistula)

در اثر نشت مایع پری‌لنف، از گوش داخلی به گوش میانی (به دلیل آسیب به دریچه بیضی یا گرد) علائمی مانند سرگیجه، عدم تعادل و کاهش شنوایی حسی-عصبی ایجاد می‌شود. این عارضه نیازمند مداخله جراحی مجدد یا اقدامات ترمیمی است.

مننژیت و عوارض مغزی

در موارد نادر، ورود میکروارگانیسم‌ها از طریق ناحیه جراحی به فضای ساب‌آراکنوئید، باعث مننژیت می‌شود؛ همچنین، اگر صدمه به ساختارهای استخوانی اطراف، منجر به نشت مایع مغزی-نخاعی (CSF Leak) شود، خطر بروز عفونت‌های مغزی افزایش می‌یابد. علائم شامل تب، سردرد شدید، سفتی گردن و تغییر سطح هوشیاری می‌شود و نیاز به درمان فوری دارد.^{Middle Ear Surgery}

به نقل از مجله انجمن گوش و حلق و بینی آمریکا سال 2021:

مطالعات نشان داده‌اند که پس از جراحی‌های گوش میانی، عوارضی مانند سرگیجه در حدود ۱۰٪ بیماران و کاهش شنوایی موقت در ۱۵٪ بیماران رخ می‌دهد، اما بیشتر این عوارض گذرا هستند.

استراتژی‌های پیشگیرانه برای کاهش ریسک جراحی

جراحی گوش میانی، به دلیل نزدیکی به ساختارهای حساس مانند عصب صورتی، سیستم وستیبولار، حلزون گوش و حتی قاعده جمجمه، نیازمند دقت بالا و رعایت اصول ایمنی است. به‌کارگیری استراتژی‌های پیشگیرانه، می‌تواند میزان بروز عوارض بعد از عمل را به حداقل برساند. استراتژی‌های پیشگیرانه برای کاهش ریسک جراحی گوش میانی، بر پایه سه اصل اساسی یعنی ارزیابی دقیق پیش از عمل، اجرای تکنیک‌های جراحی ایمن و مراقبت‌های مناسب پس از عمل شکل می‌گیرند. پیش از هرگونه مداخله، لازم است بیمار تحت بررسی کامل قرار گیرد، تا تمامی عوامل خطر شناسایی شود.

ارزیابی کامل پیش از عمل

این ارزیابی گرفتن شرح حال دقیق درباره سابقه عفونت‌های مکرر گوش، جراحی‌های پیشین، مشکلات عصبی یا آلرژی‌های دارویی و انجام معاینه فیزیکی دقیق، با کمک ابزارهایی مانند اتوسکوپ یا میکروسکوپ را شامل می‌شود؛ همچنین آزمایش‌های شنوایی، از جمله ادیومتری و تمپانومتری، به همراه تصویربرداری‌هایی مانند سی‌تی‌اسکن یا ام‌آر‌آی، امکان شناسایی تغییرات آناتومیک و پیش‌بینی چالش‌های احتمالی، حین جراحی را فراهم می‌کنند.

برنامه‌ریزی دقیق جراحی

پس از مرحله ارزیابی، برنامه‌ریزی دقیق جراحی بسیار حائز اهمیت است. انتخاب تکنیک مناسب بر اساس شرایط بیمار و بازبینی تصاویر رادیولوژی پیش از عمل، از بروز بسیاری از آسیب‌های ناخواسته جلوگیری می‌کند. در این مرحله، توجه به مسیر دسترسی به گوش میانی و انتخاب روشی که کمترین خطر را برای عصب صورت، سیستم وستیبولار و حلزون گوش داشته باشد، ضروری است. رعایت کامل اصول استریلیزاسیون و ضدعفونی ابزارها، همراه با تجویز آنتی‌بیوتیک پیشگیرانه در موارد خاص، از عفونت‌های پس از عمل جلوگیری می‌کند.

استفاده از تکنیک‌های جراحی کم‌تهاجمی

در حین جراحی، استفاده از ابزارهای دقیق مانند میکروسکوپ یا اندوسکوپ، موجب افزایش وضوح دید جراح و کاهش میزان برش‌های بافتی می‌شود. بهره‌گیری از سیستم‌های پایش عصب صورت نیز، نقش بسزایی در شناسایی موقعیت این عصب و جلوگیری از آسیب ناگهانی دارد. کنترل مناسب سرعت و قدرت ابزارهای جراحی، پرهیز از اعمال فشار یا انتقال حرارت، به ساختارهای حساس گوش داخلی و تمرکز بر حداقل دستکاری بافت‌ها، از مهم‌ترین نکات پیشگیرانه حین عمل محسوب می‌شوند.

مراقبت‌های پس از عمل

پس از پایان جراحی، مراقبت‌های پس از عمل، بخش مهمی از پیشگیری از عوارض را تشکیل می‌دهد. آگاهی دادن به بیمار، در مورد علائم هشداردهنده مانند کاهش ناگهانی شنوایی، بروز فلج صورت یا تب، امکان مراجعه فوری و درمان به‌موقع را فراهم می‌کند؛ همچنین پیگیری منظم توسط پزشک، بررسی روند ترمیم زخم و توصیه به پرهیز از فعالیت‌هایی که فشار داخل گوش را افزایش می‌دهند، مانند شنا یا فین‌کردن شدید، باعث کاهش احتمال بروز مشکلات می‌شود.

در مجموع، ترکیب دقت و مهارت جراحی و آموزش بیمار، کلید کاهش ریسک جراحی گوش میانی و دستیابی به بهترین نتایج درمانی است.^{Intracranial complications of middle ear disease and mastoid surgery}

مراقبت‌ها و توانبخشی پس از عمل برای پیشگیری از عوارض جراحی‌های گوش میانی

رعایت نکات مراقبتی پس از جراحی گوش میانی، یکی از مهم‌ترین عوامل موفقیت در درمان و دستیابی به بهترین نتیجه ممکن است. حتی با وجود اجرای دقیق‌ترین تکنیک‌های جراحی، بی‌توجهی به مراقبت‌های دوره نقاهت، منجر به بروز عوارضی می‌شود که گاهی برگشت‌ناپذیر هستند. این مراقبت‌ها شامل اقدامات کوتاه‌مدت بلافاصله پس از عمل، برنامه‌ریزی بلندمدت برای بازتوانی کامل شنوایی و تعادل بیمار می‌شوند.

1. کنترل درد و پیشگیری از عفونت؛ مصرف منظم داروهای تجویز شده، مانند آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای ضدالتهاب، طبق دستور پزشک، باعث جلوگیری از بروز عفونت و کاهش درد می‌شود.
2. حفظ بهداشت و جلوگیری از ورود آب به گوش؛ خشک نگه‌داشتن گوش operated و اجتناب از ورود آب یا هر جسم خارجی، به مجرای گوش تا زمان ترمیم کامل، از اقدامات ضروری برای پیشگیری از عفونت است.
3. محدود کردن فعالیت‌های پر فشار؛ تا زمان بهبودی کامل، بیمار باید از انجام فعالیت‌هایی که فشار داخل گوش را افزایش می‌دهند، مانند فین‌کردن شدید، شنا یا بلند کردن اجسام سنگین خودداری کند.
4. توجه به علائم هشداردهنده؛ بروز کاهش ناگهانی شنوایی، سرگیجه شدید، درد غیرمعمول یا ترشح غیرطبیعی از گوش، نیاز به مراجعه فوری به پزشک دارد.
5. پیگیری و معاینات دوره‌ای؛ حضور در جلسات پیگیری و انجام معاینات لازم، روند بهبود را تحت کنترل نگه می‌دارد و امکان تشخیص زودهنگام هرگونه مشکل را مهیا می‌کند.
6. توانبخشی و بازآموزی تعادل؛ انجام تمرینات فیزیوتراپی و توانبخشی، برای بهبود تعادل و هماهنگی حرکات بدن، به‌ویژه در بیمارانی که دچار سرگیجه یا اختلال تعادل شده‌اند، اهمیت زیادی دارد.
7. حمایت شنوایی و گفتاردرمانی؛ در صورت کاهش شنوایی، استفاده از وسایل کمک‌شنوایی و تمرینات شنوایی‌درمانی، به بازگشت عملکرد ارتباطی بیمار کمک می‌کند.
8. تغذیه سالم و ترک عادات مضر؛ مصرف غذاهای سرشار از پروتئین و ویتامین‌ها، همراه با پرهیز از سیگار و الکل، روند ترمیم بافت‌ها را تسریع می‌کند.

موفقیت جراحی‌های گوش میانی و پیشگیری از عوارض احتمالی آن، نیازمند ترکیب مهارت جراح، رعایت دقیق مراقبت‌های پس از عمل و پایبندی بیمار به توصیه‌های پزشکی است. با بهره‌گیری از تجربه و دانش دکتر کوهی، فوق‌تخصص جراحی گوش، حلق و بینی و جراحی‌های میکروسکوپی و اندوسکوپیک گوش، می‌توانید عوارض این دست از جراحی‌ها را به حداقل برسانید.

اصلی‌ترین عوارض جراحی‌های گوش میانی را بشناسید!

در مجموع، جراحی‌های گوش میانی با وجود اثرات درمانی چشمگیر، همواره با احتمال بروز عوارض همراه هستند و بی‌توجهی به این موضوع پیامدهای جبران‌ناپذیری، به‌همراه خواهد داشت. شناخت این عوارض، چه برای بیمار و چه برای تیم درمان، نقش مهمی در تصمیم‌گیری آگاهانه و اجرای یک روند درمانی ایمن ایفا می‌کند. رعایت ارزیابی دقیق پیش از عمل، انتخاب تکنیک جراحی مناسب و پایبندی به مراقبت‌های پس از عمل، می‌تواند خطر بروز مشکلاتی همچون آسیب‌های عصبی، کاهش شنوایی، سرگیجه یا عفونت را به میزان قابل توجهی کاهش دهد.^{Prevention of acute otitis media}

به نقل از به نقل از مجله جراحی گوش و شنوایی اروپا سال 2020:

با رعایت مراقبت‌های پس از عمل و مراجعه منظم به پزشک، احتمال بروز عفونت پس از جراحی گوش میانی به کمتر از ۵٪ کاهش می‌یابد.

• تلفن مطب دکتر کوهی: 02188884831 – 09398772480

• آدرس اینستاگرام: @drkouhi

• آدرس مطب دکتر کوهی: تهران، خیابان ولیعصر، بالاتر از پارک ساعی، نبش خیابان دوم گاندی، ساختمان پزشکان دی، طبقه ششم

در نهایت، برای کاهش عوارض جراحی‌های گوش میانی، رعایت مراقبت‌های پس از عمل و پیروی از توصیه‌های پزشک حیاتی است. در صورت بروز هرگونه مشکل یا نگرانی درباره عوارض بعد از عمل جراحی میانی بهتر است با متخصص مشورت شود. دکتر علی کوهی، با تجربه گسترده در زمینه جراحی گوش، آماده ارائه خدمات درمانی و مشاوره در زمینه عوارض جراحی‌های گوش میانی هستند.