علل ایجاد و راه‌های درمان بیماری گوش شناگر

یکی از دلایل ابتلا به اوتیت خارجی، معمولاً در اثر باقی ماندن آب در مجرای گوش خارجی ایجاد می شود که منجر به عفونت باکتریایی یا قارچی می شود. این عارضه اغلب به عنوان “گوش شناگر” شناخته می شود. طبق آخرین آمار سازمان بهداشت جهانی، از هر 123 نفر در سراسر جهان، یک نفر به عفونت گوش شناگر مبتلا می شود. شیوع این بیماری در شناگران و افرادی که به فعالیت های آبی می پردازند؛ بیشتر است. هنگامی که بیمار با علائم اوتیت خارجی، مانند درد گوش، خارش، قرمزی، یا ترشحات گوش مراجعه می کند؛ یک معاینه کامل برای تشخیص عفونت انجام می شود. سپس با توجه به علت آن، داروهای مناسب تجویز می شوند. یکی از داروهایی که نتایج مثبتی در آزمایشات بالینی عفونت گوش شناگر نشان داده؛ OtoDex است. این قطره ترکیبی حاوی دگزامتازون و اسید استیک که به کاهش التهاب و مبارزه با عفونت در کانال گوش کمک می کند. علاوه بر این، شست و شوی گوش، به دلیل حذف آب و عفونت از کانال گوش، در روند درمان موثر است.

تعریف عفونت گوش شناگر

گوش شناگر (swimmer’s ear) عفونتی است در مجرای گوش بیرونی. عفونتی که از پرده گوش تا قسمت بیرونی سر را در بر می‌گیرد. این عفونت اغلب توسط آبی ایجاد می‌شود که بعد از شنا در گوش باقی می‌ماند و محیط مرطوبی را ایجاد کرده تا به رشد باکتری‌ها کمک مکند. فرو کردن انگشت، گوش‌ پاک‌ کن، یا اشیاء دیگر در گوش؛ علاوه بر آسیب زدن به لایه نازک پوست داخلی که مجرای گوش را پوشش می‌دهد؛ می‌تواند منجر به بیماری گوش شناگر نیز بشود. گوش شناگر، آماس و تورم گوش خارجی (otitis externa) نیز نامیده می‌شود. رایج‌ترین علت این عفونت، باکتری‌هایی است که به پوست داخل مجرای گوش هجوم می‌برند. گوش شناگر را معمولا می‌توان با قطره گوش درمان کرد. باید توجه داشت که درمان سریع عفونت گوش شناگر، می‌تواند به پیشگیری از عوارض و عفونت‌های جدی‌تر کمک کند.

این عارضه بیشتر در میان کودکان و نوجوانان دیده می شود، اگرچه بزرگسالان نیز می توانند به این مشکل مبتلا شوند. آمار ها نشان می دهند که حداقل 10% از جمعیت کره زمین، حداقل برای یکبار در طول زندگی خود به عفونت گوش شناگر مبتلا شده اند.

عفونت گوش شناگر چگونه روی می‌دهد؟

اگر به بیماری گوش شناگر مبتلا هستید، سیستم دفاعی طبیعی‌ گوش‌تان از کار افتاده است. شرایطی که می‌تواند سیستم دفاعی گوش را تضعیف کرده و رشد باکتری‌ها را افزایش دهد شامل این موارد می‌شود:

• رطوبت بیش از حد در گوش؛ تعریق شدید، هوای مرطوب طولانی‌مدت یا آبی که در گوش پس از شنا یا استحمام باقی می‌ماند، می‌تواند محیطی مطلوب برای رشد باکتری‌ها ایجاد کند.
• خراشیدگی یا آزردگی در مجرای گوش؛ پاک کردن گوش با گوش‌پا‌ک‌کن یا سنجاق مو، خراشیدگی داخل گوش به دلیل فرو کردن انگشت، یا قرار دادن هدفون یا سمعک بر روی گوش می‌تواند باعث شکستگی‌های کوچک در پوست شود که رشد باکتری‌ها را به دنبال دارد.
• واکنش‌های حساسیت‌زا؛ محصولاتِ مختص مو یا جواهرات می‌توانند موجب آلرژی و عوارض پوستی شوند که عفونت را افزایش می‌دهند.

علائم و نشانه‌های بیماری گوش شناگر

نشانه‌های بیماری گوش شناگر در ابتدا، خفیف هستند. اما در صورتی که عفونت درمان نشود یا گسترش پیدا کند؛ این نشانه‌ها می‌توانند تشدید شوند. پزشکان اغلب مراحل پیشرفت گوش شناگر را در سه دسته خفیف، متوسط و پیشرفته طبقه‌ بندی می‌کنند.

1. علائم و نشانه‌های گوش شناگر خفیف

• خارش در مجرای گوش
• قرمزی مختصر در داخل گوش
• ناراحتی خفیف که با کشیدن گوش بیرونی (لاله گوش) یا فشار دادن «برآمدگی» کوچکِ جلوی گوش (زبانه گوش) تشدید می‌شود.
• تخلیه مقداری مایع شفاف و بی‌بو

2. علائم گوش شناگر متوسط

• خارش شدیدتر
• افزایش درد
• قرمزی گسترده‌تر در گوش
• ترشح مایع از گوش
• احساس پر بودنِ داخل گوش و انسداد جزئی مجرای گوش همراه با تورم، مایع و چرک‌های باقیمانده
• کاهش شنوایی یا واضح نبودن صداها

3. علائم و نشانه‌های گوش شناگر پیشرفته

• درد شدیدی که ممکن است به صورت، گردن یا داخل سر نیز کشیده شود
• انسداد کامل مجرای گوش
• قرمزی یا تورم گوش بیرونی
• تورم در گره‌های لنفاوی گردن
• تب

عوامل خطرناک و موثر در ابتلا به بیماری گوش شناگر

عواملی که می‌توانند خطر گوش شناگر را در شما افزایش دهند، شامل این موارد می‌شوند:

• شنا
• وارد شدن آب به گوش‌ که دارای سطوح بالایی از باکتری‌ها است
• پاکسازی تهاجمی مجرای گوش با گوش‌پاک‌کن یا اشیاء دیگر
• استفاده از ابزارهای خاصی همچون هدفون یا سمعک
• حساسیت‌های پوستی یا آزردگی ناشی از جواهرات، اسپری مو، یا رنگ مو

عوارض بیماری گوش شناگر

معمولا بیماری گوش شناگر در صورتی که سریعا درمان نشود مشکلی ایجاد نمی‌کند. با این حال ممکن است عوارضی به دنبال داشته باشد.

• کم‌شنوایی موقتی: ممکن است شنوایی‌ مبهم شود که معمولا پس از پاکسازی عفونت‌ها بهتر می‌شود.
• عفونت طولانی‌مدت (آماس و تورم گوش خارجی مزمن): عفونت گوش بیرونی معمولا در صورتی مزمن تلقی می‌شود که علائم و نشانه‌ها برای بیش از سه ماه باقی بمانند. عفونت‌های مزمن در صورتی شایع‌تر هستند که شرایطی وجود داشته باشد که درمان را دشوار کند، مثلا سویه نادر باکتری‌ها، واکنش پوستی ناشی از آلرژی، واکنش آلرژیک به قطره‌های گوش آنتی‌بیوتیک، عارضه پوستی مانند درماتیت یا پسوریازیس، یا ترکیبی از عفونت باکتریایی و قارچی.
• عفونت عمقی بافت (سلولیت): گوش شناگر به ندرت می‌تواند به لایه‌های عمقی و بافت‌های پیوندی پوست گسترش یابد.
• آسیب به استخوان و غضروف (عفونت استخوان اولیه قاعده جمجمه): این یکی از عوارض نادر بیماری گوش شناگر است که هنگامی رخ می‌دهد که عفونت به غضروف گوش بیرونی و استخوان‌های بخش تحتانی جمجمه گسترش یابد، که این باعث درد شدید می‌شود. افراد مسن‌تر، افراد دارای دیابت یا افراد دارای ضعف سیستم ایمنی در معرض خطر بالای این عارضه هستند.
• عفونت گسترده‌تر: اگر گوش شناگر به عفونت استخوان قاعده جمجمه پیشرفته تبدیل شود، این عفونت می‌تواند گسترش یافته و بر سایر بخش‌های بدن مانند مغز یا اعصاب مجاور تاثیر بگذارد.

پیشگیری از بیماری گوش شناگر

برای پیشگیری از ابتلا به گوش شناگر این نکات را رعایت کنید:

• گوش‌هایتان را خشک نگه دارید؛ بعد از شنا یا حمام، گوش‌هایتان را کاملا خشک کنید. فقط گوش بیرونی‌تان را آهسته و به آرامی با یک حوله یا پارچه نرم خشک کنید.
• از قرار دادن اشیاء خارجی در گوش‌تان خودداری کنید؛ هرگز سعی نکنید به شدت گوش‌تان را بخارانید یا برای بیرون آوردن چرک گوش‌تان از چیزهایی مانند گوش‌پاک‌کن، گیره کاغذ، یا سنجاق سر استفاده نکنید. استفاده از این وسایل می‌تواند باعث شود ماده به عمق بیشتری از مجرای گوش‌تان فرو برود، پوست نازک داخل گوش‌تان را آزرده کند، یا پوست را پاره کند.
• از گوش‌هایتان در مقابل مواد حساسیت‌زا محافظت کنید؛ هنگامی که در حال استفاده از محصولاتی همچون اسپری مو یا رنگ مو هستید، در گوش‌هایتان گلوله‌های پنبه بگذارید.
• بعد از عفونت یا جراحی گوش، احتیاط کنید؛ اگر به تازگی عفونت گوش داشته‌اید یا جراحی گوش انجام داده‌اید، قبل از شنا کردن با پزشک‌تان مشورت کنید.

تشخیص بیماری گوش شناگر

پزشکان معمولا می‌توانند بیماری گوش شناگر را طی یک بار ملاقات بیمار در مطب تشخیص دهند. اگر عفونت‌تان پیشرفته باشد یا ادامه بیابد، ممکن است نیاز به بررسی بیشتر داشته باشید.

مراحل تشخیص گوش شناگر

احتمالا پزشک بر اساس نشانه‌هایی که گزارش می‌کنید، سوالاتی که می‌پرسد، و یک بار معاینه در مطب، بیماری گوش شناگر را تشخیص خواهد داد. شاید در اولین ملاقات با پزشک، نیازی به تست آزمایشگاهی نداشته باشید. ارزیابی اولیه‌ی پزشک معمولا شامل این موارد خواهد شد:

1. معاینه کردن مجرای گوش با یک ابزار دارای لامپ (اتوسکوپ). ممکن است مجرای گوش قرمز، متورم و پوسته پوسته به نظر برسد. یا ورقه‌هایی از پوست یا سایر چرک‌های باقیمانده در مجرای گوش وجود داشته باشند.
2. معاینه گوش میانی (پرده گوش) برای اطمینان از اینکه پاره نشده یا آسیب ندیده باشد. اگر به نظر برسد که پرده گوش مسدود است؛ پزشک با یک دستگاه بادکش کوچک یا ابزاری که در انتهایش حلقه یا قاشقکِ کوچکی وجود دارد، مجرای گوش را پاکسازی خواهد کرد.
3. اگر پرده گوش‌تان آسیب دیده یا پاره شده است، پزشک احتمالا شما را به یک متخصص گوش و حلق و بینی (ENT) ارجاع خواهد داد. این متخصص، گوش میانی‌تان را معاینه خواهد کرد تا تشخیص دهد که آیا آنجا مکان اصلی عفونت است یا خیر. این معاینه به این دلیل مهم است که بعضی از درمان‌هایی که عفونت مجرای گوش بیرونی را هدف‌گیری می‌کنند برای درمان گوش میانی، مناسب نیستند.
4. اگر عفونت‌تان به درمان پاسخ نمی‌دهد، ممکن است پزشک در جلسه بعدی از جرم یا چرک باقیمانده در گوش‌تان نمونه‌برداری کند و آن را به آزمایشگاه بفرستد تا میکروارگانیسمی که موجب عفونت‌تان شده است را شناسایی کند.

درمان بیماری گوش شناگر

هدفِ درمان این است که عفونت متوقف شده و مجرای گوش التیام پیدا کند. در ادامه به برخی از راه های درمان گوش شناگر اشاره می کنیم.

1. پاکسازی

پاکسازی مجرای گوش بیرونی برای کمک به جاری شدن قطره گوش به تمام نواحی دارای عفونت، لازم و ضروری است. پزشک از یک دستگاه مکش یا کورت گوش استفاده خواهد کرد تا چرک، توده‌های جرم گوش، پوست‌های ورقه‌ورقه، و سایر چرک‌های باقیمانده را پاکسازی کند.

2. داروهایی برای عفونت

برای اکثر مواردِ گوش شناگر، پزشک قطره گوشی را تجویز خواهد کرد که بر اساس نوع و جدی بودن عفونت، ترکیبی از مواد تشکیل‌دهنده‌ی زیر می‌باشد:

• محلول اسیدی برای کمک به احیای مجدد محیط آنتی‌باکتریال طبیعیِ گوش
• استروئید برای کاهش التهاب
• آنتی‌بیوتیک برای مبارزه با باکتری‌ها
• داروی ضد قارچ برای مبارزه با عفونت ایجاد شده توسط قارچ

برای خواندن و فهمیدن بهترین روش مصرف قطره گوش با ما همراه باشید. اگر مجرای گوش‌تان کاملا بر اثر تورم، التهاب یا چرکِ بسیار زیاد مسدود شده است، ممکن است پزشک یک گلوله پنبه یا نوار پانسمان را در گوش‌تان فرو کند تا آن را خشک کرده و به فرو بردن دارو به داخل مجرای گوش‌تان کمک کند. اگر عفونت‌تان پیشرفته‌تر است یا قطره گوش رفع نمی‌شود، ممکن است پزشک آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی تجویز کند.

3. داروهایی برای درد

ممکن است پزشک توصیه کند که آزردگی و ناراحتی ایجاد شده به علت گوش شناگر را با مسکن‌های بدون نسخه مانند ایبوپروفن، ناپروکسن سدیم یا استامینوفن تسکین دهید. اگر دردتان شدید است یا گوش شناگرتان پیشرفته‌تر است، ممکن است پزشک دارویی قوی‌تر برای تسکین درد تجویز کند. ^mayoclinic

چه موقع باید درمان بیماری گوش شناگر را آغاز کنیم؟

حتی اگر علائم یا نشانه‌های خفیفی از گوش شناگر دارید، با پزشک تماس بگیرید. در صورتی که هر یک از علائم و نشانه‌های زیر را دارید، فورا با پزشک تماس بگیرید یا به اورژانس مراجعه کنید:

• • درد شدید
  • تب

دکتر علی کوهی فوق تخصص جراحی گوش حلق و بینی از دانشگاه استنفورد آمریکا، آماده پذیرش و درمان بیماران مبتلا به گوش شناگر و هر بیماری مربوط به گوش در کلینیک خود واقع در تهران هستند. برای کسب اطلاعات بیشتر و رزرو نوبت تماس بگیرید.