درمان عفونت مزمن گوش میانی با آنتی بیوتیک موضعی گوش

در عمل، این روش درمانی به این دلیل مورد توجه قرار گرفته که داروی موضعی مستقیماً به محل عفونت در گوش می‌رسد و نیازی نیست داروی خوراکی با عبور از مسیرهای گوارشی یا سیستمیک مصرف شود؛ در نتیجه احتمال عوارضی مثل تهوع، عفونت‌زایی مقاوم یا تأثیر روی کلیه‌ها و کبد کاهش می‌یابد. همچنین پاک‌سازی مجرای گوش (aural toileting) قبل از مصرف قطره و استفاده منظم طبق دستور پزشک، از نکات کلیدی موفقیت این درمان است. با این حال، شواهد هنوز در برخی موارد محدود و با درجه اطمینان کم هستند.

امروزه، درمان موضعی با آنتی‌بیوتیک‌ها جایگاه ویژه‌ای در کنترل عفونت‌های مزمن گوش میانی پیدا کرده است. این روش، به‌دلیل رساندن مستقیم دارو به محل عفونت، هم تاثیر سریع‌تری دارد و هم احتمال بروز عوارض سیستمیک را کاهش می‌دهد. قطره‌های گوش حاوی کینولون‌ها، گاهی همراه با استروئید برای کاهش التهاب، از پرکاربردترین درمان‌های موضعی در این زمینه هستند.

البته، درمان موضعی نیز بدون چالش نیست. مقاومت دارویی، احتمال آسیب موقت یا دائم به شنوایی و تحریک پوست مجرای گوش، از جمله مشکلاتی است که ممکن است ایجاد شود؛ بنابراین، بررسی دقیق وضعیت بیمار و انتخاب صحیح نوع دارو، نقش مهمی در موفقیت درمان دارد. در این مطلب از سایت دکتر کوهی، به بررسی کامل نقش، مزایا، محدودیت‌ها و جایگاه آنتی‌بیوتیک‌های موضعی در درمان عفونت‌های مزمن گوش میانی می‌پردازیم تا بهترین مسیر درمانی برای کنترل و بهبود این بیماری مشخص شود.^{Ear infection (middle ear)}

به نقل از مؤسسه کوکران، انگلستان:

آنتی‌بیوتیک‌های موضعی می‌توانند ترشحات گوش را در مقایسه با دارونما کاهش دهند.

عفونت مزمن گوش میانی و علل آن

عفونت مزمن گوش میانی (Chronic Otitis Media)، نوعی التهاب طولانی‌مدت در فضای پشت پرده گوش است که پس از عفونت‌های حاد درمان‌نشده یا عودکننده، به وجود می‌آید. در این حالت، ترشحات گوش به طور مداوم یا متناوب ادامه دارند و ممکن است باعث کاهش شنوایی یا حتی سوراخ شدن پرده گوش شوند.

این بیماری، خصوصا در کودکان شایع‌تر است؛ زیرا ساختار شیپور استاش در آن‌ها کوتاه‌تر و افقی‌تر بوده و تخلیه ترشحات، به سختی انجام می‌شود. مهم‌ترین عامل بروز عفونت مزمن، اختلال عملکرد شیپور استاش است؛ لوله‌ای باریک که گوش میانی را به پشت حلق متصل می‌کند و وظیفه تنظیم فشار و تخلیه مایع را دارد. وقتی این مسیر مسدود شود، مایع پشت پرده جمع شده و محیطی مناسب، برای رشد باکتری‌ها و ویروس‌ها فراهم می‌کند.

سایر علل شایع این عارضه، شامل درمان ناقص عفونت‌های قبلی، سرماخوردگی‌های مکرر، آلرژی‌های تنفسی، بزرگ شدن لوزه سوم، آلودگی هوا و قرار گرفتن در معرض دود سیگار است؛ همچنین، در افرادی با سیستم ایمنی ضعیف یا بیماری‌های مزمن تنفسی، مانند فیبروز سیستیک، احتمال ابتلا بیشتر خواهد بود.

در صورت تکرار عفونت یا عدم پاسخ به درمان دارویی، ممکن است بافت گوش دچار آسیب دائمی یا تشکیل کیست‌هایی مانند کلستئاتوما شود که در این موارد، جراحی عفونت‌های مقاوم گوش میانی و جراحی میکروسکوپی گوش میانی، می‌تواند تنها راه موثر برای جلوگیری از گسترش عفونت و حفظ شنوایی باشد.^{Antibiotic treatment for ear infection}

نقش آنتی‌بیوتیک‌های موضعی در درمان عفونت مزمن گوش میانی چیست؟

آنتی‌بیوتیک‌های موضعی، یکی از مهم‌ترین روش‌های درمان عفونت مزمن گوش میانی هستند؛ زیرا دارو را مستقیما به محل عفونت رسانده و غلظت بالایی از ماده موثر را در گوش ایجاد می‌کنند. این روش، می‌تواند به‌صورت تنها یا همراه با سایر درمان‌ها، مانند ضدعفونی‌کننده‌ها یا استروئیدها استفاده شود و از آنتی‌بیوتیک‌های سیستمیک خوراکی یا تزریقی موثرتر باشد؛ چرا که نفوذ دارو به بافت هدف، بیشتر و عوارض جانبی بدن، کمتر است.

این داروها، به شکل قطره، اسپری یا پماد وارد مجرای گوش می‌شوند و تماس مستقیمی با بافت‌های گوش میانی و اطراف آن پیدا می‌کنند. این روش، اجازه می‌دهد که دارو در محل عفونت، به غلظت بسیار بالایی برسد و میکروارگانیسم‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی را نیز، از بین ببرد یا رشد آن‌ها را متوقف کند؛ در نتیجه، بیماری های گوش میانی را به راحتی درمان خواهد کرد.

موارد مصرف آنتی‌بیوتیک‌های موضعی

استفاده از داروهای موضعی، می‌تواند به‌تنهایی یا در ترکیب با سایر درمان‌ها مانند پاکسازی گوش یا استروئیدها انجام شود.

استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های موضعی، به ویژه در ترکیب با اقدامات حمایتی مانند پاکسازی مجرای گوش یا داروهای ضد التهاب، باعث می‌شود روند درمان سریع‌تر، ایمن‌تر و موثرتر باشد. با این حال، لازم است پزشک شرایط بیمار را به طور کامل بررسی کند و دوز و مدت مصرف دارو را مشخص نماید؛ چرا که عوامل مختلفی، مانند شدت عفونت، میزان ترشحات و وضعیت پرده گوش بر اثربخشی درمان، تاثیرگذارند.^{Which are better, antibiotics or topical antiseptics}

مزایا و محدودیت‌های درمان موضعی

مانند هر روش درمانی دیگری، استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های موضعی برای درمان عفونت مزمن گوش میانی، مزایا و محدودیت‌هایی دارد که در انتخاب صحیح روش درمانی به بیماران کمک می‌کنند. مزایای این روش، به شرح زیر هستند.

1. غلظت بالای محلولی: دارو، مستقیما به محل عفونت رسانده می‌شود و احتمال ریشه‌کن شدن کامل باکتری‌ها افزایش می‌یابد.
2. کاهش مقاومت دارویی: غلظت بالای دارو در محل عفونت، شانس ایجاد مقاومت باکتریایی را کاهش می‌دهد.
3. بهبود سریع ترشحات: مطالعات، نشان می‌دهند که درمان موضعی، ترشحات گوش را سریع‌تر از درمان سیستمیک کاهش می‌دهد.
4. کم شدن عوارض سیستمیک: از آنجا که دارو به صورت مستقیم وارد جریان خون نمی‌شود، عوارضی مانند تهوع، اسهال یا خستگی را به دنبال نخواهد داشت.

در آخر، با اثرگذاری مستقیم و غلظت بالای آنتی‌بیوتیک‌های موضعی، حتی میکروب‌های مقاوم نیز از بین می‌روند و نیاز به آزمایش‌های گسترده کاهش می‌یابد؛ با این حال، محدودیت‌های این روش، عبارتند از:

• نفوذ محدود در مجرا؛ وجود ترشحات زیاد یا سوراخ کوچک در پرده گوش، می‌تواند اثربخشی دارو را کاهش دهد.
• خطر آسیب به گوش داخلی؛ برخی آنتی‌بیوتیک‌ها، به ویژه آمینوگلیکوزیدها مانند نئومایسین، در صورت استفاده طولانی‌مدت یا نادرست، ممکن است به گوش داخلی آسیب برسانند و باعث کاهش شنوایی یا وزوز گوش شوند.
• چالش در رعایت دوز و زمان‌بندی؛ استفاده چندین بار در روز، خصوصا در کودکان، می‌تواند مشکلاتی در رعایت دقیق دوز ایجاد کند.

با این وجود، درمان موضعی با آنتی‌بیوتیک‌ها، یک گزینه قدرتمند و ایمن برای بسیاری از بیماران مبتلا به بیماری‌های گوش میانی است؛ اما موفقیت آن به انتخاب دقیق دارو، نحوه استفاده و وضعیت پرده گوش بستگی دارد.

به نقل از پایگاه PubMed:

قطره سیپروفلوکساسین موضعی ممکن است میزان بهبود ترشحات را در یک تا دو هفته تا ۸۴ درصد افزایش دهد، در حالی که در گروه دارونما تنها ۱۲ درصد گزارش شده است.

عوارض احتمالی و نکات ایمنی در استفاده از داروهای موضعی گوش

استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های موضعی در درمان عفونت مزمن گوش میانی، ایمن و موثر است؛ اما مانند هر روش درمانی، همراه با احتمال عوارض جانبی است که به شرح زیر هستند.

1. تحریک موضعی: احساس خارش، سوزش یا درد در مجرای گوش، یکی از شایع‌ترین عوارض استفاده از قطره‌ها یا پمادهای موضعی است.
2. واکنش‌های آلرژیک: حساسیت به ترکیبات دارویی، می‌تواند باعث قرمزی، تورم یا التهاب در مجرای گوش شود.
3. اثر محدود در موارد خاص: اگر پرده گوش سالم بوده یا سوراخ آن بسیار کوچک باشد، دارو به گوش میانی نمی‌رسد و درمان، اثر کافی نخواهد داشت.
4. تداخل با سایر داروها: برخی ترکیبات موضعی، ممکن است با داروهای سیستمیک یا درمان‌های دیگر تداخل داشته باشند.

از این رو، دوز، مدت و تعداد دفعات مصرف این داروها باید مطابق تجویز پزشک باشد؛ البته، برداشتن ترشحات و ضایعات گوش، باعث می‌شود که دارو بهتر به محل عفونت نفوذ کند و اثربخشی افزایش یابد. استفاده طولانی‌مدت بدون نظارت نیز، می‌تواند خطر مقاومت باکتریایی یا آسیب به گوش را افزایش دهد، پس طول درمان، باید تحت کنترل پزشک باشد.

در صورت بروز درد شدید، تغییرات شنوایی، وزوز یا ترشح غیرعادی، مراجعه فوری به پزشک الزامی است؛ همچنین، در صورت سابقه آلرژی یا حساسیت به برخی داروها، پزشک باید ترکیب داروی موضعی را بررسی کند.

جایگاه آنتی بیوتیک موضعی برای عفونت گوش در درمان پایدار گوش میانی

آنتی‌بیوتیک‌های موضعی، نقش محوری در کنترل و درمان عفونت‌های مزمن گوش میانی دارند. با رساندن مستقیم دارو به محل عفونت، این روش درمانی باعث افزایش اثرگذاری، کاهش عوارض سیستمیک و بهبود سریع‌تر ترشحات گوش می‌شود. در کنار مزایای واضح، شناخت محدودیت‌ها و رعایت نکات ایمنی، کلید موفقیت درمان است.

به نقل از مجله British Journal of General Practice:

قطره‌های گوش حاوی ترکیبات کینولون گزینه‌ای مؤثر برای درمان عفونت مزمن گوش میانی هستند و شواهد آزمایش‌های بالینی تصادفی نشان می‌دهند که این روش بهترین انتخاب درمانی در حال حاضر است.

در نهایت، درمان موضعی به ویژه در موارد خفیف تا متوسط و در ترکیب با پاکسازی گوش و کنترل التهاب، بهترین گزینه برای دستیابی به بهبود پایدار و موثر بیماری‌های گوش میانی است. برای مشاوره تخصصی، انتخاب داروی مناسب و پیگیری درمان، مراجعه به پزشک متخصص اهمیت بالایی دارد؛ از این رو، می‌توانید با دکتر علی کوهی، متخصص بیماری‌های گوش میانی در تهران، در ارتباط باشید.

• تلفن: 02188884831
• آدرس: خیابان ولیعصر، بالاتر از پارک ساعی ، نبش خیابان دوم گاندی، واقع در طبقه ششم ساختمان پزشکان دی
• اینستاگرام: @drkouhi

در نتیجه، درمان عفونت مزمن گوش میانی با آنتی بیوتیک موضعی گوش می‌تواند به‌عنوان روشی مهم در درمان عفونت گوش مزمن مطرح شود، زیرا آنتی بیوتیک موضعی برای عفونت گوش امکان رسیدن سریع‌تر دارو به محل مشکل را فراهم می‌آورد و این موضوع تأثیر چشمگیری در درمان عفونت گوش مزمن دارد.