جراحی میکروتیا چیست؟
وقتی موضوع میکروتیا مطرح می‌شود، همزمان در واقع درباره آنوتیا هم سخن به میان می‌آید. میکروتیا/آنوتیا نقص‌های مادرزادی هستند که در شکل گیری گوش اتفاق می‌افتد. در زبان انگلیسی این عبارات را به صورت microtia/anotia ذکر می‌کنند.
در این نوشتار با این معضلات مادرزادی گوش و علل و درمان آنها بیشتر آشنا خواهیم شد.
در این مقاله خواهید خواند:
میکروتیا و آنوتیا چیست؟
آنوتیا به حالتی که گفته می‌شود که گوش خارجی (یعنی همان بخشی از گوش که دیده می‌شود) اصلا تشکیل نشده است. میکروتیا زمانی اطلاق می‌شود که اندکی از گوش خارجی شکل گرفته اما کوچک و ناقص به نظر می‌رسد.
به طور معمول، میکروتیا و آنوتیا در همان هفته‌های نخست بارداری رخ می‌دهند. این نواقص مادرزادی می‌توانند درجات بسیار متفاوتی داشته باشند. گاهی میکروتیا چنان خفیف است که کمتر کسی متوجه آن می‌شود. از سوی دیگر، آنوتیا ممکن است به قدری شدید باشد که هیچ اثری از گوش از بیرون مشهود نباشد.
در بیشتر موارد میکروتیا/آنوتیا فقط گوش خارجی یعنی ظاهر گوش را دچار نقص کرده‌اند. به عبارت دیگر، به طور معمول، سایر ساختارهای درونی مانند گوش داخلی کامل و بدون مشکل در جای طبیعی خود و با کارکرد طبیعی قرار دارند.
بدیهی است که مجرای شنوایی به عنوان بخشی از گوش خارجی ممکن است دچار مشکل باشد. در مبتلایان به میکروتیا شاید کانال گوش باریک تر از حالت عادی باشد یا در برخی موارد، اصلا موجود نباشد.
انواع میکروتیا
برای سادگی انتقال اطلاعات پزشکی، میکروتیا به چهار نوع مختلف طبقه بندی می‌شود.
- میکروتیا نوع اول خفیف‌ترین حالت به شمار می‌رود. در این نوع از میکروتیا گوش شکل و فرم طبیعی خود را دارد، فقط کمی کوچک‌تر از اندازه طبیعی به نظر می‌رسد.
- میکروتیا نوع چهار در واقع همان آنوتیا است. در این نوع هیچ یک از ساختارهای گوش خارجی وجود ندارد. این نوع شدیدترین نوع میکروتیا محسوب می‌شود.
- میکروتیا نوع دو و سه انواعی از این نقص مادرزادی هستند که بین نوع خفیف یک و نوع شدید چهار قرار دارند.
میکروتیا ممکن است یک یا هر دو گوش را درگیر کند. در بیشتر موارد، میکروتیا فقط در یک طرف سر بیمار حادث شده است.
شیوع میکروتیا
چه تعداد از نوزادان با میکروتیا یا آنوتیا به دنیا می‌آیند؟ به دلیل تفاوت بسیار زیاد شدت این نقص، از نوع یک تا نوع چهار تخمین تعداد نوزادانی که با این کاستی زاده می‌شوند، بسیار دشوار است. پژوهشگران چنین حدس می‌زنند که از بین هر 2000 تا 10000 نوزاد، یکی با درجاتی از میکروتیا متولد می‌شود.
علل میکروتیا
در بیشتر موارد، نمی‌توان علت خاصی برای بروز این نقص مادرزادی پیدا کرد. در برخی از کودکان می‌توان انگشت اتهام را متوجه تغییرات ژن های خاصی نشانه رفت. در این موارد، تغییرات غیرطبیعی در یکی از ژن‌های نوزاد باعث ایجاد یک مجموعه نشانه یا سندروم ژنتیکی می‌شود. میکروتیا یکی از این علائم است.
یکی دیگر از علل شناخته شده میکروتیا، استفاده از داروی ایزوترتینوئین/Isotretinoin (با نام تجاری آکوتان) در دوران بارداری است. اگر یک زن حامله در طول دوره بارداری از این دارو استفاده نماید، نوزاد او دچار برخی نواقص مادرزادی می‌شود. میکروتیا یکی از این نواقص به شمار می‌رود.
گاهی هم میکروتیا به دلیل مجموعه‌ای از ناهنجاری‌های ژنتیکی و عوامل محیطی رخ می‌دهد که تعیین دقیق آنها گاهی دشوار است. هر چیزی که زن باردار با آن تماس دارد یا می‌خورد یا می‌نوشد اعم از داروها، می‌توانند در سلامت یا عدم سلامت جنین تاثیر بگذارد.
به نظر می‌رسد عوامل زیر هم در ایجاد میکروتیا و آنوتیا سهیم باشند. به این عوامل که احتمال بروز یک بیماری را زیاد می‌کنند، عوامل خطرزا گفته می‌شود. در ادامه، به ذکر برخی از عوامل خطرزای میکروتیا پرداخته شده است.
عوامل خطرزای میکروتیا
دو عامل خطرزای مهم برای میکروتیا مشخص شده است.
دیابت
زنانی که پیش از آغاز بارداری به دیابت(Diabetes)مبتلا بوده‌اند، با احتمال بیشتری صاحب نوزاد دچار میکروتیا می‌شوند. احتمال بروز میکروتیا در فرزندان زنان دیابتی بیشتر از زنان سالم است.
رژیم غذایی زن باردار
زنان بارداری که رژیم غذایی آنها دارای مقدار لازم کربوهیدرات و اسید فولیک نباشد، بیشتر در معرض خطر زایش فرزند مبتلا به میکروتیا هستند.
همچنان پژوهش‌ها برای یافتن سایر عوامل خطرزای میکروتیا و در نتیجه، پیشگیری از این نقص مادرزادی ادامه دارد. به خانم‌هایی که برای بارداری برنامه ریزی کرده‌اند یا باردار هستند، پیشنهاد می‌شود برای پیشگیری از نواقص مادرزادی با پزشک خود مشورت نمایند.
تشخیص میکروتیا
نبودن یا فرم غیرطبیعی گوش در همان بدو تولد جلب توجه می‌کند. پزشک در همان ابتدای معاینه نوزاد، متوجه میکروتیا یا آنوتیا می‌شود. به طور معمول، نتایج سی تی اسکن می‌تواند جزییات بیشتری درباره ساختارهای موجود گوش نوزاد را نشان دهد.
این روش‌های تصویربرداری به پزشک کمک می‌کنند، بود و نبود استخوانچه‌ها و سایر ساختارهای گوش و اطراف آن را با دقت بیشتری بررسی نماید.
بدیهی است که پزشک با معاینه کامل نوزاد، احتمال وجود سایر نواقص مادرزادی در دیگر نقاط بدن را تا حد امکان ارزیابی می‌کند.
درمان میکروتیا
هدف از درمان میکروتیا، بهبود ظاهری فرد، تقویت قدرت شنیداری، طبیعی تر شدن الگوی سخن گفتن و در نتیجه، افزایش اعتماد به نفس این فرد است. رسیدن به این هدف با همکاری یک جراح فوق تخصص گوش و حلق و بینی و یک کارشناس متبحر شنوایی سنجی با بهترین نتایج ممکن همراه خواهد بود.
پیش از انجام عمل جراحی بازسازی گوش یا همان جراحی میکروتیا شنوایی سنجی(Audiometry)به عمل می‌آید. می توان تا زمان جراحی برای بهبود شنوایی و یادگیری تکلم از انواع سمعک(hearing aids)سود جست.
جراحی میکروتیا بهترین گزینه درمانی است
جراحی ترمیمی و بازسازی گوش مهم ترین قدم در درمان این مشکل نادر مادرزادی است. جراحی میکروتیا طوری طراحی می‌شود که مشکل فرم ناهنجار گوش خارجی و همچنین هر گونه مشکل در مجرای شنوایی برطرف شود.
به طور معمول، پزشک جراح با استفاده از بافت‌های بدن خودِ بیمار تلاش می‌کند، گوش بیمار را از نو شکل دهد یا شکل کنونی آن را بهبود بخشد. اما همیشه بافت خود بیمار کافی نیست. گاهی در جراحی میکروتیا، استفاده از مواد قابل کارگذاری در بدن (ایمپلنت) هم لازم می‌شود.
جراحی میکروتیا با استفاده از غضروف دنده
یکی از بهترین گزینه‌ها برای بهبود ظاهر میکروتیا همین نوع جراحی است. این نوع از عمل جراحی میکروتیا به طور معمول طی دو تا چهار نوبت عمل جراحی تکمیل می‌شود.
به طور معمول، در سنین 4 تا 16 سالگی بهترین زمان برای بازسازی گوش این افراد است. در نوبت نخست عمل جراحی که روی قفسه سینه انجام می‌شود، از چندین دنده فرد، غضروف‌های لازم برداشت می‌شود. از این غضروف‌ها برای بازسازی شکل گوش در نوبت‌های بعدی جراحی استفاده می‌شود. پس از این که گوش با این غضروف‌ها شکل واقعی گرفت در پاکت پوستی در بدن خود بیمار نگه داشته می‌شود. سپس در زمان مناسب، این گوش از محل پاکت پوستی خارج و در محل اصلی گوش کار گذاشته می‌شود.
دکتر علی کوهی دانش آموخته رشته فوق تخصصی جراحی گوش و حلق و بینی از دانشگاه استنفورد آمریکا آماده ویزیت بیماران در مطب خود است. لطفا برای اطلاعات بیشتر با کلینیک دکتر علی کوهی در تهران، تماس حاصل بفرمایید.